Okresowy serwis klimatyzacji
Jest związany z przebiegiem pojazdu lub czasem jego eksploatacji. Powinien być wykonywany co 15 tys. km, a przynajmniej raz w roku. Można ten serwis porównać do okresowej wymiany oleju silnikowego. Jest wymagany w celu bezpiecznego i długotrwałego korzystania z klimatyzacji. Serwisant musi posiadać podstawową wiedzę o działaniu i obsłudze układu klimatyzacji samochodowej.

W ramach obsługi należy:
- skontrolować szczelność układu klimatyzacyjnego – wzrokowo ocenić czy na przewodach i skraplaczu nie widać uszkodzeń mechanicznych oraz korozji. Jeżeli do układu był dodany środek fluorescensyjny, za pomocą lampy UV obejrzeć cały układ w poszukiwaniu wydostającego się środka. Do kontroli szczelności można użyć elektronicznego wykrywacza nieszczelności. Jeżeli układ nie jest szczelny, bezwzględnie wymaga naprawy;
- sprawdzić i, jeżeli to konieczne, oczyścić rurkę odprowadzającą skropliny z parownika – zablokowany odpływ powoduje nadmierne zawilgocenie parownika, a w wyniku tego przyspieszony rozwój bakterii;
- oczyścić system doprowadzenia powietrza do wnętrza pojazdu – wymienić filtr kabinowy oraz usunąć bakterie rozwijające się na parowniku i kanałach nawiewowych. Chemiczne środki do odkażania mogą być w sprayu, gotowe do podania w kanał zasysający powietrze, lub wymagają podania specjalnym aplikatorem bezpośrednio przed parownik. Jednak nie sposób podania jest istotny, lecz skuteczność środka chemicznego. Środki o najdłuższym działaniu są skuteczne nawet trzy lata, standardowo środek powinien skutecznie chronić podróżnych przez rok. Jeżeli po zastosowaniu środka w czasie krótszym niż rok są odczuwalne nieprzyjemne zapachy z wentylacji pojazdu, to środek ten można zaliczyć do tak zwanych “perfum” i serwis powinien odstąpić od jego stosowania, chyba że jego klient jest na tyle wyrozumiały, że będzie ponosił koszty serwisu częściej niż raz do roku;
- sprawdzić i oczyścić skraplacz – zanieczyszczony kurzem, owadami itp., zmniejsza oddawanie ciepła do przepływającego przez niego powietrza i pogarsza sprawność układu. Lamele skraplacza są delikatne i należy uważać, aby nie uszkodzić ich konstrukcji. Z przedniej części skraplacza należy szczotką usunąć zanieczyszczenia stałe. Jeżeli zanieczyszczenia są wewnątrz lameli, należy zdemontować skraplacz i wyczyścić go na zewnątrz pojazdu;
- skontrolować działanie wentylatorów skraplacza – aby skraplacz mógł oddawać ciepło do opływającego powietrza, musi być sprawny jego wentylator (szczególnie istotne podczas postoju pojazdu). Najczęściej jest to ten sam wentylator, który jest odpowiedzialny za odbiór ciepła z chłodnicy silnika;
- dokonanie serwisu hydraulicznej części układu – czynnik chłodniczy w naturalny sposób przedostaje się przez ścianki układu. Szacunkowo 10-20% czynnika w ciągu roku opuszcza układ. Z krążącym w układzie czynnikiem wymieszany jest olej smarujący mechaniczne części sprężarki. Mniejsza ilość czynnika niesie ze sobą mniejszą ilość oleju. Powoduje to szybsze zużycie lub zatarcie sprężarki. Zmniejszenie ilości czynnika można ocenić na podstawie ciśnienia panującego wewnątrz układu. W wyniku przedostania się wody do wnętrza układu i zachodzących reakcji z czynnikiem chłodniczym mogą powstawać substancje kwasowe. Ich obecność powoduje korozję układu. Aby z układu wyeliminować wilgoć oraz uzupełnić czynnik do właściwej ilości, należy dysponować stacją obsługi klimatyzacji. Wymagane jest przeprowadzenie czterech operacji: odzysk czynnika znajdującego się w układzie, osuszenie układu przez wytworzenie próżni, skontrolowanie ilości oleju odzyskanego z układu, podanie czystego oleju, napełnienie odpowiednią ilością czynnika chłodniczego;
- co 2-3 lata (lub jak zaleca producent pojazdu) podczas wykonywania przeglądu okresowego należy dodatkowo wymienić filtr – osuszacz. Zatrzymuje on mechaniczne drobinki np. ze zużywającej się sprężarki oraz wiąże wilgoć. Zapełnienie filtra eliminuje go z dalszej pracy.


Najważniejsze elementy określające jakość stacji:
1.) Automatyka sterująca – program obsługowo-kontrolny wyręcza diagnostę.
2.) Elektroniczne wagi – decydują o dokładności podawania płynów.
3.) Pompa próżniowa – powinna wytwarzać ciśnienie bliskie próżni idealnej.
4.) Zespół filtrów – dokładne filtrowanie pozwala wykorzystać czynnik ponownie.
5.) Pompa do odzysku czynnika chłodniczego – od niej zależy szybkość odzysku.


Serwis obsługi klimatyzacji powinien być wyposażony w urządzenie do obsługi czynnika. Dostępne są urządzenia ręczne, półautomatyczne i automatyczne. Urządzenia ręczne wymagają dużej wiedzy od obsługującego. Wszystkie czynności wykonywane na tych urządzeniach są kontrolowane przez serwisanta. To on decyduje, kiedy rozpocząć i kiedy przerwać operację. Stosując je można popełnić najwięcej błędów. Są to urządzenia najmniej dokładne. Zautomatyzowane urządzenia dzięki elektronicznemu sterowaniu nie wymagają skomplikowanej obsługi. Serwisant wprowadza parametry lub program, według którego stacja będzie pracować i jego wpływ może być na tym etapie zakończony. Stacja kontroluje, spełnienie warunków przy przeprowadzaniu następujących po sobie czynności obsługowych. Odzyskuje czynnik znajdujący się w układzie, czyści go mechaniczne oraz chemiczne, odbiera wilgoć i oddestylowuje olej oraz kontroluje, czy w zakamarkach układu nie pozostały resztki czynnika. Odparowujące resztki w układzie powodują wzrost ciśnienia. Gdy się tak dzieje, stacja ponownie uruchamia cykl odzysku. Urządzenie wskazuje ilość odzyskanego czynnika i oleju. Wytwarza próżnię według założonego czasu oczyszczając układ z wilgoci znajdującej się wewnątrz i kontroluje szczelność układu badając przyrost ciśnienia. Jeżeli układ jest szczelny, stacja odmierza olej w ilości identycznej z odzyskaną z pojazdu i podaje czysty olej. Następnie napełnia układ właściwą ilością czynnika. Po każdej operacji dokonywany jest wydruk potwierdzający przeprowadzoną czynność, na którym zaznacza stosowne wartości (np. czas odzysku i ilość odzyskanego czynnika, czas wytwarzania próżni i osiągnięte ciśnienie). Czynności obsługowe wykonywane przez stację na jednym samochodzie trwają 30-40 minut, w zależności od pojemności układu. Poszczególne operacje można wykonywać według parametrów wprowadzonych przez serwisanta.
Serwisanta układu klimatyzacyjnego należy wyposażyć w odzież ochronną, specjalne niechłonące wilgoci rękawice oraz okulary. W wyposażeniu powinny znaleźć się również: dokładny termometr do kontroli temperatury np. w kanałach nawiewowych. Do rozłączania instalacji w niektórych pojazdach wymagane są narzędzia specjalne, typu spring lock.
Znakomitym dodatkowym wyposażeniem serwisu są testery klimatyzacji. Przykładowy tester AC Friotest Magneti Marelli ocenia wydajność układu i rozpoznaje występujące w nim usterki. Wydruki uzyskane z urządzenia (np. brak czynnika, zapchany osuszacz, uszkodzony wentylator, uszkodzona sprężarka) pozwalają udokumentować właścicielowi pojazdu konieczność naprawy.


Naprawa uszkodzonych lub wyeksploatowanych elementów klimatyzacji
Zdarzają się przypadki uszkodzenia klimatyzacji. Mogą one powstać w wyniku nieprawidłowej eksploatacji (brak przeglądów okresowych),wyeksploatowania lub uszkodzenia elementów oraz zdarzeń losowych (uszkodzenia podczas kolizji). Do jej naprawy jest wymagana zaawansowana wiedza techniczna i poszerzenie wyposażenia warsztatu.
Najczęściej spotykaną usterką jest rozszczelnienie układu: pęknięcie przewodów elastycznych, korozja przewodów sztywnych czy skraplacza. W przypadku uszkodzenia skraplacza naprawa polega na wymianie go na nowy. Przewody można naprawić. Uszkodzone elastyczne fragmenty usuwa się, a w ich miejsce wstawia nowe odcinki specjalnych przewodów gumowych. Końcówki zaciska się na prasie do przewodów, stosując za każdym razem nową końcówkę zaciskowa. Aluminiowe przewody sztywne można spawać lub stosować specjalne tuleje naprawcze i prasę zaciskową, np. Vulkan Lokring firmy Hella, wymieniając w ten sposób uszkodzone fragmenty. Rozszczelnienie może powstać na łączeniu elementów układu. Najczęściej stosowanym uszczelnieniem w tym miejscu jest
“o-ring”. Serwis powinien być wyposażony w komplet najczęściej stosowanych
“o-ringów”. Należy pamiętać, że podczas montażu uszczelka musi zostać posmarowana olejem.
Jeżeli filtr-osuszacz nie był wymieniany podczas przeglądów okresowych, a w układzie widoczne są drobinki zanieczyszczeń stałych, należy go bezwzględnie wymienić. Przy tak zużytym filtrze należy skontrolować sprawność sprężarki. Uszkodzoną sprężarkę należy wymienić na sprawną. Najczęściej regeneruje się ją w wyspecjalizowanym zakładzie. Należy także skontrolować dyszę dławiącą/zawór rozprężny. Zanieczyszczone lub uszkodzone elementy należy wymienić na nowe. Cały układ trzeba dokładnie przepłukać. Przyrząd do płukania może w zamkniętym obwodzie przepłukać specjalnym płynem poszczególne elementy lub fragmenty układu. Płyn rozpuszcza olej i porywa ze sobą odklejone od ścianek układu cząstki stałe, które są wychwytywane przez filtr urządzenia. Inne rozwiązanie to pojemnik z płynem do płukania i gaz (najlepiej czysty azot). Przepływający przez pojemnik gaz porywa ze sobą płyn, a następnie przepływając przez element układu zabiera ze sobą cząstki stałe. Płyn gromadzi się w zewnętrznym naczyniu. Oczyszczony układ należy skompletować w pojeździe, przedmuchać czystym azotem, sprawdzić szczelność, napełnić czynnikiem chłodniczym, uruchomić i sprawdzić jego działanie.
Reasumując, do prowadzenia serwisu obsługi klimatyzacji wystarczy podstawowa wiedza o działaniu klimatyzacji oraz odpowiednie narzędzia: stacja obsługi czynnika (najlepiej automatyczna), system wykrywania nieszczelności (elektroniczny jest najmniej skomplikowany), termometr i zestaw drobnych narzędzi typu Spring Lock. Do rozpoznania usterek i dokumentacji dobry jest elektroniczny tester z wydrukiem. Jeżeli warsztat oprócz okresowego serwisu chce się zajmować również naprawą uszkodzonych układów, powinien do wymienionych urządzeń dokupić: prasę do przewodów elastycznych, prasę lub spawarkę do przewodów aluminiowych, zestaw do płukania klimatyzacji, butlę i reduktory do azotu oraz inne urządzenia, które nie zostały wymienione, a mogą stanowić dodatkowe wyposażenie.


Opis stacji na podstawie Air Check Matic Magneti Marelli.

Jarosław Pieniek
biuro@wega.net.pl