Funkcjonujące na rynku warsztaty i serwisy samochodowe świadczące usługi w zakresie obsługi i naprawy pojazdów samochodowych są istotnym źródłem zanieczyszczeń środowiska naturalnego.

Zdecydowanie największy wpływ spośród wszystkich warsztatów usługowo-naprawczych różnych specjalizacji na otaczające nas środowisko mają zakłady lakiernicze. Szkodliwe oddziaływanie na środowisko naturalne mają w lakierni samochodowej praktycznie wszystkie kolejno wykonywane zabiegi obejmujące przygotowanie powierzchni do lakierowania, nakładanie powłoki lakierniczej, a także mycie i czyszczenie pojazdu po wykonanym procesie naprawczym. Ilość wytwarzanych w tego typu placówkach usługowych zanieczyszczeń była na tyle istotna, że od wielu już lat obowiązują dość rygorystyczne wymogi prawnego ich funkcjonowania w tym zakresie. Obecnie obowiązujące regulacje prawne dotyczące ochrony środowiska naturalnego w funkcjonującej lakierni samochodowej obejmują:
- powstawanie odpadów przemysłowych,
- emisję szkodliwych substancji płynnych,
- emisję szkodliwych substancji lotnych do atmosfery.

Zgodnie z obowiązującą ustawą każdy warsztat świadczący usługi w zakresie lakiernictwa musi zapobiegać powstawaniu zanieczyszczeń (ograniczając jednocześnie ich ilość), zapewnić ich odzysk (w przypadku, gdy nie uda się zapobiec ich powstawaniu) oraz zapewnić ich unieszkodliwienie (jeśli nie uda się zapobiec ich powstawaniu ani poddać odzyskowi). Właściciel zakładu lakiernictwa samochodowego zobowiązany jest opracować własny program utylizacji lub unieszkodliwiania odpadów oraz uzyskać jego urzędowe zatwierdzenie we właściwej jednostce administracji wraz z pozwoleniem na wytwarzanie określonych rodzajów i ilości odpadów.
W trakcie funkcjonowania lakierni samochodowej wytwarzanych jest wiele odpadów stałych, do których należą: filtry z kabin lakierniczych i stanowisk przygotowania powierzchni, środki ochrony osobistej pracowników (maski ochronne), ścierki zużyte do zmywania i odtłuszczania lakierowanych powierzchni nadwozi pojazdów, puszki po lakierach oraz papier do oklejania samochodów w trakcie lakierowania.

Prowadzenie lakierniczej działalności usługowej powoduje również powstawanie szkodliwych dla środowiska naturalnego zanieczyszczeń płynnych, do których zaliczyć trzeba ścieki będące efektem mycia pojazdów. Ponieważ zawierają one wiele szkodliwych związków organicznych, muszą być one najpierw wytrącone i zneutralizowane przed odprowadzeniem do instalacji kanalizacyjnej. Dlatego też każda lakiernia, zgodnie z obowiązującymi wymogami, musi posiadać własny system wstępnego oczyszczania ścieków z tego typu zanieczyszczeń. Do oddzielania z zanieczyszczonych ścieków szlamu i cieczy lżejszych od wody stosuje się urządzenia oczyszczające, wykorzystujące fizyczne metody oczyszczania, czyli tzw. separatory. Ponieważ separatory nie zapewniają oddzielenia emulsji i wodnych roztworów, system oczyszczania płynów ściekowych w lakierni samochodowej musi być uzupełniony w urządzenia oczyszczające, wykorzystujące metodę koalescencyjną lub ultrafiltracyjną. Metoda koalescencyjna oczyszczania polega na przepływie zanieczyszczeń wody z niewielką prędkością przez wąskie szczeliny, dzięki czemu pozostające w postaci emulsji drobne krople oleju łączą się w większe i wypływają na powierzchnię, dzięki czemu zdecydowanie łatwiej jest oddzielić je od wody. Metoda ta pozwala na spełnienie obowiązujących norm oczyszczania. Nie pozwala jednak na oddzielenie z zanieczyszczonej wody chemicznych środków myjących. W metodzie ultrafiltracyjnej zanieczyszczoną wodę przetłacza się przez bardzo drobne filtry zatrzymujące cząsteczki występujące w postaci emulsji.
Do skutecznego oczyszczania wody w warsztatach lakierniczych stosowane są - poza fizycznymi metodami - również metody chemiczne, polegające na wytrąceniu z zanieczyszczonych ścieków łatwych do oddzielenia osadów poprzez dodanie do ścieków substancji chemicznych wchodzących w reakcję z określonymi ich składnikami.

W przypadku funkcjonowania lakierni samochodowej zdecydowanie największym zagrożeniem dla środowiska naturalnego jest emisja lotnych substancji organicznych (VOC) zawartych w rozpuszczalnikach. Obecnie wielkość emisji VOC uzależniona jest od systemu funkcjonowania lakierni, technologii nakładania powłok lakierniczych oraz rodzaju stosowanych lakierów. Ograniczenie wielkości emisji VOC sprowadza się do wykonywania wszelkich prac lakierniczych wyłącznie w hermetycznych kabinach lakierniczych wyposażonych w odpowiednie systemy filtrów wywiewnych. Ponieważ uciążliwość ekologiczna procesu lakierowania jest uzależniona w znacznym stopniu od ilości strat lakieru, w związku z tym w celu ograniczenia emisji VOC stosowane są coraz częściej do nakładania powłoki lakierniczej pistolety niskociśnieniowe HVLP, w których straty lakieru są znacznie niższe niż w stosowanych poprzednio pistoletach wysokociśnieniowych.
Wprowadzane ciągle coraz bardziej rygorystyczne normy w zakresie emisji VOC wymuszają obecnie stosowanie lakierów o zwiększonym stężeniu cząstek stałych HS lub HD/VHS oraz lakierów wodorozcieńczalnych.

mgr Andrzej Kowalewski