Cęgi
Wszystkie przystawki zamieszczone w zestawieniu mierzą zarówno prąd stały, jak i przemienny. Funkcja pomiaru prądu stałego narzuca konstruktorom przystawek cęgowych i multimetrów cęgowych szczególne wymagania. Muszą stosować drogi przetwornik hallotronowy i zapewnić parametry układu pomiarowego zawierającego hallotron na poziomie pozwalającym uzyskać odpowiednią czułość i dokładność pomiaru prądu stałego. Z tych to konstrukcyjnych powodów otwór w cęgach przystawki mierzącej małe prądy stałe rzędu kilku amperów nie może być zbyt duży. Do przystawek zamieszczonych w zestawieniu, a mierzących prądy małe należy pięć pierwszych przystawek, poczynając od CA-113OS/AT, a na CP-07 kończąc. Średnice otworu w cęgach tych przyrządów wynoszą od 9 do 23 mm. W zestawieniu z innymi przystawkami mierzącymi prądy małe szczególnie atrakcyjnie wypada nowa HR-30. Zaprojektowano ją, uwzględniając postulat wysuwany od dawna przez elektryków samochodowych domagających się przystawki mierzącej dokładnie małe prądy stałe, tak jak przystawka CA-113 OS/AT, lecz o większej średnicy obejmowanego przewodu, czyli większym otworze w cęgach. Spełnienie tych wymagań odbiło się jednak na cenie przystawki. Jest to najdroższa przystawka w zestawieniu. Wielkość cęgów zależy do maksymalnego prądu mierzonego przez przystawkę. Im większy ten prąd, tym cęgi muszą być większe i grubsze. W załączonym zestawieniu największe cęgi mają przystawki ECT-670 i CA113. I nic dziwnego, mogą mierzyć prąd aż do 1000 A.

Ważną własnością jest też kształt cęgów. Dobrze, gdy cęgi mają kształt wydłużony i są wąskie, gdyż wtedy można je łatwo wsunąć w trudno dostępne miejsce.

Podzakresy pomiarowe
Zdecydowana większość przystawek z zestawienia ma dwa podzakresy pomiarowe prądu wybierane przełącznikiem przesuwnym lub obrotowym. Wraz z podzakresem zmienia się przekładnia przystawki. Podaje się ją w jednostkach mV/mA lub mV/A, gdyż przystawka taka przekształca prąd na napięcie. Aby uzyskać wartość prądu (w miliamperach lub amperach), trzeba wynik pomiaru, tj. wskazanie napięcia multimetru współpracującego z przystawką, podzielić przez wartość jej przekładni. Podaje się ją zwykle na płycie przedniej przystawki. W ten sposób można mierzyć prądy bardzo duże (do 1000 A – przystawki ECT-670 i CA113) lub małe (rzędu amperów). Przed pomiarem przystawkę łączy się multimetrem i ustawia w nim funkcję pomiarową napięcia stałego oraz podzakres odpowiedni do wybranego podzakresu przystawki, czyli spodziewanej wartości mierzonego prądu. Podzakresy napięcia stałego multimetru wykorzystywane w diagnostyce samochodowej to dwa dolne podzakresy: 200 mV i 2 V, gdy maksymalne wskazanie użytego multimetru wynosi 1999; lub podzakresy: 400 mV i 4 V, gdy maksymalne wskazanie multimetru wynosi 3999.

Inne zastosowania przystawek cęgowych
Przystawki cęgowe są źródłem sygnału analogowego, co jest własnością bardzo rzadko spotykaną w multimetrach i miernikach cęgowych. Stąd nadają się do współpracy z oscyloskopami, diagnoskopami samochodowymi i rejestratorami. Przy obserwowaniu na ekranie oscyloskopu kształtu sygnałów impulsowych stają się ważne parametry przystawki dla sygnałów przemiennych, takie jak: pasmo pomiaru, dokładność pomiaru w danym zakresie częstotliwości i zdolność do dokładnego odwzorowywania kształtu przebiegu. Stąd też przy pomiarach oscyloskopowych warto korzystać z przystawek dedykowanych do takich zastosowań. W załączonym zestawieniu tylko dwie przystawki, tj. CA-113OS/AT i mająca ją zastąpić HR-30, są zalecane do pomiarów oscyloskopowych. Pozostałe z tego zadania wywiązują się lepiej lub gorzej.

Wyprowadzenia pomiarowe
Profesjonalny oscyloskop lub diagnoskop samochodowy jest wyposażony w gniazda BNC, będące wejściami sygnałowymi poszczególnych kanałów. Stąd też dedykowana przystawka powinna mieć wyprowadzenie pomiarowe w postaci przewodu zakończonego wtykiem BNC, przy czym przewód ten powinien być ekranowany. Tak rozwiązano wyprowadzanie sygnału pomiarowego w wymienionych przystawkach CA-113OS/AT i HR-30. Producent tych przystawek, aby spełnić wymóg uniwersalności dołączeń przystawki, dodaje jako wyposażenie standardowe specjalną przejściówkę z BNC na bananki. Dzięki takiemu rozwiązaniu przystawkę można łatwo dołączyć nie tylko do oscyloskopu, ale i multimetru. Pozostałe przystawki zamieszczone w zestawieniu mają wyprowadzenie pomiarowe w postaci przewodu zakończonego dwoma wtykami banankowymi lub dwóch gniazd pomiarowych, do których pasują wtyki banankowe. W tym ostatnim przypadku producent dodaje jako wyposażenie standardowe komplet przewodów pomiarowych.

Dokładność pomiaru
Prądowa przystawka cęgowa pracuje w układzie pomiarowym zawierającym też multimetr lub oscyloskop. Całkowita, czyli rzeczywista dokładność pomiaru prądu jest wtedy sumą dokładności dwóch współpracujących ze sobą urządzeń. Ma to szczególne znaczenie przy pomiarach za pomocą multimetru.

Zasilanie
Każda z przystawek mierzących prąd stały i przemienny ma czujnik hallotronowy w cęgach i układ elektroniczny. Stąd też musi mieć własne zasilanie. Służy do tego zwykła bateria. W przystawkach z zestawienia jest nią popularna bateria 6F22 o napięciu znamionowym 9 V. Czas pracy baterii zależy od typu przystawki i jest najdłuższy dla przystawki CA113 (200 h). Każda z przystawek ma też wskaźniki stanu baterii i włączenia zasilania, których rolę pełnią diody LED.

Podsumowanie
Każdą z przystawek cęgowych dostępnych na rynku można zaszeregować do grupy przystawek mierzących prądy małe lub duże, a także do grupy przystawek przeznaczonych do pomiarów oscyloskopowych lub uniwersalnych. Najdroższe są przystawki mierzące małe prądy i jednocześnie dedykowane do pomiarów z użyciem oscyloskopu. Należy pamiętać, że nie ma przystawki mierzącej z dobrą dokładnością zarówno prądy małe, jak i duże, stąd też kompletując zestaw przyrządów do diagnostyki samochodowej, warto zaopatrzyć się w dwie przystawki, np. HR-30 (do prądów małych) i CA113 (do prądów dużych). Dodatkową korzyścią będzie możliwość używania przystawki HR-30 do pomiarów oscyloskopowych.

mgr inż. Leszek Halicki
Labimed Electronics