Czy zmieniając pracę, musimy wykonać nowe badania profilaktyczne w nowym zakładzie, mając na uwadze zmiany przepisów w tym zakresie?

Obowiązek przeprowadzania profilaktycznych badań lekarskich, jak i szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, bez których nie można dopuścić pracownika do pracy, wynika z kodeksu pracy.
Od 1 kwietnia 2015 r. funkcjonują nowe zasady wstępnych badań lekarskich wskazane w art. 229 k.p. Szczegółowo reguluje to także Rozporządzenie ministra zdrowia z 26 marca 2015 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy (Dz. U. z 2015 r., poz. 457). Art. 229 k.p. został zmieniony 1 kwietnia 2015 r. w drodze ustawy z 7 listopada o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej (Dz. U. z 2014 r., poz. 1662).
Przepisy przejściowe, tj. art. 32 ustawy nowelizującej kodeks pracy wskazuje, że nowych zasad badań nie stosuje się do orzeczeń lekarskich stwierdzających brak przeciwwskazań do pracy wydanych przed 1 kwietnia 2015 r. Do skierowań wydanych przed tą datą i badań rozpoczętych stosuje się dotychczasowe przepisy. Najważniejsze zmiany zawiera art. 229 § 1, 11 i 12 k.p. Zgodnie z nimi wstępnym badaniom lekarskim, z zastrzeżeniem § 11., podlegają osoby przyjmowane do pracy, pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Natomiast w świetle § 11. wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają przyjmowani ponownie do pracy u pracodawcy na to samo stanowisko lub o takich samych warunkach pracy. Musi to jednak nastąpić w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą. Dotyczy to także przyjmowanych do pracy u innego pracodawcy na stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy. Osoby te muszą jednak przedstawić pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach opisywanych w skierowaniu na badania lekarskie, a pracodawca stwierdzi, że warunki te odpowiadają tym występującym na danym stanowisku, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.
W tej sytuacji istotne jest to, czy na badania profilaktyczne u poprzedniego pracodawcy pracownik został skierowany i wykonał je przed 1 kwietnia 2015 r., czy później. Jeżeli przed tą datą, to mimo że są one ważne do wyznaczonego terminu kolejnych badań okresowych (np. do grudnia br.), nowy szef będzie musiał skierować go na wstępne badania profilaktyczne. Jeżeli jednak ostatnie badania przeprowadzono według nowych zasad i są one ważne co do terminu, a przerwa w zatrudnieniu nie przekracza 30 dni i pracownik będzie zaangażowany w porównywalnych warunkach środowiska pracy i będzie pracował na stanowisku, gdzie nie występują prace szczególnie niebezpieczne, to nie trzeba go kierować na wstępne badania profilaktyczne. Ubiegający się o pracę będzie musiał przedstawić nowemu pracodawcy posiadany egzemplarz skierowania (w którym były szef szczegółowo opisał występujące u niego warunki pracy i wydał pracownikowi jeden egzemplarz dla niego, a drugi do przedstawienia lekarzowi medycyny pracy) oraz aktualne orzeczenie o zdolności do pracy. Po badaniu wydawane są dwa egzemplarze tego dokumentu – jeden dla kierującego pracodawcy, a drugi dla badanego. Analiza tych dwóch dokumentów (skierowania i orzeczenia) pozwoli nowemu pracodawcy ostatecznie zdecydować o tych badaniach, jak i dopuścić do pracy na konkretnym stanowisku.

Niezawodny kierowca bez okulisty
Wykonując swoje obowiązki pracownicze, pracownik doraźnie używa auta osobowego, ale nie jest zatrudniony jako kierowca. Czy pracodawca musi skierować go na dodatkowe, specjalistyczne badania okulistyczne?
Przy badaniach profilaktycznych należy zwrócić uwagę na ich zakres dla pracowników kierujących okazjonalnie samochodami służbowymi do 3,5 t przy wykonywaniu obowiązków służbowych. W związku bowiem z uchyleniem art. 123 ustawy z 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (tekst jednolity Dz. U. z 2005 r. nr 108, poz. 908 ze zm.), stanowiącym delegację do wydania przepisu wykonawczego, Rozporządzenie ministra zdrowia z 7 stycznia 2004 r. w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U. nr 2, poz. 15 ze zm.) utraciło moc. Tym samym nie działa także jego § 4 pkt 4 ppkt 5. Przepis ten wprost ustanawia obowiązek skierowania w celu wykonywania konsultacji okulistycznej oraz przeprowadzenia badania oceniającego m.in. osobę mającą prawo jazdy kat. A, A1, B, B1, B+E, T, kierującą pojazdem do 3,5 t w ramach obowiązków służbowych, niebędącą zatrudnioną na stanowisku kierowcy.
Nowe rozporządzenie, wydane na podstawie art. 81 ust. 1 ustawy z 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. z 2014 r. poz. 600), tj. przez ministra zdrowia z 17 lipca 2014 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców (Dz. U. z 2014 r., poz. 949), ustalając krąg osób podlegających obowiązkowi badań oceniających widzenie zmierzchowe, zjawisko olśnienia oraz wrażliwość na kontrast, w § 6 pkt 3 nie wymienia osoby kierującej pojazdem do 3,5 t w zakresie doraźnych obowiązków służbowych. W tej sytuacji od wejścia w życie tego przepisu, tj. od 20 lipca 2014 r., pracodawca w zasadzie nie musi kierować tych pracowników na dodatkowe konsultacje okulistyczne, jak miało to miejsce przy poprzednich przepisach. Niemniej jednak na każdym pracodawcy ciąży podstawowy wymóg wyrażony w art. 15 k.p., tj. zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Ponadto art. 207 k.p. wskazuje, że pracodawca ponosi także odpowiedzialność za stan BHP w zakładzie. Kodeks pracy nakłada też na pracodawcę obowiązek zapewniania pracownikom profilaktycznej ochrony zdrowia, w tym kierowania ich do lekarzy medycyny pracy na badania profilaktyczne według zasad wskazanych w art. 229. W skierowaniu na badania pracodawca powinien szczegółowo określić warunki środowiska pracy i sposoby jej świadczenia. Dotyczy to również tego, że pracownik niebędący zatrudnionym jako kierowca do wykonywania pracy użytkuje samochód do 3,5 t. Znacząco wpływa to na prawidłową ocenę lekarza medycyny pracy przy wydaniu orzeczenia o zdolności (lub nie) do wykonywania pracy na konkretnym stanowisku. Lekarz ten powinien więc zdecydować o skierowaniu kierującego pojazdem osobowym, prywatnym czy służbowym na niezbędne, w jego ocenie, dodatkowe badania i konsultacje służące wydaniu tego dokumentu.
Ponieważ w sprawach poprawności, jak i zakresu przeprowadzania pracowniczych badań profilaktycznych oraz ich metodyki wypowiadają się przede wszystkim wojewódzkie ośrodki medycyny pracy, należy zapoznać się ze stanowiskiem wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy właściwego dla siedziby pracodawcy. Publikowane są one zazwyczaj na ich stronach internetowych i przedstawiają pogląd tej placówki na te kwestie. Odnaleźć w nich można m.in. takie stwierdzenie: „Kierowanie pojazdem jest czynnością wymagającą od wykonującej osoby pełnej sprawności psychoruchowej, dlatego uwzględnienie jej przez pracodawcę w skierowaniu na badania profilaktyczne nakłada na lekarza obowiązek przeprowadzenia pełnego zakresu badania, zgodnie z załącznikiem nr 1 część V (Inne prace wymagające pełnej sprawności psychoruchowej)”.
Jak widać, sytuacja jest złożona i do pracodawcy oraz jego służb zależy końcowe podjęcie stosownych decyzji.

mgr Robert Gorczyca
prawnik, specjalista ds. bhp