Nowoczesne oleje silnikowe to zaawansowane technologicznie produkty, spełniające rygorystyczne wymagania. Najnowsza aktualizacja specyfikacji ACEA – obowiązująca od 1 maja 2022 roku – kolejny raz podnosi wymagania dotyczące olejów silnikowych do pojazdów użytkowych. Pojawiły się m.in. nowe kategorie olejów silnikowych dla sektora truck.

Tytułem wprowadzenia wspomnijmy, że organem odpowiedzialnym za określanie i aktualizację norm dotyczących testów laboratoryjnych oraz silnikowych dla olejów jest ACEA (Europejskie Stowarzyszenie Producentów Samochodów). Na przestrzeni lat aktualizacje specyfikacji ACEA obejmowały zastąpienie starych testów bardziej aktualnymi testami wydajności silnika, lepiej odzwierciedlającymi technologie i sprzęt stosowany na rynku motoryzacyjnym.
Aktualizacja ACEA 2022 nie jest wyjątkiem. Tym razem dotyczy podniesienia wymogów dla olejów do pojazdów użytkowych. Ale nie tylko. W najnowszych wytycznych dla Heavy-Duty Engines mamy uściślenia w porównaniu z poprzednią (z roku 2016) edycją. Cel nowelizacji normy ACEA obowiązującej od 1 maja 2022 r.? Uwzględnienie zmian w silnikach, które wynikają z połączenia wymogów prawnych i wydajnościowych, uzupełnionych o wymagania dotyczące obsługi technicznej testów.
Członkowie ACEA, którzy produkują pojazdy ciężarowe, opracowują nowe układy napędowe silników, aby poprawiać wydajność paliwową i zapewniać wyższe osiągi, których oczekują klienci, a jednocześnie spełniać najnowsze rygorystyczne wymagania dotyczące emisji zanieczyszczeń. W aktualizacji wprowadzono nowe kategorie olejów silnikowych sektora truck. To kategorie E8 i E11, które zastąpiły przestarzałe kategorie ACEA E6 i E9. Ponadto kategorie ACEA E4 i E7 zostały zaktualizowane o nowe testy osadów tłokowych, zastępujące CEC L-101-09. Krótko mówiąc, sekwencje olejowe ACEA dla silników ciężkich na rok 2022 zastępują wersję z roku 2016. Od 1 maja 2022 r. można składać nowe wnioski dotyczące sekwencji olejów ACEA 2022 dla silników ciężkich. Począwszy od 1 maja 2023 r., sekwencje olejowe ACEA 2022 dla silników pojazdów ciężarowych są obowiązkowe dla wszystkich nowych pojazdów, tj. nowych homologacji pojazdów.
Czy koncerny olejowe są gotowe na tę normę i kiedy tak naprawdę odczujemy zmianę, tj. efekty najnowszej normy ACEA w warsztatach – to tylko kilka pytań, które zadaliśmy wybranym reprezentantom rynku. Niżej publikujemy pozyskane informacje.

Fuchs Oil Corporation
Nowe specyfikacje ACEA 2022 dla olejów silnikowych do pojazdów użytkowych aktualizują wymagania, dopasowując je do nowych konstrukcji. W jaki sposób?
– Nowe testy będą przeprowadzane na nowych silnikach i zastąpią te, które odbywały się na konstrukcjach już nieprodukowanych. Jeden z przykładów to test sprawdzający obecność osadów na tłoku stalowym – przybliża zmiany Bogdan Ptak, dyrektor działu menedżerów produktów motoryzacyjnych w firmie Fuchs Oil Corporation Sp. z o.o. – Wcześniejszy silnik, na którym odbywały się testy, miał tłoki aluminiowe. Stalowe tłoki umożliwiają wzrost ciśnienia i temperatury w cylindrze, korzyści to zmniejszone zużycie paliwa, wyższy moment obrotowy i większa wydajność silnika, a także jego trwałość. Jednak takie warunki pracy stawiają wyższe wymagania olejowi silnikowemu, szczególnie że paliwem testowym jest biodiesel zawierający 7% biopaliwa.
Jak dodaje, nowo wdrożone specyfikacje E8 i E11 będą stopniowo pojawiały się w profilach obecnych produktów, zostaną też wdrożone nowe formulacje. Na pytanie, jakie pokrycie w olejach dla owych pojazdów gwarantuje koncern, a czego można się spodziewać, począwszy od 1 maja 2023 r., słyszmy, że wdrożone specyfikacje będą wymagane do serwisowania nowo wyprodukowanych pojazdów użytkowych, które w warsztatach będą się stopniowo pojawiać.
– Niektóre z naszych nowoczesnych formulacji zapewne przejdą pozytywnie testy ACEA 2022 i będziemy o tym informowali na zaktualizowanych etykietach. Na taką aktualizację przewidziano 12 miesięcy. Zatem dotychczasowe specyfikacje ACEA 2016 będą w użytkowaniu jeszcze przez rok – kontynuuje Bogdan Ptak.
To o tyle istotne, że specyfikacja ACEA 2022 wprowadza dwie nowe kategorie olejów do silników pojazdów użytkowych: ACEA E8 (zamiast ACEA E6) i ACEA E11 (która zastąpi ACEA E9). Będą one wdrażać nowe testy, w tym wspomniany test czystości tłoków. Do badania olejów wyznaczone zostały nowe typy silników testowych zgodne z obowiązującą normą czystości spalin Euro 6.
Zapytaliśmy też o to, co może znaczyć, że pomiary TBN w aktualizacji ACEA 2021 nie są wymagane dla kategorii C2-21 i są zgodne z kategorią C2-16?
– Parametr TBN (Total Base Number, całkowita liczba zasadowa) obrazuje zdolności myjące i neutralizujące oleju (czyli neutralizacja kwasów powstających w procesie spalania i ochrona przed korozją). W trakcie eksploatacji te zdolności stopniowo maleją aż do zrównania się TBN z TAN (liczba kwasowa). W specyfikacji ACEA C2, określającej parametry oleju do silników samochodów osobowych, nie był to parametr „wyśrubowany”. Kategoria olejów C2 to produkty low-SAPS, gdzie kluczowy jest poziom popiołów siarczanowych, dzięki czemu produkty te mogą być stosowane w pojazdach posiadających DPF-y – podsumowuje reprezentant Fuchs Oil Corporation Sp. z o.o.

Bogdan Ptak, dyrektor działu menedżerów produktów motoryzacyjnych w firmie Fuchs Oil Corporation Sp. z o.o.

Liqui Moly
Przedstawicielstwo koncernu podkreśla, że coraz bardziej wyśrubowane normy emisji spalin dla samochodów osobowych i ciężarowych wymuszają na inżynierach zarówno zmiany w konstrukcji silnika, jak i w „konstrukcji” oleju. W ślad za tym aktualizacji podlegają specyfikacje olejowe, nas najbardziej interesują specyfikacje ACEA. Dział badań i rozwoju stale rozwija gamę produktów tak, żeby była dopasowana do wymagań stawianych przez producentów silników i samochodów. Na pytanie o pokrycie w olejach dla owych pojazdów słyszymy, że aktualizacja specyfikacji ACEA polega na wprowadzeniu nowych norm A7 i B7, a także C6 w kontekście samochodów osobowych i lekkich dostawczych. Jeżeli zaś chodzi o samochody ciężarowe, pojawiają się dwie nowe normy, czyli E8 i E11.
– Z punktu widzenia aftermarketu samochodów osobowych w chwili obecnej produkujemy olej Top Tec 6600 0W-20, który spełnia jednocześnie między innymi wymagania aprobat: Jaguar/Land Rover STJLR.03.5006, MB-Approval 229.72, Opel OV0401547. Wynika to z aktualnego zapotrzebowania na olej w takiej specyfikacji – zwraca uwagę Rafał Kobza, kierownik ds. technicznych i szkoleń w firmie Liqui Moly Polska Sp. z o.o. – Oczywiście wraz z pojawieniem się na rynku kolejnych (nowych) pojazdów wymagających środka smarnego, który ma spełniać wymagania nowych specyfikacji, będą się pojawiały kolejne produkty zarówno w segmencie pojazdów osobowych, dostawczych, jak i ciężarowych.
Nasz rozmówca obszernie wyjaśnia, jak bardzo najnowsza aktualizacja specyfikacji ACEA podnosi poprzeczkę. Otóż jego zdaniem nowe specyfikacje ACEA C6 czy też A7/B7, czyli wymaganie dla samochodów osobowych i lekkich dostawczych, wymagają nowego sposobu badania oleju – chodzi przede wszystkim o przeciwdziałanie powstawaniu zjawiska LSPI, które jest bardzo powszechne we współczesnych silnikach benzynowych.
– Na szczęście sztab inżynierów z laboratorium Liqui Moly zna doskonale ten problem i jego rozwiązanie było możliwe jeszcze przed wprowadzeniem stosownego wymagania przez ACEA. Jest to możliwe dzięki bliskiemu kontaktowi z „rynkiem” – zapewnia Rafał Kobza. – Kolejny aspekt – zmiana sposobu badania oleju to zwrócenie uwagi na zanieczyszczenia powstałe w obrębie turbosprężarki (TCCD – Turbocharger Compressor Deposit). Ponadto oleje wyprodukowane według nowego wymagania ACEA to produkty mid-SAPS nadające się do GPF-ów i DPF-ów, a także oleje zmniejszające zużycie paliwa o HTHS 2,6-2,9 mPas. Co ciekawe, samochody, które wymagają stosowania środka smarnego spełniającego najnowsze wymagania, pojawiają się już na aftermarkecie, jednak jest ich stosunkowo niewiele.
Jak dodaje, spore znaczenie będzie mieć decyzja klienta odnośnie do tego, gdzie serwisuje pojazd. Zazwyczaj decyzja właściciela pojazdu o serwisowaniu samochodu objętego gwarancją poza ASO jest świadoma. Niestety świadomość ta jest jeszcze ciągle dość niska, w związku z czym można spodziewać się szerszego napływu tych pojazdów do warsztatów niezależnych za około 3 lata na dużo większą skalę, niż ma to miejsce obecnie.
Na koniec spytaliśmy reprezentanta firmy, czy pomiary TBN są na tyle ustandaryzowane, że nie pozostawiają wątpliwości co do uzyskanych wyników.
– TBN, czyli liczba zasadowa, odpowiada za neutralizację „kwaśnych” produktów procesu spalania zgodnie z założeniem w specyfikacji C2 z 2016 i tej z 2021. ACEA nie określa wartości tego parametru, co oznacza, że nie musi on być i nie jest badany, jednak aprobata któregoś z producentów pojazdów może takie wymaganie zawierać. W takiej sytuacji producent środka smarnego opracowuje taką recepturę (formulację) oleju, aby wymaganie spełnić. W związku z tym wartość TBN w oleju spełniającym wymaganie specyfikacji C2-21 może być różna w różnych produktach – podsumowuje reprezentant Liqui Moly Polska Sp. z o.o.

Rafał Kobza, kierownik ds. technicznych i szkoleń w firmie Liqui Moly Polska Sp. z o.o.

Millers Oils
W komentarzach firmy podkreślono, że nowe sekwencje ACEA 2022 Heavy Duty Oil obejmują zmianę parametrów olejów oraz nowe testy silnikowe, połączone z nowymi urządzeniami do testowania.
– Zgodnie z nowymi normami testy będą odbywać się przy użyciu silnika Daimler OM471, który zastępuje stary Daimler OM 501LA – wyjaśnia Marcin Majcher, dyrektor zarządzający w firmie Diff, która jest dystrybutorem marki Millers Oils w Polsce. – Zastosowano silnik OM471, ponieważ jest bardziej zgodny z technologią stosowaną obecnie. Inne nowe testy w sekwencjach ACEA 2022 to test utleniania Volvo T-13, testy czystości tłoków Caterpillar C13 i Caterpillar 1N oraz test napowietrzania oleju Caterpillar.
I dodaje, że chociaż te testy są nowością dla ACEA 2022, nie są nowe w branży, ponieważ są od wielu lat uwzględniane w specyfikacjach API CJ-4 i API CK-4. Dlatego jego zdaniem wiele wysoko wydajnych olejów dostępnych na rynku, które spełniają normy ACEA E6, E9 wraz ze specyfikacjami API CK-4 i OEM, zostało już przetestowanych w tych silnikach. A to oznacza, że część istniejących produktów będzie spełniało nowe normy ACEA 2022.
– W przypadku dostępnych już na rynku najwyższej klasy produktów, takich jak Millers Oils, zmiany w specyfikacjach będą niewielkie lub żadne – kontynuuje nasz rozmówca. – Biorąc pod uwagę jakość i poziom wydajności istniejących na rynku wysoko wydajnych produktów do silników wysokoprężnych, takich jak np. Millers Oils Truckmaster, wprowadzenie ACEA 2022 jest bardziej ewolucją w kierunku specyfikacji zorientowanej na cały świat, a nie radykalną zmianą na rynku olejów do silników wysokoprężnych o dużej wytrzymałości.
Szybkość wprowadzania nowych produktów będzie zależeć od tego, jak szybko producenci OEM dostosują własne specyfikacje do nowych sekwencji ACEA 2022. W komentarzu podkreśla się też, że produkty obecne na rynku będą mogły do maja 2024 r. spełniać normy ACEA 2016, a wiele będzie miało aprobaty OEM, które mogą być ważne przez kilka lat po tym okresie.
– Wprowadzenie nowych specyfikacji zawsze powoduje zamieszanie na rynku i ACEA 2022 nie będzie wyjątkiem. Zamieszanie wynika m.in. z tego, że wielu klientów wymaga najpierw specyfikacji OEM, zanim poprosi o poziom ACEA, co jest jak najbardziej oczywiste – tłumaczy Marcin Majcher. – Należy pamiętać, że normy ACEA określają minimalny, tj. podstawowy, poziom jakości środków smarnych. Normy OEM mogą przewyższać wymagania ACEA. Co więcej, niektórzy producenci środków smarnych mogą oferować oleje, które spełniają normy ACEA (a więc minimalny wymagany poziom parametrów), a inni pracować nad takimi, które je znacznie przewyższają.
O ile konfiguratory doboru olejów będą pomocne w warsztacie, to jego zdaniem poruszona już kwestia TBN jest trochę bardziej skomplikowana. Dlaczego?
– Norma ACEA C2-16 nie miała żadnych wymagań dotyczących TBN, tj. nie było minimalnego limitu. Norma ACEA C2-21 również nie ma minimalnego limitu TBN, więc pod tym względem nie ma różnicy między ACEA C2-16 i ACEA C2-21. Jednak ACEA C2-21 zawiera wymóg deklarowania wartości TBN (przy użyciu metody testowej ASTM D4739). I warto zauważyć, że nadal nie ma minimalnego limitu dla ACEA C2-21 – podsumowuje reprezentant Millers Oils w Polsce.
Krótko mówiąc, ACEA 2021 Light Duty Sequences obejmuje dwie różne metody testowania TBN – ASTM D2896 i ASTM D4739. Generalnie ASTM D2896 jest preferowaną metodą testowania świeżych, nowych olejów, ale niektórzy producenci OEM zaczynają preferować stosowanie metody ASTM D4739. Jego zdaniem można by argumentować, że ASTM D4739 jest bardziej reprezentatywną metodą badania rezerwy TBN w używanych/eksploatowanych olejach silnikowych. Choć np. w specyfikacjach Mercedes Benz od wielu lat istnieje wymóg obu metod TBN.

Marcin Majcher, dyrektor zarządzający w firmie Diff, która jest dystrybutorem marki Millers Oils w Polsce

Petronas
Także w komentarzach tej firmy podkreśla się, jak istotną zmianą wprowadzoną przez ACEA jest wskaźnik TBN. 
– Ta analiza przypomina niejako okresowe badanie krwi, które dostarcza ważnych informacji na temat stanu oleju – mówi Danuta Michałus-Sokołowska, marketing manager Petronas Polska. – Taka „olejowa morfologia” sprawdza zdolności oleju do neutralizacji kwaśnych produktów degradacji lub spalania, a co za tym idzie – świadczy o przydatności oleju do dalszej eksploatacji. Zatem rezygnacja z wykonywania okresowych testów TBN może mieć negatywne skutki, zwłaszcza w kontekście wyznaczania interwałów wymiany oleju.
W otrzymanym materiale prasowym przewija się pogląd, że firma od lat inwestuje w rozwój technologii formulacji olejowej w silnikach wysokoprężnych, dlatego aktualizacja standardów ACEA nie jest żadnym zaskoczeniem.
– Czas na dostosowanie się do nowej normy mamy do 1 maja 2023 r., to odpowiedni okres na dostosowanie oferty Petronas do obowiązujących standardów ACEA. Udoskonalenie bieżącej gamy olejów wymaga od nas bliskiej współpracy z partnerami, np. z Iveco, z którym tworzymy oleje z linii Petronas Urania Iveco. To ważne, żeby istotne zmiany w składzie produktów omawiać również z konstruktorami jednostek napędowych. Ich wiedza i doświadczenie przekładają się na jeszcze lepsze efekty wprowadzanych modyfikacji. Dzięki takiej współpracy nasze oleje w jeszcze większym stopniu będą wypełniać obowiązujące normy ACEA – dodaje Danuta Michałus-Sokołowska.

Danuta Michałus--Sokołowska, marketing manager Petronas Polska

Ravenol
W komentarzu firmy pojawia się wątek dodatków olejowych, skoro producenci takich dostosowują i testują wiele rozwiązań.
– Nie przewidujemy większych zmian, ponieważ wiele formulacji już „działa”. Produkty odpowiadające ACEA E6 i E9 po prostu otrzymają aktualizację – wyjaśnia Grzegorz Kawka, kierownik działu technicznego Ravenol. – Sekwencje olejów dla silników ciężkich ACEA skupią się na zastąpieniu ACEA E6 i ACEA E9 nowymi kategoriami, odpowiednio, ACEA E8 i ACEA E11. Te nowe kategorie będą bazować na ACEA E6 i ACEA E9 z uwzględnieniem ustalonych testów silników ASTM opracowanych specjalnie dla API CK-4. Test OM471 został włączony jako nowy bardziej rygorystyczny test silnika CEC, który zastąpił OM501LA. ACEA E8 i ACEA E11 zapewniają zwiększoną ochronę przed utlenianiem, wzrostem lepkości i osadami na tłokach dla najnowszej generacji osprzętu silnika.
I tu sporo miejsca poświęcono limitowi TBN. Reprezentant firmy zwraca uwagę, że ACEA C2 nigdy nie miała limitu TBN. Niektórzy producenci OEM dodają limit TBN do swoich specyfikacji, które są oparte na ACEA C2.
– ACEA C2 został po raz pierwszy wprowadzony do ACEA Oil Sequences w 2004 roku, a w aktualizacji ACEA 2016 wprowadzono szereg zmian w wymaganiach dla klasy ACEA C2. Włączenie nowego testu silnika OM646LA BIO i testu utleniania oleju CEC L-109 z biodieslem pokazało rosnące znaczenie biodiesla na rynku. Dodatkowo nowy test silnika DV6, jako zamiennik testu DV4, wraz z testem silnika PSA EP6 podkreśla zwiększone wymagania wobec ACEA 2016 w zakresie czystości tłoków i usuwania sadzy – dodaje reprezentant Ravenol.

Grzegorz Kawka, kierownik działu technicznego Ravenol

Rafał Dobrowolski
Fot. Fuchs Oil Corporation, Liqui Moly, Miller Oils, Petronas, Ravenol