poprzez odczyt parametrów rzeczywistych

Współczesne pojazdy samochodowe wyposażane są w coraz większym zakresie w elektroniczne systemy sterowania, odpowiedzialne przede wszystkim za poprawną, efektywną i ekologiczną pracę silnika, ale również i pozostałych podzespołów układu napędowego, hamulcowego czy kierowniczego oraz wszelkiego rodzaju modułów komfortu, a także systemów bezpieczeństwa czynnego i biernego. Dzięki nim eksploatowane przez użytkowników samochody są z pewnością dużo bardziej wygodne i bezpieczne, lecz warsztatom świadczącym usługi w sektorze motoryzacyjnym te nowoczesne systemy przysparzają sporo problemów obsługowych. Tego typu systemy sterowania pojazdów wymagają już przy ich obsłudze, diagnostyce i naprawie zastosowania specjalistycznych przyrządów obsługowo--naprawczych.
Elektroniczne układy sterowania w pojeździe składają się z wielu współpracujących ze sobą układów mikroprocesorowych opartych na przetwarzaniu rozmaitych sygnałów i danych. Poszczególne systemy odbierają od siebie wzajemnie w sposób ciągły szereg informacji i wysyłają dalej, do kolejnych układów i elementów wykonawczych. Systemy elektroniczne produkowanych obecnie samochodów wyposażone są w elementy kontrolujące poszczególne parametry pracy, nadzorujące poszczególne parametry pracy, nadzorujące ich poprawność i jeśli zachodzi taka potrzeba również korygujące ich wartość.
Tak jak inne układy pojazdów samochodowych, również i systemy elektronicznego sterowania pracą poszczególnych układów i podzespołów wymagają przeprowadzenia okresowej diagnostyki oraz ewentualnych napraw w przypadku wystąpienia jakiejś usterki lub pojawienia się jakichkolwiek niedomagań w normalnym funkcjonowaniu poszczególnych systemów i układów. Diagnozowanie systemów elektronicznych w pojeździe polega obecnie na wykorzystaniu istniejących procedur diagnostycznych, które zapisane są w pamięci sterownika systemu. Przeprowadzają one analizę sygnałów przysyłanych z czujników (sensorów), sprawdzają reakcje systemu na odchyłki i zmiany wartości parametrów wynikające z działania podzespołów wykonawczych oraz porównują je z wartościami zapisanymi w pamięci sterownika systemu. Procedury diagnostyczne sterownika systemu elektronicznego analizują spływające z czujników oraz elementów wykonawczych informacje i w przypadku powstania istotnych niezgodności z danymi zawartymi w pamięci sterownika rozpoznają zaistniałą sytuację jako wystąpienie jakiejś usterki w systemie, a tym samym rejestrują w pamięci sterownika odpowiedni kod usterki. Tego rodzaju funkcja sterownika określana jest mianem „samodiagnozy”.

Rejestrator parametrów rzeczywistych – CRecorder, przyrząd diagnostyczny, który może na siebie zarobić już po pierwszym użyciu.

Odczyt tego typu kodów usterek ze sterownika oraz jakakolwiek komunikacja z nim przyrządu diagnostycznego, a więc i prowadzenie czynności diagnostycznych układów elektronicznych, realizowane są poprzez odpowiednie złącze diagnostyczne. Powszechnie dostępne na rynku uniwersalne testery diagnostyczne umożliwiają przede wszystkim odczyt i kasowanie kodów błędów zapisanych w pamięci sterownika pojazdu. Na podstawie odczytanych w ten sposób danych o zaistniałych w systemie nieprawidłowościach w normalnym funkcjonowaniu konkretnych podzespołów w większości przypadków można postawić wstępną trafną diagnozę co do powstałych uszkodzeń i miejsca ich występowania. Dodatkową, bardzo przydatną dla diagnosty informacją są umieszczone w pamięci sterownika, zarejestrowane w momencie zapisania kodu usterki, wartości parametrów bieżących. Są to tzw. parametry zamrożone. Analiza otrzymanych w ten sposób wartości poszczególnych parametrów daje dopiero możliwość właściwego i dokładnego zinterpretowania zapisanego kodu usterki i zlokalizowania uszkodzonego elementu czy podzespołu.

Graficzne przedstawienie parametrów rzeczywistych czujnika temperatury otoczenia dla poprawnej pracy układu i po wystąpieniu usterki.

Ponieważ zapisane w pamięci sterownika kody błędów nie zawsze dają jednoznaczną odpowiedź o zaistniałym problemie i są przeważnie tylko informacją o jego występowaniu, bardzo przydatną informacją w diagnozowaniu usterek układów elektronicznych jest podgląd parametrów bieżących. Są nimi wartości poszczególnych parametrów pracy układów i ich elementów.

Uzyskane w ten sposób wartości poszczególnych parametrów można podzielić na:
- informacje, które są dostępne przy użyciu innych uniwersalnych przyrządów, czyli np. prędkość obrotowa, czy temperatura cieczy chłodzącej silnika;
- informacje tzw. wewnętrzne programu sterownika, których nie uzyska się w żaden inny sposób, np. wartości pracy silnika krokowego.

Wykaz dostępnych parametrów do rejestracji.

Zdarzają się jednak w praktyce warsztatowej przypadki, w których pamięć sterownika nie rejestruje żadnego kodu błędu, a mimo to poszczególne systemy elektroniczne nie działają prawidłowo i zgłaszane są w serwisie przez użytkownika pojazdu jako różnego rodzaju zakłócenia normalnego funkcjonowania pojazdu. Podgląd parametrów rzeczywistych też nie jest tu wystarczającym rozwiązaniem, zwłaszcza w sytuacjach, w których niedomagania w pracy danego układu występują sporadycznie i w trudnych do określenia i sprecyzowania przez użytkownika warunkach. Bardzo przydatnym, zupełnie nowatorskim rozwiązaniem, niezbędnym wręcz w tego typu sytuacjach jest rejestrator parametrów pracy silnika oferowany przez znanego na rynku wyposażenia warsztatów, a zwłaszcza w dziedzinie diagnostyki, producenta, firmę LAUNCH. Niewielki przyrząd o nazwie Crecorder wpinany w złącze diagnostyczne pojazdu wyposażonego w standard EOBD zapisuje w swojej pamięci najistotniejsze parametry pracy silnika (prędkość obrotową, temperaturę itp.) w trakcie pracy.

Przebieg kilku parametrów w funkcji czasu.

Przy pomocy odpowiedniego oprogramowania zainstalowanego na dowolnym komputerze dokonuje się odczytu oraz interpretacji zapisanych wartości poszczególnych parametrów. Program umożliwia odczyt i interpretację zebranych informacji w postaci:
- wykresów,
- wartości parametrów,
- określenia następujących po sobie zdarzeń w określonym czasie.

Oczywiście, aby właściwie zinterpretować pozyskane tą drogą informacje, konieczne jest posiadanie odpowiedniej wiedzy z zakresu funkcjonowania współczesnych konstrukcji silników oraz poszczególnych ich systemów sterowanych elektronicznie. Niemniej, przyrząd ten pozwala zaoszczędzić wiele czasu na zlokalizowanie przyczyn niedomagań w pracy silnika, a w związku z tym jest bardzo efektywnym narzędziem diagnostycznym.

mgr Andrzej Kowalewski