przy eksploatacji pojazdów samochodowych (3)

Eliminowanie źródeł hałasu – wyciszanie nadwozia

Skuteczne rozpoznawanie i lokalizowanie źródeł stuków, szumów oraz innych niepokojących i utrudniających prowadzenie pojazdu dźwięków, ich trwałe usuwanie lub wygłuszanie, a także zapobieganie ich powstawaniu stało się we współczesnej motoryzacji odrębną, coraz szerszą dziedziną techniki samochodowej. Wszyscy doświadczeni mechanicy samochodowi i diagności mają w tym zakresie własne sprawdzone już praktyki i koncepcje. Niemniej producenci pojazdów samochodowych dostarczają na bieżąco, zwłaszcza swym autoryzowanym stacjom, obszerne wskazówki, a nawet instrukcje na ten temat.

Tam, gdzie wyeliminowanie źródła hałasu nie jest do końca możliwe, jak ma to miejsce w przypadku jednostki napędowej (silnika), ciężar walki z nim przenosi się na stworzenie barier utrudniających rozprzestrzenianie się fal dźwiękowych i przedostawanie się ich do kabiny pasażerskiej. Obecnie, stosowana przez zdecydowaną większość producentów pojazdów samochodowych, akustyczna izolacja silnika, układu napędowego, wydechowego, zawieszeń i innych układów będących potencjalnym źródłem hałasu od nadwozia, skutecznie zapobiega przenoszeniu się do przedziału pasażerskiego emitowanych przez nie dźwięków. W przypadku układów wydechowych silników, w celu wyeliminowania źródeł hałasu, powszechnie stosuje się obecnie wygłuszające przewody układu wydechowego, wykonane w formie rur o podwójnych ścianach, coraz skuteczniej tłumiące fale akustyczne tłumiki, a także w pełni elastyczne gumowe łączniki mocowania elementów układu wydechowego do podwozia pojazdu. Najbardziej denerwujące są niepożądane dźwięki wewnątrz kabiny. Dlatego walczy się z nimi z takim zaangażowaniem. Cały czas udoskonala się działanie mechanizmów mających wpływ na intensywność wydawanych z nich dźwięków. Należą do nich: wycieraczki szyb, tablica wskaźników, pasy bezpieczeństwa oraz mechanizmy sterowania układu grzewczo-wentylacyjnego.

Często, z powodu obluzowania się nitowych lub śrubowych połączeń tapicerskich, źródłem hałasu są wykładziny i poszycia tapicerskie. Sposobem przeciwdziałania temu zjawisku, zwłaszcza przy stosunkowo dużych powierzchniach, które są najbardziej słyszalne przy niektórych zakresach obrotów silnika lub przy określonych prędkościach samochodu, jest stosowanie taśm z pianki poliuretanowej. Nakleja się je zwykle w miejscu ich styku z blachą. W celu dodatkowego wygłuszenia elementów nadwozia stosuje się różnego rodzaju materiały tłumiące drgania akustyczne, umieszczane na podłodze, w bagażniku i na słupkach. Dodatkowemu wygłuszeniu służą również stosowane dywaniki i różnego rodzaju tapicerka, zwłaszcza skórzana, dzięki temu, że dobrze tłumi wibracje. Ponadto, na podłodze i innych elementach poszycia nadwozia stosuje się coraz częściej również inne np. bitumiczne materiały (masy) wygłuszające.
Źródłem hałasu we wnętrzu nadwozia w trakcie jazdy są często drzwi. Występujące w elementach mocowania drzwi luzy usuwa się poprzez ich niwelację na skutek usztywnienia ich połączeń oraz przez zastosowanie tłumiących przekładek z miękkiej gumy lub pianki, oddzielających części położone blisko siebie, ale bezpośrednio z sobą niewspółpracujące. Pojawiające się nadmierne luzy zawiasów, zaczepów, zamków w drzwiach, pokrywach bagażnika i silnika należy usuwać poprzez stosowanie zwykłych metod ślusarskich. Mogące się również pojawić w praktyce zgrzytania i skrzypienia sprężyn foteli usuwa się poprzez demontaż ich pokrycia tapicerskiego i naprawę wewnętrznych połączeń konstrukcji. Pojawiającym się niezwykle często źródłem hałasu są źle osadzone wszelkiego rodzaju linki, przewody elektryczne i hydrauliczne, uderzające w trakcie jazdy o blachy poszycia nadwozia. Wyeliminowanie tego zjawiska sprowadza się do prawidłowego ich osadzenia, najczęściej przez wymianę zaczepów mocujących je do elementów nadwozia.

W nadwoziu pojazdu, poza eliminowaniem odgłosów wadliwie działających lub luźnych mechanizmów, obniżenie hałasu sprowadza się również do ograniczania przedostawania się niepożądanych odgłosów z zewnątrz. Duży wpływ na odgłosy dobiegające z zewnątrz pojazdu mają procesy aerodynamiczne. Zdarza się, że obluzowane mocowania listew i osłon ozdobnych są źródłem dodatkowych niepokojących odgłosów. W takim przypadku należy bezwzględnie naprawić mocowanie lub wymienić listwy na nowe. Na zjawiska hałasu związane z procesami aerodynamicznymi wpływ mają również podczas szybkiej jazdy gwizdy pojawiające się na krawędziach drzwi, spowodowane złym przyleganiem ramek okiennych do gumowej uszczelki otworu drzwiowego lub niedomknięciem górnej krawędzi podnoszonej szyby. Lekarstwem na gwizdy wywołane przez krawędzie drzwi jest regulacja przesuwnych zawiasów drzwiowych, oczywiście przy założeniu, że gumowa uszczelka otworu drzwiowego jest w należytym stanie technicznym i to ona nie jest powodem pojawiania się tych dźwięków. Gwizdy wywoływane przez nie domkniętą szybę należy eliminować poprzez regulację lub naprawę mechanizmu podnoszenia szyby lub wymianę uszkodzonej prowadnicy uszczelniającej w ramce okiennej.
Poza eliminowaniem usterek i pewnych niedociągnięć w prawidłowości działania poszczególnych mechanizmów, zwykle najskuteczniejszą metodą ograniczania źródeł hałasu docierających do wnętrza nadwozia jest stosowanie przeróżnych materiałów izolacyjnych i wygłuszających. Wiąże się to jednak ze zwiększaniem ogólnej masy pojazdu i jego ceny. W związku z tym coraz częściej badania w tym zakresie kieruje się na inną drogę. Wiele, co prawda na razie tylko pionierskich, projektów skupia się na zwalczaniu panującego wewnątrz kabiny pasażerskiej hałasu tzw. antyhałasem, czyli falą akustyczną dokładnie odwrotną do wytwarzanej przez źródła hałasu. Należy więc przypuszczać, że w niedalekiej przyszłości, tzn. za kilka lat do systemów sterowanych elektronicznie w pojazdach samochodowych dojdzie kolejny, czyli układ aktywnej redukcji hałasu.

mgr Andrzej Kowalewski