Współczesne pojazdy samochodowe stają się coraz bardziej nasycone skomplikowanymi urządzeniami elektronicznymi. Wystarczy wymienić różnego typu czujniki, zawory, przepływomierze, układy zapłonowe i wtryskiwacze. Do ogólnego zlokalizowania powodu niedomagania pojazdu wystarczy zwykły czytnik kodów samodiagnozy. Dalej trzeba już się posłużyć specjalistycznym urządzeniem pomiarowym, choć czasem prostym w konstrukcji. Trudno się zatem dziwić, że stale rośnie zainteresowanie zakładów serwisowanych samochodowymi oscyloskopami i multimetrami cyfrowymi, pirometrami, przystawkami i akcesoriami pomiarowymi ułatwiającymi pomiar. Przyszły użytkownik planując zakup oscyloskopu staje często przed problemem, który oscyloskop wybrać z oferty rynkowej, na jakie parametry i funkcje zwracać szczególną uwagę. Słowem, czym się kierować przy zakupie. Zadaniem niniejszego artykułu jest dostarczenie przyszłemu użytkownikowi podstawowych wskazówek ułatwiających wybór oscyloskopu dostosowanego do potrzeb i zasobności portfela. W artykule zilustrowanym tablicą przedstawiono i porównano trzy oscyloskopy samochodowe znajdujące się w ofercie firmy Labimed Electronics. Oscyloskop samochodowy, jak każdy oscyloskop, służy przede wszystkim do oglądania przebiegów. Stąd też są ważne wymiary jego ekranu i rozdzielczość wyświetlania. Oczywiście, im większy ekran i rozdzielczość, tym lepiej. Ważne jest też, aby wyświetlany przebieg zajmował możliwie jak największą część ekranu. Należy jednak pamiętać, że ekran oscyloskopu służy nie tylko do wyświetlania przebiegów (zależnie od wyboru jednego lub dwóch jednocześnie). Górny pasek ekranu służy najczęściej do wyświetlania wskazań cyfrowych i symboli np. stanu baterii, typu zasilania, aktywnych ustawień w tym wyzwalania. W dolnej części ekranu są natomiast wyświetlane ikony odpowiadające przyciskom funkcyjnym o zmiennym przyporządkowaniu. Ważnym elementem obsługowym oscyloskopu jest system kursorów ekranowych. Nasuwając kursory na odpowiednie miejsca przebiegu, można szybko uzyskać wyświetloną w postaci cyfrowej wartość międzyszczytową lub przyrostu napięcia, czasu narastania lub opadania przebiegu, okresu, częstotliwości itd. Najwięcej funkcji kursorowych z oscyloskopów zamieszczonych w zestawieniu ma Escort 328.

Typowy oscyloskop samochodowy różni się znacznie od swojego odpowiednika laboratoryjnego. Oprócz sekcji oscyloskopowej zawiera sekcję samochodową, której obsługę wspomaga specjalne menu ekranowe. Po wybraniu sprawdzanego podzespołu samochodowego oscyloskop automatycznie dostosowuje do niego warunki pracy skonfigurowane fabrycznie, takie jak czułość i podstawa czasu. Wybiera też parametry, których wartości ma wyświetlać oprócz przebiegu sygnału (częstotliwość, napięcie międzyszczytowe, czas narastania i inne). W niektórych oscyloskopach sekcję samochodową wspomaga pamięć z przebiegami wzorcowymi pobranymi z różnych punktów urządzeń i instalacji samochodowych i zapisanymi w niej fabrycznie. Warunkiem, który musi być spełniony, aby można było w pełni korzystać z informacji zapisanych w pamięci przebiegów wzorcowych jest obecność w oscyloskopie dwóch identycznych kanałów cyfrowych. W jednym z nich wyświetla się przebieg wzorcowy pobrany z pamięci (np. na czujniku ABS), a w drugim – przebieg pobierany na bieżąco z punktów pomiarowych instalacji testowanego pojazdu, w tym przypadku z wyprowadzeń czujnika ABS. Mając wyświetlone oba przebiegi, wzorcowy i bieżący, można porównując je ze sobą łatwo zdiagnozować występujące uszkodzenie. Drugi kanał oscyloskopu samochodowego może posłużyć nie tylko do wyświetlania przebiegów wzorcowych. Można w nim wyświetlać w celu porównania przebiegi wywołane z tzw. pamięci użytkownika, czyli przebiegi pobrane wcześniej w wybranych punktach instalacji i zapamiętane w tej pamięci w celu późniejszego ich wykorzystania. Dysponując dwoma kanałami można też w nich wyświetlać i porównywać przebiegi występujące w dwóch różnych punktach instalacji elektrycznej pojazdu. Warunkiem jest jednak, aby oba przebiegi były pobierane w stosunku do jednej masy. W przeciwnym razie (masy o różnych potencjałach) popłynie niebezpieczny prąd wyrównawczy. Problem ten nie występuje tylko w diagnoskopach Finest 1005 i 1006, gdyż mają one dwa kanały odseparowane od siebie galwaniczne, zatem można na nim obserwować przebiegi występujące w różnych miejscach instalacji, bez potrzeby dbania o to, czy masy pomiarowe mają ten sam potencjał, czy też nie. Jest to ważna, unikatowa wręcz własność tych oscyloskopów.

Użytkownik oscyloskopu samochodowego ma zwykle do dyspozycji nie tylko dwie sekcje oscyloskopu cyfrowego (konwencjonalną i samochodową). Większość oscyloskopów samochodowych jest wyposażona dodatkowo w multimetr cyfrowy z wbudowanymi funkcjami samochodowymi pomiaru m.in. prędkości obrotowej (za pomocą sondy indukcyjnej), współczynnika wypełnienia impulsu, szerokości impulsu i bardzo przydatnymi funkcjami uniwersalnymi, takimi jak pomiar napięcia, prądu, temperatury, rezystancji oraz testami diody i ciągłości obwodu. Wyjątkową własnością spotykaną tylko w oscyloskopach Finest 1005 i 1006 jest multimetr graficzny z funkcjami samochodowymi. Umożliwia on długookresową rejestrację danych pomiarowych w pamięci i obserwowanie ich na wykresie (patrz tablica 1).
Oscyloskopy samochodowe są wyposażone w różnego rodzaju pamięci. Należy do nich pamięć przebiegów referencyjnych, pamięć użytkownika oraz pamięć ustawień konfiguracyjnych. Z pamięci przebiegów użytkownika można korzystać nie tylko w trybie oscyloskopu samochodowego, ale też w trybie oscyloskopu konwencjonalnego. Uniwersalne zastosowanie ma pamięć ustawień konfiguracyjnych, w której magazynuje się różne własne ustawienia, aby je później w razie potrzeby przywoływać. W niektórych oscyloskopach samochodowych ustawienia konfiguracyjne można też magazynować w pamięci użytkownika. Niezależnie od pamięciowych własności konfiguracyjnych większość współczesnych oscyloskopów konwencjonalnych i samochodowych ma funkcję automatycznej konfiguracji wstępnej. Po włączeniu zasilania oscyloskop ustawia automatycznie typ sygnału wejściowego, czułość, położenie w pionie, podstawę czasu i parametry wyzwalania tak, aby przebieg wypełnił optymalnie ekran.

Wejścia poszczególnych kanałów oscyloskopu są zakończone gniazdami służącymi do doprowadzania badanego sygnału. Typowy oscyloskop laboratoryjny ma standardowo gniazda typu BNC, a tylko tanie wersje przenośne mają gniazda na wtyki banankowe. Gniazda takie ma też najtańszy w zestawieniu oscyloskop S2800. Pozostałe są wyposażone w gniazda BNC. Oscyloskop samochodowy to urządzenie przenośne, a więc o zasilaniu akumulatorowym. Stąd ważnym parametrem takiego oscyloskopu jest typ zastosowanych akumulatorów i maksymalny czas ich pracy po pełnym naładowaniu. W razie potrzeby oscyloskop samochodowy może być zasilany z sieci za pośrednictwem zewnętrznego zasilacza (zwykle w komplecie) spełniającego też rolę ładowarki akumulatorów. Istotną własnością każdego oscyloskopu samochodowego są akcesoria dostarczane z nim standardowo, a także te, które można dokupić opcjonalnie. Pod względem wyposażenia standardowego oscyloskopy zamieszczone w zestawieniu różnią się znacznie. Najlepiej są wyposażone oscyloskopy Finest 1005 i 1006. Oprócz przewodów pomiarowych różnych dla sekcji oscyloskopowych i multimetru są w komplecie m.in. trzy różnokolorowe chwytaki oraz sześć sond igłowych (trzy małe i trzy duże), sondy indukcyjna i pojemnościowa, duży miękki neseser, pakiet akumulatorów, zasilacz sieciowy, program komputerowy na CD i podręcznik użytkownika. Oscyloskopy samochodowe mogą pracować z różnego rodzajami przystawkami i sondami. Oferują je producenci sprzętu pomiarowego jako wyposażenie dodatkowe. Należą do nich sondy temperaturowe a przede wszystkim specjalizowane cęgowe przystawki prądowe umożliwiające pomiar metodą pośrednią (tj. bez rozwierania obwodu) dużych prądów, nawet do 1000 A; a także prądów małych, poniżej 100/200 A.

mgr inż. Leszek Halicki
Labimed Electronics