Choć pogoda za oknem nadal jest bardziej letnia niż jesienna, warto już teraz pamiętać o właściwej eksploatacji akumulatora, aby ten nie zawiódł nas pewnego zimowego poranka. Tym bardziej, że w ostatnim czasie znaczenie akumulatora w pojeździe bardzo się zmieniło. Nie tylko z powodu jego funkcji, ale również ze względu na podejście do jego obsługi.

Obecnie akumulator to nie tylko rozruch, ale także zasilanie dla znacznej liczby odbiorników energii elektrycznej podczas postoju na wyłączonym silniku. Dlatego nie jest on już traktowany jak zwykła część zamienna, ale jedna z ważniejszych części eksploatacyjnych pojazdu, wymagająca odpowiedniego serwisowania.

Podstawowe informacje
Akumulator jest źródłem energii elektrycznej prądu stałego, której sam nie wytwarza, lecz przechowuje w postaci energii chemicznej. W samochodzie akumulator służy do zasilania urządzeń elektrycznych, gdy silnik spalinowy jest wyłączony. Energia elektryczna akumulatora zużyta w czasie postoju pojazdu lub rozruchu silnika jest uzupełniana podczas jazdy przez alternator, procesy zużywania i uzupełniania energii elektrycznej są okresowo powtarzane.

Do najważniejszych parametrów akumulatora należą...
- Napięcie, które wyrażone jest w woltach [V]. Na rynku najczęściej spotykamy akumulatory 12 V z przeznaczeniem do większości pojazdów osobowych i motocykli oraz 6 V z przeznaczeniem do starszych ciągników rolniczych, motocykli i pojazdów zabytkowych.
- Prąd rozruchu, który wyrażony jest w amperach [A], zwany również prądem probierczym. Jest to ilość energii/prądu, jaką jest w stanie dostarczyć akumulator. Konwencjonalny rozrusznik w przeciętnym pojeździe przy temperaturze 20°C potrzebuje prądu rozruchu rzędu 120-150 A, a wskazany wyższy prąd rozruchu na etykiecie akumulatora pozwala na „poprawną obsługę” rozrusznika przy znacznym spadku temperatury otoczenia (np. w okresie jesienno-zimowym), kiedy to wzrasta opór elementów silnika i tym samym zapotrzebowanie na prąd probierczy. Wyższe zapotrzebowanie na prąd występuje również w przypadkach znacznego zużycia elementów rozrusznika. Takie sytuacje bardzo obciążają akumulator, dlatego tak ważne jest, aby pozostawał on w znakomitej kondycji.
- Pojemność – wyrażona jest w amperogodzinach i oznaczona skrótem Ah. Bywa, że producenci akumulatorów podają różne wartości pojemności, jest to uwarunkowane czasem rozładowania, jakiemu akumulator został poddany. Na niektórych akumulatorach pojawia się informacja o pojemności 5-, 10- czy 20-godzinnej. Aby rozładować akumulator 80 Ah do napięcia 10,5 V w czasie 10 godzin, poddawany jest on 10-godzinnemu obciążeniu 8 A.
Pojemność akumulatora określa jego zdolność do zasilania układu elektrycznego o danym natężeniu przez określony czas, np. w pojazdach i wszędzie tam, gdzie potrzebne jest mobilne źródło zasilania.
Oczywiście pod wpływem eksploatacji pojemność akumulatora może się zmienić, ponieważ jest ona pochodną powierzchni płyt, a te, jak wiemy, mogą ulec zniszczeniu.
Niskie temperatury nie sprzyjają akumulatorom. W pełni sprawny akumulator, który w temperaturze 25°C ma 100% pojemności elektrycznej, przy 0°C będzie miał 80% pojemności, a przy dużym mrozie (-25°C) już tylko 60%.
Jeżeli akumulator jest już częściowo rozładowany, to przy niskich temperaturach jego pojemność elektryczna będzie jeszcze mniejsza.
Aby akumulator mógł magazynować odpowiednią ilość energii, alternator musi zapewnić odpowiednie napięcie ładowania, które powinno zawierać się w przedziale od 14,1 V do 14,6 V. Wszelkie odchylenia poniżej 14,1 V powodują niedoładowanie akumulatora, a odchylenia powyżej 14,6 V jego przeładowanie, czyli sytuacje, które mają niekorzystny wpływ na jego żywotność.
Na poziom naładowania akumulatora wpływa również sposób korzystania z pojazdu, tzn. pokonywanie krótkich lub długich tras. Te pierwsze niestety, jeżeli są zbyt krótkie, powodują niedoładowanie – niezbędne staje się wówczas ładowanie akumulatora ze źródła zewnętrznego (np. prostownika).

Zasady ładowania akumulatorów obsługowych (jest ich coraz mniej na rynku) i bezobsługowych są podobne. W przypadku obsługowych punktem odniesienia są gęstość elektrolitu oraz napięcie spoczynkowe, a w przypadku bezobsługowych – już tylko napięcie spoczynkowe. Jeżeli napięcie spoczynkowe akumulatora jest mniejsze niż 12,5 V, należy go bezwzględnie naładować prądem nieprzekraczającym 1/10 jego pojemności. W przypadku akumulatorów głębiej rozładowanych (napięcie spoczynkowe poniżej 11,88 V) prąd ładowania powinien być jeszcze mniejszy, nawet do 1/20 pojemności. Akumulatory obsługowe mogą wymagać dolania wody destylowanej (ze względu na jej zwiększoną konsumpcję), co należy skontrolować przed ładowaniem.
Bardzo istotna jest również technologia produkcji. Konwencjonalne pojazdy dla zachowania odpowiedniego balansu w instalacji elektrycznej wymagają akumulatora kwasowo-ołowiowego. Natomiast rozwój coraz bardziej zaawansowanych systemów (np. start-stop) wymusza zastosowanie akumulatorów wykonanych w technologii EFB (o grubszych płytach) i/lub akumulatorów AGM (z elektrolitem zaabsorbowanym przez włókna szklane). Ich wykonanie pozwala na kompleksową obsługę większej liczby odbiorników energii elektrycznej w bogato wyposażonych pojazdach.

Odpowiednio dobrany akumulator to nie wszystko!
Bardzo ważne jest, aby w przypadku montażu nowego akumulatora lub sprawdzania obecnie używanego zwrócić uwagę na czystość miejsca jego montażu, stan jego biegunów i znajdujących się na nim zacisków (klem), które stanowią jednocześnie punkt startowy i końcowy biegu ładunku elektrycznego w pojeździe.
Zaciski powinny być zamocowane u pod-
stawy biegunów akumulatora, tak aby przylegały do terminali, zapewniając odpowiedni dostęp do zmagazynowanej w nim energii elektrycznej. W przypadku zauważenia brudu, wilgoci, smaru itp. należy niezwłocznie oczyścić zanieczyszczenia, a miejsca połączenia klem z biegunami zabezpieczyć wazeliną techniczną.
Akumulator, w zależności od typu jego obudowy (rodzaju stopki), powinien być również w odpowiedni sposób zamontowany, aby ograniczyć jego przemieszczanie i ewentualne wstrząsy oraz wibracje towarzyszące poruszaniu się pojazdu.

W kolejnym numerze zajmiemy się diagnostyką akumulatorów w warsztacie.