Z uwagi na epidemię koronawirusa wprowadzona została ustawa z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem Covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

Kolejne wersje tej ustawy, zwanej potocznie „tarczą antykryzysową” albo „ustawą specjalną”, zawierają również szczególne rozwiązania prawne dotyczące legalności zatrudnienia i pobytu cudzoziemców na terytorium Polski, które zostały wprowadzone na czas stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2. Spośród tych specjalnych uregulowań warto w szczególności wskazać:
Zmiany dotyczące dostępu cudzoziemców do polskiego rynku pracy

1. Wydłużenie ważności zezwoleń na pracę i dopuszczalnego okresu pracy bez zezwolenia na pracę w związku z oświadczeniem o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi
Jeżeli ostatni dzień ważności zezwolenia na pracę cudzoziemca przypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego w związku z zakażeniami wirusem SARS- -CoV-2, okres ważności zezwolenia na pracę ulega przedłużeniu z mocy prawa do upływu 30. dnia następującego po dniu odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni (art. 15zzq ust. 1 ustawy specjalnej). Przepis ten dotyczy zezwoleń na pracę wszystkich typów, w tym zezwolenia na pracę sezonową oraz decyzji o przedłużeniu zezwolenia na pracę (bez względu na jego typ).
Podobne rozwiązanie przyjęto w przypadku cudzoziemców wykonujących pracę na podstawie oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi. Jeżeli w oświadczeniu wpisanym do ewidencji w powiatowym urzędzie pracy wskazano okres pracy, którego koniec przypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, cudzoziemiec może wykonywać pracę określoną oświadczeniem na rzecz podmiotu, który złożył oświadczenie, w okresie lub okresach nieobjętych oświadczeniem do upływu 30. dnia następującego po dniu odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni, bez zezwolenia na pracę (art. 15zzq ust. 3 ustawy specjalnej).
Dodatkowego okresu pracy na mocy przytoczonego przepisu nie wlicza się do limitu wykonywania pracy na podstawie oświadczenia, wskazanego w ustawie z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy – bez względu na liczbę podmiotów powierzających pracę danemu cudzoziemcowi w tym okresie). W takiej sytuacji cudzoziemiec może wyjątkowo wykonywać pracę określoną w oświadczeniu przez okres dłuższy niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy.
Zgodnie z art. 15z5 ustawy specjalnej, jeżeli na skutek skorzystania przez podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi z uprawnień określonych w art. 3, art. 15g ust. 8, art. 15x ust. 1 lub art. 15zf ust. 1 ustawy specjalnej uległy zmianie warunki wykonywania pracy przez cudzoziemca określone w:

• zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę,
• zezwoleniu na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji,
• zezwoleniu na pracę,
• zezwoleniu na pracę sezonową,
• oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisanym do ewidencji oświadczeń, 

cudzoziemiec może wykonywać pracę na tych zmienionych warunkach bez konieczności zmiany zezwolenia, uzyskania nowego zezwolenia lub wpisania nowego oświadczenia do ewidencji.

Wskazany przepis stosuje się odpowiednio do warunków wykonywania pracy określonych w zezwoleniach na pobyt czasowy, o których mowa w art. 139a (przeniesienie wewnątrz przedsiębiorstwa) i art. 139o (mobilność długoterminowa) ustawy z 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, jeżeli ze wspomnianych uprawnień korzysta jednostka przyjmująca w rozumieniu art. 3 pkt 5b ustawy o cudzoziemcach, mająca siedzibę na terytorium Polski.
Analogiczne rozwiązanie przyjęto w przypadku cudzoziemców korzystających z mobilności krótkoterminowej. Jeżeli na skutek skorzystania z uprawnień wymienionych we wskazanych przepisach ustawy specjalnej przez jednostkę przyjmującą, która ma siedzibę na terytorium RP, uległy zmianie warunki wykonywania pracy przez cudzoziemca wskazane w dokumentach załączonych do zawiadomienia określonego w art. 139n ust. 1 pkt 3 ustawy o cudzoziemcach, cudzoziemiec może wykonywać pracę na tych zmienionych warunkach.

2. Możliwość zwolnienia z obowiązku uzyskania zezwolenia na pracę, w przypadku gdy obcokrajowiec wykonuje pracę sezonową
W myśl art. 15z7 ust. 1 ustawy specjalnej zezwolenie na pracę nie jest wymagane w czasie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonych w związku z Covid-19, oraz do 30. dnia następującego po odwołaniu tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni, jeżeli cudzoziemiec wykonuje pracę w zakresie podklas działalności określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 90 ust. 9 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tj. pracę sezonową) oraz posiadał:

• jakiekolwiek zezwolenie na pracę ważne po 13 marca 2020 r. lub
• oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisane do ewidencji oświadczeń, w którym przynajmniej jeden dzień okresu pracy wskazanego w tym oświadczeniu przypada po 13 marca 2020 r.

Przepis ten stosuje się odpowiednio do przedłużenia zezwolenia na pracę oraz przedłużenia zezwolenia na pracę sezonową (art. 15z7 ust. 2 ustawy specjalnej).
Zmiany w zakresie legalności pobytu cudzoziemców na terytorium RP

1. Przedłużenie z mocy prawa ważności wiz krajowych i zezwoleń pobytowych o charakterze terminowym
Jeżeli ostatni dzień okresu pobytu cudzoziemca na podstawie wizy krajowej (typu „D”) przypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, okres pobytu na podstawie tej wizy oraz okres jej ważności ulega przedłużeniu z mocy prawa do upływu 30. dnia następującego po dniu odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni (art. 15zd ust. 1 ustawy specjalnej). W takiej sytuacji w dokumencie podróży (paszporcie) cudzoziemca nie umieszcza się nowej naklejki wizowej.
Analogicznie, na mocy art. 15zd ust. 3 i 4 ustawy specjalnej – jeśli ostatni dzień okresu ważności zezwolenia na pobyt czasowy przypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego w związku z zakażeniami koronawirusem, okres ważności tego zezwolenia ulega przedłużeniu z mocy prawa w ten sam sposób. W takim przypadku nie wydaje się ani nie wymienia karty pobytu. Oznacza to, że cudzoziemiec nie musi występować o urzędowe potwierdzenie ważności zezwolenia na pobyt czasowy.

2. Uznanie za legalny pobytu cudzoziemców przebywających na terytorium Polski na podstawie krótkoterminowych tytułów pobytowych
W przypadku cudzoziemca przebywającego w Polsce w dniu, od którego po raz pierwszy ogłoszono stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, tj. 14 marca 2020 r. na podstawie: 

• wizy Schengen,
• wizy wydanej przez inne państwo obszaru Schengen,
• dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo obszaru Schengen,
• w ramach ruchu bezwizowego,
• wizy długoterminowej wydanej przez inne państwo członkowskie Unii Europejskiej niebędące państwem obszaru Schengen, jeżeli zgodnie z przepisami prawa UE uprawnia ona do pobytu na terytorium Polski,
• dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo członkowskie UE niebędące państwem obszaru Schengen, jeżeli zgodnie z przepisami prawa UE uprawnia on do pobytu na terytorium Polski,

pobyt takiego cudzoziemca na terytorium RP uważa się za legalny od dnia następującego po ostatnim dniu legalnego pobytu wynikającego z tych wiz, dokumentów lub ruchu bezwizowego, do upływu 30. dnia następującego po dniu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, w zależności od tego, który obowiązywał jako ostatni (art. 15z1 ust. 1 ustawy specjalnej).

Jednocześnie cudzoziemcy, o których mowa w przytoczonym przepisie, są uprawnieni do wykonywania pracy w Polsce, jeżeli posiadają:

• ważne zezwolenie na pracę lub na pracę sezonową,
• oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy wpisane do ewidencji oświadczeń, w tym także oświadczenie, które zgodnie z art. 15zzq ust. 3 ustawy specjalnej umożliwia wykonywanie pracy w okresie lub okresach nieobjętych oświadczeniem, tj. w przypadku gdy wskazano w nim okres pracy, którego koniec przypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2.

3. Wydłużenie terminów składania wniosków o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, na pobyt stały i na pobyt rezydenta długoterminowego UE, a także o przedłużenie wizy i pobytu w ramach ruchu bezwizowego
Jeżeli termin do złożenia wniosku w sprawie wskazanych tytułów pobytowych wypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, termin ten ulega przedłużeniu do upływu 30. dnia następującego po dniu odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni (art. 15z ustawy specjalnej).
Pobyt cudzoziemca na terytorium Polski w okresie biegu przedłużonego terminu uważa się za legalny, jeżeli złoży wniosek w tym terminie.
Trochę to wszystko skomplikowane, ale odpowiednie służby w zakładzie, które mają z tym do czynienia, po lekturze nowych przepisów na pewno sobie poradzą.

mgr Robert Gorczyca
ekspert prawa pracy,
prawnik, specjalista ds. BHP
inspektor ochrony przeciwpożarowej