Spalinowy silnik motocyklowy zawsze jest chłodzony kilkoma czynnikami. Każdy chłodzony jest zasysaną mieszanką paliwowo-powietrzną oraz olejem. Chłodzenie silnika czterosuwowego olejem może być intensywniejsze, jeżeli konstruktor zastosował żebrowanie miski olejowej lub zewnętrzną chłodnicę oleju pozwalającą na intensywniejszą wymianę ciepła.

Motocyklowy silnik spalinowy chłodzony jest również opływającym powietrzem, a chłodzenie to będzie tym intensywniejsze, im większa powierzchnia wymiany cieplnej (żebra chłodzące, rozległe powierzchnie pokryw silnika) i im intensywniejszy przepływ powietrza przy rozgrzanych elementach silnika. Poprawę efektywności chłodzenia powietrzem zapewniają specjalnie ukształtowane owiewki, nachylenie cylindra i głowicy w kierunku jazdy, a także wymuszony za pomocą dmuchawy przepływ powietrza.

Rodzaje układów chłodzenia
Jeżeli chłodzenie olejem i opływającym powietrzem jest niewystarczające, konstruktor może zdecydować się na zastosowanie wymuszonego obiegu powietrza (na przykład z udziałem dmuchawy i kanałów powietrznych) lub na chłodzenie cieczą. Układy chłodzenia cieczą dzielimy na termosyfonowe i wymuszone.
Termosyfonowy układ chłodzenia cieczą nie zapewnia intensywnego odprowadzania ciepła, gdyż do cyrkulacji wykorzystuje tylko różnicę masy cieczy ciepłej i zimnej. Lżejsza ciecz ogrzana płynie w górę do chłodnicy, a ciecz ochłodzona w chłodnicy w dół, z powrotem do rozgrzanego cylindra i głowicy. Skuteczniejsze odprowadzanie ciepła od rozgrzanych elementów silnika zapewnia obieg cieczy wymuszony za pomocą pompy. Wirnik pompy cieczy napędzanej mechanicznie wiruje tym szybciej, im szybciej obraca się wał korbowy silnika. Intensywny przepływ cieczy zapewnia szybkie odprowadzanie ciepła od najbardziej rozgrzanych fragmentów silnika i szybkie oddawanie ciepła w chłodnicy, do przepływającego powietrza. Intensywność chłodzenia można zwiększyć, montując wentylator wspomagający przepływ powietrza przez chłodnicę.
Intensywność chłodzenia cieczą i wymuszonego chłodzenia powietrzem może być regulowana za pomocą termostatu. W sprzedaży znajdują się termostaty o różnych temperaturach otwarcia. Wymieniając termostat, należy zwrócić uwagę na parametr temperaturowy, gdyż w ten sposób można wpływać na temperaturę pracy silnika.

Zalety układów chłodzenia cieczą i powietrzem
Najważniejszą zaletą chłodzenia cieczą i wymuszonego chłodzenia powietrzem jest skuteczna praca układu chłodzenia na postoju i przy niewielkich prędkościach jazdy. Ta funkcjonalność przydaje się w ruchu miejskim i podczas jazdy w korku.
Motocyklowe układy chłodzenia cieczowego najbezpieczniej pracują na bezwodnych cieczach chłodzących, które nie wytwarzają ciśnienia w układzie, gdyż ich temperatury wrzenia są dużo wyższe od temperatury wrzenia wody. Nigdy nie należy przygotowywać cieczy chłodzącej do motocykla z wykorzystaniem koncentratów i wody destylowanej, gdyż takie roztwory mają większą zdolność do rozwarstwiania, a to może być szkodliwe przy zimowym postoju motocykla: cięższa woda z rozwarstwionego płynu opadnie na dół układu chłodzenia i może zamarznąć w pompie cieczy. Powstała kasza lodowa może uszkodzić wirnik pompy podczas próby uruchomienia motocykla przy ujemnych temperaturach otoczenia. Samochodowe płyny chłodzące także mogą okazać się nieodpowiednie, gdyż ich parametry mogą okazać się niewystarczające do wysilonych silników motocyklowych. Płyn chłodzący należy wymieniać co dwa – trzy lata, aby utrzymać wnętrze układu chłodzenia w czystości. Nie można mieszać płynów różnych producentów lub uzupełniać poziomu płynu chłodzącego wodą. Szczególnie szkodliwe jest stosowanie wody kranowej, gdyż może ona zawierać duże ilości wapnia. Zanieczyszczenia, olej i wapń w cieczy chłodzącej mogą ograniczyć przepływ cieczy w ciasnych kanałach układu chłodzenia lub osłabić efekt odprowadzania ciepła.

Przyczyny spadku skuteczności chłodzenia
Spadek skuteczności chłodzenia najczęściej bywa spowodowany uszkodzeniem termostatu, przebudową lub uszkodzeniem owiewek motocykla, odkładaniem się kamienia kotłowego wewnątrz układu chłodzenia cieczą, zabrudzeniem, uszkodzeniem lub przytkaniem chłodnicy, zabrudzeniem wnętrza kanałów wymuszonego obiegu powietrza chłodzącego, zastosowaniem niewłaściwego gatunku oleju silnikowego lub wydłużeniem okresu pomiędzy wymianami oleju, zastosowaniem niewłaściwego płynu chłodzącego, rozszczelnieniem układu chłodzenia cieczą.
Skutery eksploatowane na terenach wiejskich są szczególnie narażone na odkładanie się zanieczyszczeń w kanałach wymuszonego obiegu powietrza. Źdźbła traw, liście i błoto zasysane przez wirnik dmuchawy mogą skutecznie zatkać kanały chłodzące i żebra cylindra oraz głowicy, a to często prowadzi do przegrzania i zatarcia silnika. Dlatego podczas każdego przeglądu należy skontrolować czystość kanałów powietrznych i w razie potrzeby oczyścić je za pomocą strumienia wody i sprężonego powietrza.
Podczas mycia motocykla należy zwrócić uwagę na prawidłowe mycie chłodnicy oleju i cieczy chłodzącej. Strumień wody nie może być zbyt silny, aby nie uszkodzić i nie pozaginać blaszek radiatora. Chłodnicę należy myć, kierując strumień wody pod prąd przepływu powietrza, żeby nie wbijać zanieczyszczeń w radiator, ale by strumień wody wypchnął je i usunął.

Rafał Dmowski