Zadaniem sprzęgła samochodowego jest przekazywanie momentu obrotowego z silnika na dalsze podzespoły układu napędowego pojazdu, okresowe wstrzymywanie tego procesu bez konieczności unieruchamiania silnika oraz zapewnienie płynnej synchronizacji prędkości obrotowej przy przechodzeniu z jednego stanu do drugiego. Dodatkowym zadaniem sprzęgła jest ponadto ograniczenie wpływu drgań pochodzących z silnika i skrzyni biegów w celu ochrony przed zbyt szybkim uszkodzeniem elementów obu podzespołów i zapewnienie odpowiednio wysokiego komfortu jazdy.

Sprzęgło jest elementem układu przeniesienia napędu pojazdów samochodowych, które przenosi moment obrotowy z koła zamachowego silnika na wałek wejściowy skrzyni biegów. Realizowane jest to poprzez wykorzystanie sił tarcia występujących pomiędzy tarczą dociskową (dociskiem) sprzęgła i tarczą sprzęgła.



Konstrukcja sprzęgła, zwanego jednotarczowym, jest obecnie najczęściej stosowanym rozwiązaniem w budowie pojazdów samochodowych.

Takie rozwiązanie techniczne sprzęgła, zwanego jednotarczowym, jest obecnie najczęściej stosowaną konstrukcją w budowie pojazdów samochodowych. Płaszczyzny cierne, występując w sprzę-gle, dociskane są do siebie poprzez sprężynę z wykorzystaniem pierścienia dociskowego, w skutek czego następować może przeniesienie napędu. W momencie naciśnięcia pedału sprzęgła następuje osiowe przesunięcia łożyska wyciskowego w kierunku koła zamachowego i wówczas następuje powstanie nacisku pierścienia oporowego łożyska na wewnętrzną część elementów sprężyny tarczowej i ich ugięcie. Zewnętrzna obwodowa część sprężyny tarczowej ulega ugięciu w kierunku przeciwnym i przestaje dociskać przesuwne części sprzęgła do koła zamachowego. Na prawidłowe funkcjonowanie i pełną sprawność techniczną sprzęgła wpływ mają oba stany eksploatacyjne, czyli zarówno użytkowanie (prawidłowe posługiwanie się sprzęgłem przez użytkownika pojazdu), jak i jego właściwa obsługa techniczna. W trakcie eksploatacji pojazdu nieprawidłowa praca sprzęgła może się przejawiać poprzez:
- ślizganie się – występujące przy całkowicie zwolnionym pedale sprzęgła. Poślizg sprzęgła przejawia się brakiem synchronizacji pomiędzy prędkością obrotów wału korbowego silnika i kół napędowych pojazdu. Tego typu zjawisko spowodowane jest ograniczonym dociskiem powierzchni ciernych lub zdecydowanym zmniejszeniem współczynnika tarcia na płaszczyźnie współpracy elementów ciernych. Osłabienie docisku powierzchni ciernych wywołane może być zbyt dużym zużyciem okładzin ciernych i wynikającym z tego faktu znacznym zmniejszeniem ich grubości, nieprawidłowym funkcjonowaniem regulatora jałowego skoku sprzęgła lub wadliwym działaniem mechanizmu sterowania sprzęgła. Zdecydowane zmniejszenie współczynnika tarcia może natomiast wynikać z zaolejenia powierzchni ciernych lub zupełnego zużycia okładzin ciernych;
- szarpanie – które spowodowane może być zaolejeniem okładzin ciernych, wskutek czego przenoszenie napędu następuje dopiero w chwili przetarcia warstwy oleju lub zacieraniem się poszczególnych części mechanizmu sterowania;
- problemy z włączaniem i rozłączaniem – przejawiające się poprzez trudności przy zmianie biegów i wyczuwalnym wyraźnym oporze oraz tendencjami pojazdu do samoczynnego ruszania przy całkowicie wciśniętym pedale sprzęgła i prowadzące do braku całkowitego rozłączania sprzęgła. Tego typu niesprawności wynikać mogą przede wszystkim z nadmiernego zużycia oraz odkształcenia sprężyny centralnej lub zacierania się łożyska wyciskowego na prowadnicy;
- wyczuwalne opory w mechanizmie sterowania – pojawiające się nie na całej długości skoku pedału sprzęgła, lecz w niektórych punktach. Zjawisko takie świadczy o wadliwym działaniu wewnętrznych elementów układu sterującego, czyli łożyska wyciskowego i jego prowadnicy lub segmentów sprężyny centralnej.



Stan techniczny sprzęgła uzależniony jest przede wszystkim od warunków użytkowania, czyli prawidłowego posługiwania się sprzęgłem przez użytkownika pojazdu.

Nieprawidłowe działanie sprzęgła może być również spowodowane niewłaściwą obsługą lub naprawą i pojawić się może po wykonanej obsłudze tego podzespołu. Do najczęściej pojawiających się problemów może dojść na skutek:
- doboru niewłaściwej (nadmiernej) grubości okładzin ciernych;
- wymiany tylko tarczy sprzęgła bez wymiany zużytych powierzchni ciernych koła zamachowego i pierścienia dociskowego;
- wykonanego niecentralnie montażu tarczy;
- nieosiowego montażu skrzyni biegów.

Zdecydowana większość czynności diagnostycznych przy określaniu zakłóceń pracy sprzęgła może być wykonywana bez użycia żadnych specjalistycznych przyrządów. Ważne jest również to, że przeprowadzenie prawie pełnej diagnostyki sprzęgła może być dokonane bez konieczności wstępnej rozbiórki układu napędowego, co jest bardzo czasochłonne. Bardzo istotne przy prowadzeniu diagnostyki sprzęgła jest ustalenie objawów niesprawności przedstawianych przez użytkownika pojazdu. Ewentualne niejasności wyjaśnić należy poprzez przeprowadzenie jazdy próbnej. Podstawą przy usuwaniu problemów w funkcjonowaniu sprzęgła jest ustalenie czy przyczyną niesprawności jest złe działanie zewnętrznego mechanizmu sterującego, czy samego mechanizmu sprzęgła. Skuteczną metodą diagnozowania działania sprzęgła jest ocena słuchowa jego funkcjonowania, ponieważ znaczną część usterek w działaniu tego mechanizmu rozpoznać można po dochodzących z niego szmerów czy szumów i innych niepokojących odgłosów.

Tego typu odgłosy są zapowiedzią mogących nastąpić uszkodzeń. W zdecydowanej większości przypadków niepokojące odgłosy są spowodowane uszkodzeniem łożyska oporowego i pojawiają się z chwilą naciskania na pedał sprzęgła, czyli dotknięcia przez łożysko powierzchni tarczy dociskowej.

Z kolei wyraźny szum docierający z łożyska tylko w określonym położeniu pedału sprzęgła oznacza uszkodzenie łożyska. Wówczas konieczna jest jego wymiana.

mgr Andrzej Kowalewski