– to warto wiedzieć

Hamulec tarczowy składa się z tarczy hamulcowej przymocowanej do piasty koła i klocków ciernych osadzonych w zaciskach. Efekt hamowania w hamulcach tarczowych uzyskuje się poprzez obustronne dociśnięcie klocków hamulcowych do tarczy hamulcowej. Klocki hamulcowe są częściami zamiennymi, które mają bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo poruszania się pojazdem. Żywotność klocków hamulcowych zależna jest od obciążenia pojazdu, warunków drogowych, w których najczęściej porusza się pojazd oraz przede wszystkim stylu jazdy kierowcy. Średnio przyjmuje się, że wymiana klocków hamulcowych na nowe powinna następować po przebiegu pojazdu wynoszącym 15 000-20 000 km.

Do najważniejszych wymagań stawianych klockom hamulcowym zaliczyć trzeba:
- w miarę stały, a zarazem stosunkowo duży współczynnik tarcia w szerokim zakresie temperatur, niezależny od prędkości pojazdu oraz ciśnienia w układzie hamulcowym, jak również warunków klimatycznych (np. śniegu czy deszczu);
- odporność na przegrzewanie się;
- zdolność do cichego hamowania;
- znaczną trwałość;
- odporność na tzw. zjawisko fadingu (tzn. krótkotrwałego spadku współczynnika tarcia, występujące po kilku hamowaniach po rozpoczęciu jazdy).

Współcześnie produkowane klocki hamulcowe składają się z czterech warstw, ukształtowanych w przeróżny sposób:
- płytki bazowej – gładkiej lub z elementami zwiększającymi pewność osadzenia materiału ciernego, wykonanej ze stali lub żeliwa;
- siateczki stalowej zgrzanej do płytki bazowej. Jej zadaniem jest poprawa przyczepności i pewność osadzenia materiału ciernego na bazowej płytce stalowej;
- dolnej warstwy materiału ciernego – wykonanej z materiału o niższym współczynniku przewodzenia ciepła, w celu zmniejszenia jego przepływu w trakcie hamowania do zacisku hamulca. Zapewnić to ma skuteczną ochronę płynu hamulcowego przed przegrzaniem. Ta warstwa materiału klocka hamulcowego ma tłumić również drgania wywołujące powstawanie hałasu w trakcie hamowania;
- wierzchniej (roboczej, ciernej) warstwy materiału o różnych kształtach posiadającej fazy czołowe i boczne w celu lepszego układania się klocka do tarczy hamulcowej oraz redukcji hałasu powstającego w trakcie hamowania. Nacięcia (rowki) typu “v” mają zapobiegać pęknięciom materiału, mogącym wystąpić na skutek powstających naprężeń mechaniczno-termicznych.



Po założeniu nowych klocków hamulcowych niezmiernie ważne jest unikanie gwałtownych zahamowań przez 100 do 300 km.

W celu maksymalnego zmniejszenia drgań klocków, objawiających się piskami i szumami, stosuje się w klockach hamulcowych nakładki tłumiące mocowane do płytki bazowej, wykonane w postaci jednej lub kilku odpowiednio ukształtowanych blaszek metalowych.Teoretycznie przy konstruowaniu klocków hamulcowych idealnie byłoby, gdyby współczynnik tarcia materiału ciernego był stały w całym obszarze hamowania. Niestety, w praktyce jest tak, że przy niższych prędkościach wzrost współczynnika tarcia podczas hamowania jest stosunkowo duży. Często jest to przyczyną nieoczekiwanych pisków. Zasada jest taka, że im większy współczynnik tarcia lub im gwałtowniejszy jego wzrost, tym większa jest podatność materiału ciernego na piski.

Należy pamiętać, że powstawaniu pisków sprzyja:
- dłuższe parkowanie, w trakcie którego tarcze hamulcowe ulegają utlenieniu, a materiał cierny absorbuje wilgoć z powietrza, zwiększając tym samym wzrost współczynnika tarcia,
- powolne przemieszczanie się podczas jazdy pojazdu w korkach, powodujące wzrost temperatury klocków hamulcowych do 2000C,
- długotrwała jazda “w dół”, przy której temperatura klocków hamulcowych dochodzi do 4000C.



Zjawisko powstawania pisków przy hamowaniu nasila się szczególnie przy materiałach klocków gorszej jakości.

Inną właściwością materiału ciernego, istotną przy jego doborze w trakcie konstruowania klocków hamulcowych, jest jego podatność na tzw. zjawisko fading. Polega ono na tym, że po założeniu nowych klocków hamulcowych i wykonaniu kilku hamowań zmniejsza się chwilowo współczynnik tarcia materiału ciernego, a w związku z tym i skuteczność hamowania. Z punktu widzenia bezpieczeństwa jazdy jest to zjawisko bardzo niebezpieczne, ponieważ jest nieprzewidywalne przez kierowcę (kierowca niespodziewanie wciskając pedał hamulca nie odczuwa efektu hamowania). Zjawisko to nasila się szczególnie przy materiałach klocków gorszej jakości. W produkowanych obecnie klockach renomowanych firm spadek skuteczności hamowania wywołany zjawiskiem fadingu jest stosunkowo niewielki. Stan klocków hamulcowych powinien być kontrolowany w miarę regularnie. Sygnałem do ich wymiany jest zmniejszenie się grubości ich okładzin ciernych do 2 mm. Im warstwa ta jest cieńsza, tym okładzina staje się coraz twardsza. W miarę ścierania okładziny ciernej jej materiał ulega również stopniowemu zagęszczaniu (sprasowaniu), co powoduje, że jest bardzo twardy i powoduje znacznie większe zużycie tarcz hamulcowych. Przy wymianie klocków konieczne jest ich wkładanie kompletami na obu kołach jednej osi. Po założeniu nowych klocków hamulcowych niezmiernie ważne jest unikanie gwałtownych zahamowań przez około 100-300 km. W tym czasie następuje bowiem proces dopasowywania klocków do tarcz hamulcowych, bez względu na to czy były one wymienione na nowe, czy nie.

mgr Andrzej Kowalewski