Aby ułatwić przyszłemu użytkownikowi wybór najlepiej dostosowanego do własnych potrzeb i zasobności portfela, funkcje i dane techniczne multimetrów zebrano w tablicy i załączono do artykułu. Zamieszczono w niej dane multimetrów należące w tym przypadku do tzw. dolnej półki cenowej, tj. w cenie mniejszej od 305 zł (włączając w to podatek VAT). W tablicy umieszczono też odniesienie do artykułu z opisem danego multimetru w „Nowoczesnym Warsztacie”.

Standardowe funkcje każdego multimetru warsztatowego
Wraz ze wzrostem ceny multimetru warsztatowego wrasta liczba dostępnych w nim funkcji pomiarowych i własności wyświetlacza, rośnie dokładność pomiaru oraz rozdzielczość wskazania. Pojawiają się też różnorodne funkcje użytkowe, w tym możliwość współpracy z komputerem. Jednak nawet najtańszy multimetr warsztatowy musi mieć oprócz niezbędnego kompletu funkcji uniwersalnych, zestaw podstawowych funkcji samochodowych, tj. pomiar prędkości obrotowej (tachometr), współczynnika wypełnienia sygnału impulsowego oraz mało już przydatny, lecz nadal umieszczany przez producentów pomiar kąta zwarcia przerywacza. Niezależnie od funkcji o przeznaczeniu typowo samochodowym, każdy typowy multimetr warsztatowy mierzy napięcie i prąd stały oraz rezystancję; sprawdza też ciągłość obwodu i diodę. Poszczególne podzakresy pomiarowe wybiera się wyłącznie ręcznie. Dopiero dysponując nieco droższą wersją multimetru (np. AT-205), można korzystać z dobrodziejstw wyboru automatycznego, mając jednak zawsze możliwość “przejścia” na przełączanie ręczne. Wyjątkiem jest tu AT-9945, w którym jego konstruktor dopuścił tylko zmianę automatyczną.

Pomiar prędkości obrotowej
Klasę multimetru warsztatowego można poznać już po sposobie, jakim mierzy on prędkość obrotową. Użytkownik tańszej wersji musi zadowolić się pomiarem bezpośrednim, a dysponując droższą może korzystać z komfortu pomiaru pośredniego za pomocą sondy indukcyjnej. Warto zaznaczyć, że przed pomiarem bezpośrednim, tj. wymagającym dołączenia przyrządu przewodami do punktów pomiarowych układu wysokiego napięcia, które muszą być dostępne, trzeba wybrać liczbę cylindrów testowanego silnika. Gdy silnik jest dwusuwowy, wtedy wynik pomiaru prędkości obrotowej trzeba podzielić przez dwa. Przy pomiarze pośrednim, wymagającym tylko dostępnego przewodu wysokiego napięcia, na który zakłada się cęgi sondy indukcyjnej, trzeba wcześniej wybrać liczbę suwów testowanego silnika 4 lub 2/DIS (silnik z zapłonem bezrozdzielaczowym).

Pomiar temperatury
Użyteczną własnością jest możliwość pomiaru temperatury. W załączonym zestawieniu “ekonomicznych” wersji multimetrów warsztatowych nie ma jej tylko AT-950D, można zatem powiedzieć, że w multimetrze warsztatowym jest to funkcja standardowa. Gdy przyrząd ma funkcję pomiaru temperatury, to producent dostarcza w komplecie z nim sondę temperaturową – termoparę typu K. Sonda taka, o prostej konstrukcji, z niezabudowanym czujnikiem i bez uchwytu, charakteryzuje się, mimo krótkiego czasu reakcji, wąskim zakresem pomiaru nieprzekraczającym 250°C i ograniczonym zastosowaniem. Nie można na przykład używać takiej sondy do pomiaru temperatury cieczy, a sztywny przewód połączeniowy jest wrażliwy na zginanie. Zawsze jednak, w razie potrzeby, można zastąpić ją sondą o lepszych parametrach pomiarowych i użytkowych. Warto przy tym pamiętać, że koszt takiej sondy może przekroczyć koszt kompletnego multimetru.

Pomiar prądu
Samochodowy multimetr warsztatowy jest często używany do pomiaru prądu stałego. Większość multimetrów uniwersalnych dostępnych na rynku ma zakres pomiaru prądu ograniczony ze względów bezpieczeństwa do 10 A. Producenci robią wyjątek jedynie dla multimetrów samochodowych, warsztatowych. Takie multimetry mogą najczęściej mierzyć prąd do 20 A, jednak nie w trybie ciągłym, lecz z przerwami. Ze względów oszczędnościowych, niektóre multimetry warsztatowe (DA-200, AT-950D) nie mierzą prądu przemiennego, tylko stały. Biorąc pod uwagę przeznaczenie tych przyrządów, jest to w pełni uzasadnione. Warto też zwrócić uwagę na małą w nich liczbę podzakresów prądowych, która często jest ograniczona do dwóch, a nawet jednego podzakresu. Korzystnie pod tym względem przedstawia się multimetr AT-205, mający aż sześć podzakresów prądowych (patrz tablica).

Dysponując cęgową przystawką prądową, oferowaną przez producentów sprzętu pomiarowego jako wyposażenie opcjonalne, można korzystać z komfortu, jaki daje pomiar bezpośredni. Nie trzeba wtedy, w celu pomiaru, przerywać obwodu z mierzonym prądem, aby włączyć weń amperomierz. Można też mierzyć duże prądy, nawet do 1500 A, a więc o wartościach przekraczających znacznie wartości prądów mierzonych przez multimetr. Do pomiaru za pośrednictwem przystawki prądowej wykorzystuje się dolne podzakresy pomiarowe napięcia multimetru. Aby mógł on w pełni współpracować z przystawką prądową, musi być wyposażony w podzakresy setek miliwoltów (np. 200 mV, 400 mV) i pojedynczych woltów (np. 2 V, 4 V), co nie zawsze ma miejsce. Trzeba jeszcze pamiętać, że przy współpracy z przystawką multimetr wyświetla wynik pomiaru w miliwoltach lub woltach, gdyż przystawka taka przetwarza prąd na napięcie. Aby otrzymać wynik pomiaru prądu, należy podzielić wskazanie napięcia przez wartość przekładni, która jest zwykle podana na płycie czołowej przystawki.

Pomiar napięcia
Zakres napięć, które spotyka się w instalacji samochodowej, a które można mierzyć w sposób bezpośredni jest wąski. Znajduje to swoje odbicie w możliwościach pomiarowych niektórych multimetrów warsztatowych, szczególnie w wykonaniach ekonomicznych (np. DA-200, AT-950D), w których górne mierzone napięcie jest w porównaniu z możliwościami multimetrów uniwersalnych dużo mniejsze, a liczba dostępnych podzakresów zmniejszona. Osobnym tematem jest pomiar wysokich napięć - zwykle do ok. 40 kV. Wykonuje się go za pośrednictwem sondy pojemnościowej i to tylko w układzie wysokiego napięcia odseparowanym od reszty elektrycznej instalacji samochodowej. Ze względu na koszty realizacji pomiaru wysokiego napięcia przez multimetr cyfrowy, funkcja ta jest dostępna tylko w najdroższych wersjach multimetrów samochodowych.

Funkcje użytkowe multimetrów warsztatowych
Ze względu na trudne warunki, w których pracuje multimetr warsztatowy, musi on być odporny na narażenia mechaniczne. Zrealizować ten wymóg pozwala w pewnym stopniu osłona gumowa zakładana na obudowę przyrządu oraz materiał obudowy – tworzywo ABS. W nowych wersjach multimetrów stosuje się zamiast osłony zakładanej na obudowę, osłonę z nią zintegrowaną. Wygodnym, choć unikatowym rozwiązaniem jest łamana podstawka (AT-9945) umożliwiająca nie tylko ustawienie multimetru na biurku, ale także zawieszenie pod maską silnika. Specjalne zadania stawia się też wyświetlaczowi, którego cyfry powinny być możliwie duże (AT-9945 – 36 mm), umożliwiając odczyt ze względnie dużej odległości. Przydaje się też oświetlenie wyświetlacza ułatwiające pomiar przy niewystarczającym oświetleniu zewnętrznym. Analogowy bargraf zastępujący miernik wskazówkowy, a przydatny przy wychwytywaniu sygnałów szybkozmiennych, obserwowaniu trendów sygnałów wolnozmiennych oraz zerowaniu, to już domena multimetrów wyższej klasy. W załączonym zestawieniu ma go tylko AT-9960DIS. Sposób wykonania przełącznika obrotowego ma przy prawidłowym użytkowaniu multimetru niebagatelny wpływ na trwałość całego przyrządu. Częste przekręcanie przełącznika powoduje wycieranie się ścieżek płytki drukowanej, po których przesuwają się jego sprężynki, a w efekcie brak kontaktu. Warto więc zwrócić uwagę na obecność w multimetrze (AT-6550, AT-2150B) osobnego wyłącznika zasilania, dzięki czemu nie trzeba po każdym pomiarze przekręcać przełącznika w pozycję “wyłączone”.

Podsumowanie
Reasumując, im większa cena multimetru, tym więcej w nim funkcji pomiarowych i użytkowych. Choć czasem zdarzają się “rodzynki”, które w danej cenie oferują więcej niż niektóre znacznie droższe. Do takich przyrządów można z pewnością zaliczyć multimetr AT-205 - wystarczy przeanalizować dane zamieszczone w zestawieniu.

mgr inż. Leszek Halicki