Wtrącenia w powłokach lakierowych zaliczane są do wad i są zmorą każdego lakiernika. I nie tylko lakiernika, wtrącenia pojawiają się także w fabrycznych powłokach lakierowych. A taki samochód jest już trudniej sprzedać. Jednak nie wszystkie wtrącenia zaliczane są do wad powłoki lakierowej, z czym nie zawsze zgadzają się właściciele samochodów.

Wtrącenia w powłoce lakierowej mogą powstawać podczas procesu lakierowania, czyli są to zabrudzenia zalane w czasie lakierowania przez podkład, lakier bazowy lub lakier bezbarwny oraz wtrącenia powstałe po lakierowaniu, czyli są to zabrudzenia “wtopione” w lakier podczas eksploatacji samochodu. Podczas wykonywania oględzin powłoki lakierowej w zakresie wtrąceń bardzo ważne jest, aby odbywały się one tylko przy jasnym świetle dziennym, ale nie w słońcu. Warunkiem dodatkowym jest oglądanie samochodu z odległości około 1 m, bo tylko wtedy można dokładnie określić stan powłoki lakierowej i dostrzec gołym okiem wtrącenia widoczne, czyli zabrudzenia mające wielkość około 100 µm. W praktyce wygląda to tak, że właściciel samochodu zauważa jedno najbardziej widoczne wtrącenie, następnie wyczuwa pod dłonią następne, a później ogląda samochód przez lupę, wyszukując wszystkie nierówności i wady powłoki lakierowej. Wtrącenia powstałe podczas procesu lakierowania W procesie produkcji samochodów lub podczas naprawy w warsztacie często zauważamy wady powstałe w procesie lakierowania elementów nadwozia. Najbardziej niekorzystne dla wyglądu pojazdu są wtrącenia w warstwach lakieru oraz zacieki. Stanowią one częste powody reklamacji ze strony klientów oraz powodują konieczność pracochłonnych napraw. Wtrącenia w lakierze to zamknięte w warstwie lakieru zabrudzenia, takie jak kurz, włókna itp. Warunkiem lakierowania jest zawsze czyste, przefiltrowane powietrze otoczenia. Mimo to nie można wykluczyć, że podczas lakierowania bardzo małe cząstki, jak np. kurz z wkładów filtrów lub cząsteczki mgiełki lakieru, mogą opaść na mokry gładki lakier. Takie wtrącenia w lakierze widoczne są tylko, jeżeli wystają z filmu lakierowego. Zdarzają się także zgrubienia lub sklejenia ziaren metalicznych lub perłowych, które po zalaniu lakierem bezbarwnym dają złudzenie wtrąceń (fot. 1).

Wtrącenia wewnątrz powłoki lakierowej mogą być niewidoczne lub mało widoczne, ale wyczuwalne pod palcami oraz widoczne, a niewyczuwalne pod palcami, jak również widoczne i wyczuwalne. Wtrącenia widoczne są zawsze wadą powłoki lakierowej, bez względu na to czy są one wyczuwalne, czy nie. Natomiast wtrącenia mało widoczne lub niewidoczne nie zawsze są uznawane za wadę powłoki lakierowej. Niestety, nie ma aktualnych polskich ani europejskich norm, które określałyby dopuszczalną ilość wtrąceń na powierzchni powłoki lakierowej. Natomiast istnieją wewnętrzne sugestie i punkty odniesienia producentów samochodów, dotyczące dopuszczalnych ilości wtrąceń na określonej powierzchni powłoki lakierowej. Są to jednak tylko wewnętrzne wytyczne dla służb kontroli jakości, a nie normy i nie są oficjalnie publikowane. Na podstawie informacji i wiedzy jaka jest dostępna, można określić w przybliżeniu, że:
Stopień zauważalności wtrąceń ustala się według wielkości i częstotliwości ich występowania na powierzchni 0,25 m2, czyli na powierzchni 50 x 50 cm, a także od tego czy są to powierzchnie zewnętrzne, czy wewnętrzne.

Wyróżnia się następujące stopnie zauważalności wtrąceń:
“Nieznaczny” – wtrącenia są widoczne tylko przy celowym ich szukaniu i oglądaniu pod określonym kątem, gdy obserwator nie ma wyprostowanej postawy ciała. Mają wielkość od 50 µm do 90 µm (fot. 2). Takie wtrącenia występujące pojedynczo i sporadycznie, nie są uznawane jako wada powłoki lakierowej, bez względu na to czy występują na powierzchniach zewnętrznych, czy wewnętrznych.

“Widoczny” – wtrącenia widoczne są z odległości 1 metra od samochodu, bez ich szukania, pod różnymi kątami/z różnych miejsc, gdy obserwator zachowuje wyprostowaną postawę ciała. Mają wielkość od 90 µm do 125 µm (fot. 3). Takie wtrącenia występujące pojedynczo lub do pięciu są uznawane jako wady powłoki lakierowej na powierzchniach zewnętrznych. Na powierzchniach wewnętrznych takie wtrącenia nie są traktowane jako wada. Chyba że będzie to skupisko pięciu i więcej wtrąceń.

“Znaczny” – wtrącenia widoczne są z odległości ponad 1 metra od samochodu, bez ich szukania, pod różnymi kątami/z różnych miejsc, gdy obserwator zachowuje wyprostowaną postawę ciała. Mają wielkość od 125 µm do 180 µm (fot. 4).

Takie wtrącenia uznawane są jako wada powłoki lakierowej, bez względu na miejsce ich występowania.
Często można spotkać się z wadą powłoki lakierowej, polegającą na wtrąceniu na powłoce cynkowej, która objawia się najczęściej po kilku miesiącach eksploatacji pojazdu. Jej wygląd jest bardzo podobny do mechanicznego uszkodzenia powłoki lakierowej, ponieważ w środku podnoszącej się powłoki lakierowej widoczny jest punkt jej uszkodzenia (fot. 5).
Nie będę omawiał tu technologii usuwania wtrąceń. Jest ona lub powinna być znana w każdym warsztacie lakierniczym. A jeżeli jeszcze nie jest znana, to odsyłam do odpowiednich przedstawicieli firm lakierniczych w celu przeszkolenia w tym zakresie.

Chciałbym tylko przypomnieć, że do usuwania wtrąceń wyczuwalnych stosuje się najczęściej:
- w przypadku pojedynczych - grzybek szlifierski z materiałem ściernym w postaci płatków o granulacji od P2000 do P5000 w zależności od potrzeby;
- retusz pyłku zatopionego w warstwie lakieru polega na zeszlifowaniu (“ścięciu”) wtrącenia i uzyskaniu w tym miejscu gładkiej powierzchni, aby nie powstawało załamanie światła. Szlif ręczny wykonujemy, prowadząc grzybek szlifierski po płaszczyźnie elementu prostoliniowo “na krzyż” (fot. 6);

- w przypadku kilku, możemy obrabiać je ręcznie, ewentualnie zastosować precyzyjną szlifierkę mimośrodową. Praca szlifierki daje bardziej równomierny ślad niż ręczne szlifowanie i można jej użyć do ostatecznego wyrównania chropowatości powierzchni całego elementu. Powstałe rysy usuwamy za pomocą krążka Trisack (fot. 7), a następnie naprawianą powierzchnię polerujemy;

- płytkę metalową z ostrymi krawędziami do ścinania wystających ponad powierzchnię powłoki lakierowej wtrąceń (fot. 8). Płytkę przykłada się do powierzchni lakieru i lekko dociskając przesuwa w kierunku wtrącenia, aż do całkowitego usunięcia. Ostre krawędzie nie pozwalają na wyrywanie wtrąceń, tylko na przycięcie na równo z powierzchnią zewnętrzną lakieru.

Wtrącenia powstałe po procesie lakierowania-eksploatacyjne
Wtrącenia zewnętrzne to małe, o różnych kształtach plamki wielkości do 1 mm, w różnych odcieniach, od czarnego, niebieskiego, szarego do czerwonawego, znajdujące się przede wszystkim na poziomych powierzchniach samochodu. Z czasem wokół tych cząstek powstają grudki rdzy, które powiększają się, dopóki postępuje korozja osadu z rdzy (fot. 9).

Wtrącenia eksploatacyjne nie są wadami powłoki lakierowej. Najczęściej są to osady z urządzeń spalających olej i fabryk przemysłowych. Opady z kominów odlewni zakładów metalurgicznych mogą pozostawiać na poziomych powierzchniach samochodu trudne do usunięcia cząstki rdzy i pyłu przemysłowego. W połączeniu z wysoką wilgotnością powietrza (zmiany stanu pogody) prowadzą do powstania punktowych wżerów na lakierze. Proces ten odbywa się na warstwie lakieru nawierzchniowego, cząstki rdzy powodują powstawanie małych kraterów w lakierze. Wtrąceń przemysłowych nie da się usunąć zwykłymi środkami do mycia i pielęgnacji. Dlatego są często mylone przez właścicieli samochodów z rdzą nawierzchniową.
Tylko systematyczna, okresowa konserwacja woskiem twardym może zmniejszyć uszkodzenia powłok lakierowych spowodowane przez pył przemysłowy. Wbrew obawom właścicieli pojazdów, nawet większe cząstki rdzy można usunąć środkiem do usuwania pyłu przemysłowego (mieszanka kwasu szczawiowego). Na rynku oferowane są takie preparaty, między innymi przez firmę Wurth i Henkel. Przed zastosowaniem preparatu należy oczyścić samochód środkiem do usuwania silikonu. Następnie zastosować środek do usuwania pyłu przemysłowego i zakonserwować lakier nawierzchniowy twardym woskiem. W związku z tym, że wiedza na ten temat w warsztatach jest mała, a w przypadku spotkania się z takim problemem najczęściej stosowane jest polerowanie, przedstawiam poniżej technologię takiej naprawy. Uwaga! Samo polerowanie nie usuwa skutecznie wtrąceń, tylko przemieszcza je i głębiej wciska w powłokę lakierową. Poza tym, uwolnione drobiny metaliczne rysują wypolerowaną już powierzchnię lakieru.

Technologia usuwania rdzawych wtrąceń z powłok lakierowych dotyczy skutecznego usuwania rdzawych wtrąceń pochodzenia przemysłowego.

- Przed rozpoczęciem usuwania wtrąceń należy nadwozie samochodu dokładnie umyć z brudu eksploatacyjnego, przy pomocy wody pod ciśnieniem.
- Po umyciu nadmiar wody trzeba usunąć gumową ściągaczką, ale bez dokładnego osuszania. Powierzchnie przed nałożeniem preparatu mogą być wilgotne.

Uwaga! Preparat ma odczyn kwasowy, dlatego konieczne jest, przed jego nakładaniem, założenie gumowych rękawic ochronnych!

- Preparat należy natryskiwać na szmatkę, a następnie nakładać na powierzchnie nadwozia. Na duże powierzchnie można preparat natryskiwać bezpośrednio, np. na dach, pokrywę silnika i bagażnika (fot. 10).

Uwaga! Preparat ma odczyn kwasowy, dlatego należy zwracać szczególną uwagę na to, żeby nie pokrywać nim gumowych uszczelek i listew z tworzywa sztucznego!

- Nałożony lub natryśnięty preparat należy rozprowadzić po powierzchni lakierowanej przy pomocy szmatki, tak żeby pokrywał on powierzchnie równomierną, cienką warstwą. Następnie pozostawić przez około 3-15 minut w celu zaistnienia chemicznych reakcji. Czas ten zależy od zastosowanego preparatu i jego stężenia (patrz dane techniczne preparatu).
- Przy pomocy szmatki zwilżonej wodą przecieramy naprawiane powierzchnie w celu dodatkowego mechanicznego działania, zwiększającego skuteczność preparatu (fot. 11).
- Natychmiast po krótkim przetarciu naprawianych powierzchni należy dokładnie spłukać wodą pod ciśnieniem.

Uwaga! Nie zaleca się wykonywania czynności naprawczych przez 1 osobę od razu na całym samochodzie. Najlepiej po 2-3 elementy lub przez 2-3 osoby!

- Czynności nakładania preparatu i spłukiwania należy wykonać 2- lub 3-krotnie, w zależności od ilości wtrąceń, ich wielkości i głębokości zalegania w powłoce lakierowej.
- Po zakończeniu procesu usuwania wtrąceń i dokładnym sprawdzeniu czy są jeszcze na powłoce lakierowej pojedyncze wtrącenia, należy przemyć dolne powierzchnie nadwozia zmywaczem benzynowym w celu usunięcia ewentualnych śladów smołowych.
- Po dokładnym sprawdzeniu jakości wykonanego usuwania wtrąceń należy umyć całe nadwozie z użyciem środków myjących w celu całkowitego usunięcia preparatu do usuwania wtrąceń.
- Po wysuszeniu powierzchnie lakierowe należy spolerować (jeżeli jest to konieczne) i zabezpieczyć preparatem woskowym, a elementy z tworzyw sztucznych i gumy zakonserwować odpowiednimi preparatami.

Wtrącenia powstałe podczas procesu lakierowania, zatopione w warstwie nawierzchniowej, sprawiają dużo kłopotu ze względu na finalny charakter wykończenia powłoki lakierowej. Jeśli chcemy uniknąć niezręcznych wyjaśnień przed klientem, często zmuszeni jesteśmy do podjęcia decyzji o usunięciu wtrąceń szybką metodą naprawczą. Jeżeli wtrącenia powstają podczas procesu naprawczego, należy zastanowić się gdzie tkwi przyczyna. Proces lakierniczy wymaga nie tylko wiedzy, praktyki i dobrych materiałów, ale także narzędzi profesjonalnych oraz odpowiednich urządzeń i pomieszczeń. Stosowanie kabin lakierniczych oraz filtrów powietrza natryskowego zmniejsza ich ilość, a zakup kabin z wyższej półki pozwala niemal na bezwtrąceniowe lakierowanie naprawcze.

Wiesław Wielgołaski