Przy sprawdzaniu stanu instalacji elektrycznej nie zawsze potrzebny jest drogi sprzęt
diagnostyczny. Często wystarczy tani i nieskomplikowany multimetr, tester lub po prostu próbnik.

Niezaprzeczalną zaletą tych dwóch ostatnich jest ich konstrukcja, w której sonda pomiarowa jest połączona na stałe z obudową. Drugą sondę znajdującą się “na przewodzie” łączy się zwykle z masą lub z przeciwległym wyprowadzeniem sprawdzanego obwodu. W niniejszym artykule zostaną przedstawione dwa takie tanie przyrządy: ST-9902 i ST-9903 (rys. 1) produkowane przez firmę Standards Instruments, a rozprowadzane na terenie Polski przez firmę Labimed Electronics.

Próbnik elektryczny ST-9902
Choć próbnik ST-9902 sprawdza tylko dwa parametry: napięcie i ciągłość obwodu, jego przydatność przy sprawdzaniu instalacji elektrycznej jest nie do podważenia. Próbnik sprawdza zarówno napięcie stałe, jak i przemienne w dość szerokim zakresie, sygnalizując obecność napięcia zaświeceniem odpowiedniej diody LED. Diody zaświecają się, gdy napięcie jest równe od 70 do 100% wartości ich napięcia znamionowego. To znaczy jeśli np. napięcie stałe w badanej instalacji mieści się w zakresie od 8,4 V do 12 V, to zaświeca się dioda odpowiadająca napięciu znamionowemu 12 V. Przy pomiarze napięcia stałego próbnik wskazuje ponadto polaryzację napięcia (tj. dodatnią lub ujemną), sygnalizuje też pomiar napięcia przemiennego. Na obudowie próbnika umieszczono w jednym rzędzie 7 diod LED. Przy pomiarze napięcia stałego sygnalizują one napięcie znamionowe: 6, 12, 24, 36, 48, 110 i 220 V, przy pomiarze zaś napięcia przemiennego: 12, 24, 48, 110, 220, 400, 690 V. Impedancja wejściowa układu pomiarowego próbnika przy sprawdzaniu napięcia wynosi 1 MW.
Próbnik jest zasilany za pomocą dwóch baterii typu R6 wystarczających na 350 h ciągłej pracy, jednak na jego obudowie próżno szukać wyłącznika zasilania. Przyrząd włącza się automatycznie, gdy stwierdzi obecność napięcia między sondami pomiarowymi lub rezystancji, wyłącza się też automatycznie po zdjęciu obciążenia lub odłączeniu napięcia.
Test ciągłości obwodu to druga z użytkowych funkcji próbnika ST-9902. Stan ten sygnalizuje sygnalizator emitujący sygnał dźwiękowy o częstotliwości 2 kHz. Minimalny czas zwłoki sygnalizatora wynosi 1 ms. Obudowę próbnika, jego sondy i układy pomiarowe zabezpieczono starannie tak, aby był on chroniony przed uszkodzeniami, powodowanymi przez zakłócenia elektryczne i narażenia mechaniczne, a przede wszystkim bezpieczny dla jego użytkownika. Maksymalne napięcie stałe, jakie można przykładać do sond pomiarowych próbnika wynosi 1000 V. W przypadku sprawdzania napięć przemiennych wartość skuteczna napięcia nie może przekroczyć również 1000 V. Obecność napięcia niebezpiecznego na sondach pomiarowych próbnika sygnalizuje osobna dioda LED.
Próbnik spełnia wymagania europejskiej normy bezpieczeństwa EN61010-1:1993 (III kategoria przepięciowa) i ma przyznany znak CE.
Na uwagę zasługuje też szeroki zakres temperatur pracy próbnika. Podczas gdy zdecydowana większość samochodowych przyrządów diagnostycznych i pomiarowych może pracować tylko w zakresie temperatur dodatnich, próbnik ST-9902 może pracować w zakresie od –10 do +50°C.

Rys. 1. Próbnik ST-9902 i tester ST-9903.

Tester elektryczny ST-9903
Przyrząd ten jest skierowany do nieco bardziej wymagających użytkowników. Zamiast rzędu diod LED ma on typowy wyświetlacz ciekłokrystaliczny o maksymalnym wskazaniu 1999.
Kształt obudowy testera ST-9903 jest taki sam jak próbnika St-9902 – wydłużona obudowa zintegrowana z jedną z sond pomiarowych, chroniona przed dostępem ręki użytkownika specjalnym występem. Takie same są też funkcje sprawdzania napięcia (rys. 2) i testu ciągłości. Maksymalne, sprawdzane napięcie jest jednak dużo mniejsze i wynosi 600 V - zarówno w przypadku napięć stałych jak i przemiennych (wartość skuteczna).
Dokładność przy pomiarze napięcia stałego wynosi ±1,5% wartości wskazywanej, a w przypadku pomiaru napięcia przemiennego ±2,9% (w zakresie częstotliwości do 50 do 400 Hz). Szybkość pomiaru wynosi 2 pomiary na sekundę, a impedancja wejściowa układu pomiarowego 400 kW.
Tester sprawdza też ciągłość obwodu sygnalizując ten stan dźwiękiem o częstotliwości 2 kHz.
Do zasilania testera służą dwie baterie R6. Gdy ich napięcie spadnie poniżej dopuszczalnego poziomu na wyświetlaczu testera pojawia się symbol “BAT”, nakazujący niezwłoczną wymianę baterii na nowe. Tester też sygnalizuje na wyświetlaczu polaryzację napięcia stałego (dodatnią lub ujemną) oraz fakt przekroczenia zakresu pomiarowego napięcia.
Tester 9903 podobnie jak 9902 jest dokładnie zabezpieczony i spełnia wymagania normy EC61010-1:1993 dla III kategorii przepięciowej, ma przyznany znak CE i może również pracować w zakresie temperatur od –10 do +50°C.
Reasumując – oba przyrządy: próbnik i tester – ułatwiają szybkie zlokalizowanie
prostego uszkodzenia (braku napięcia, przerwy lub zwarcia) w instalacji samochodowej. Do ich zalet należy też bardzo niska cena detaliczna (ST-9902 kosztuje tylko 145 zł).
Wraz z nimi warto dokupić przewód silikonowy z przejściówką ochronną do przedłużenia przewodu zakończonego sondą oraz zacisk krokodylowy pozwalający na łatwe dołączenie tej sondy do masy pojazdu.

Rys. 2. Sprawdzanie testerem ST-9903 napięcia akumulatora samochodowego.

Leszek Halicki
Labimed Electronics