W okresie pandemii wiele osób zostało narażonych na działanie stresu w kilku płaszczyznach. Kontynuujemy temat podjęty w poprzednim wydaniu „Nowoczesnego Warsztatu”.

Przyczyny stresu w miejscu pracy
Długotrwały, chroniczny stres w miejscu pracy najczęściej powodowany jest przyczynami tkwiącymi w tzw. psychospołecznych warunkach pracy, tj. w przeciążeniu ilościowym i jakościowym, niedociążeniu jakościowym pracą, ograniczonym zakresie kontroli nad pracą, niejasnością roli zawodowej, konfliktem roli zawodowej, brakiem wsparcia ze strony współpracowników i przełożonych oraz w fizycznych warunkach pracy.

Przeciążenie ilościowe pracą

• Znaczny wysiłek fizyczny.
• Zaskakiwanie zadaniami – „co chwilę coś nowego”.
• Narzucone przez maszynę lub inne osoby tempo.
• Praca w pośpiechu.
• Praca pod presją czasu.
• Nagłe i znaczne ilości pracy do wykonania – „zrywy w pracy”.
• Ciągłe zmiany w pracy.
• Zbyt dużo pracy do wykonania – zabieranie pracy do domu, ciągła praca w nadgodzinach, zbyt mała liczba etatów w zakładzie.

Przeciążenie jakościowe pracą

• Konieczność zachowania czujności przez cały czas pracy, wykonywanie zadań trudnych i skomplikowanych umysłowo, odpowiedzialność za ludzi, za mienie dużej wartości, konieczność wyboru „mniejszego zła”, dylematy moralne.
• Konieczność podejmowania decyzji o możliwych znacznych konsekwencjach.

Niedociążenie jakościowe pracą

• Zautomatyzowane wykonywanie prostych, powtarzalnych, monotonnych czynności, praca poniżej możliwości.

Ograniczony zakres kontroli nad pracą

• Sztywne, niezmienne godziny lub czas pracy, niemożność przerwania pracy w razie potrzeby, niemożność decydowania o sposobie wykonania zadania, praca pod presją innych osób, ciągłe zmiany warunków, sposobu, organizacji, miejsca pracy, brak wiedzy na temat celu pracy – poczucie bycia „trybikiem w maszynie”.
• Brak informacji na temat efektów pracy – poczucie wykonywania „pracy bez sensu”.

Niejasność pełnionej roli zawodowej
– Brak wiedzy na temat obowiązków, nieznany zakres odpowiedzialności, brak wiedzy na temat sposobu wykonywania pracy (np. brak szkoleń wstępnych, wprowadzenia w obowiązki).

• Konieczność „samozatrudnienia się” w dotychczasowym miejscu pracy.

Konflikt roli zawodowej

• Niespójne, sprzeczne, zmienne wymagania przełożonych, wzajemnie sprzeczne oczekiwania ze strony różnych osób: przełożonych, klientów, współpracowników, kontakty z „niezadowolonymi” klientami, konieczność kooperacji z wieloma podmiotami, wpływ pracy na życie rodzinne – praca w nadgodzinach, częste lub długie wyjazdy służbowe, niemożność sprawowania opieki nad dzieckiem, ciągła dyspozycyjność, niski prestiż społeczny pracy lub zawodu, brak możliwości awansu, rozwoju, podwyżki.
• Praca poniżej aspiracji.

Brak wsparcia ze strony współpracowników i/lub przełożonych

• System motywacyjny firmy zorientowany na rywalizację między pracownikami, konflikty między współpracownikami, brak informacji potrzebnych w pracy, brak środków, wyposażenia, urządzeń lub materiałów potrzebnych do pracy, brak wiedzy o planowanych lub trwających zmianach w przedsiębiorstwie lub w sposobie wykonywania pracy, osamotnienie, np. ze względu na rodzaj obowiązków – „jedno takie stanowisko w firmie”, nieudzielanie pomocy w ogóle, pomoc niewystarczająca lub nadchodząca zbyt późno, utrudniony w razie potrzeby kontakt z przełożonym, współpracownikami, uznaniowe traktowanie i ocenianie, dyskryminacja ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, lub w pełnym albo w niepełnym wymiarze czasu pracy, przemoc fizyczna ze strony współpracowników lub przełożonych.
• Przemoc psychiczna ze strony współpracowników lub przełożonych: nękanie, zastraszanie, poniżanie, ośmieszanie, izolowanie, eliminowanie z zespołu.
• Hałas na stanowiskach lub w pomieszczeniach pracy, zbyt wysokie lub zbyt niskie temperatury, nieprzyjemne lub uciążliwe zapachy na stanowiskach pracy.
• Obecność na stanowiskach pracy substancji łatwo palnych, wybuchowych, drażniących, żrących lub trujących.

Poznanie przyczyn stresu w miejscu pracy to pierwszy krok do redukcji jego poziomu. Krok następny to podjęcie działań mających na celu zapobieganie wywoływanych nim negatywnych skutków zdrowotnych.

Długotrwały stres w miejscu pracy może prowadzić do wyczerpania fizycznego i psychicznego każdej osoby.

mgr Robert Gorczyca
ekspert prawa pracy
prawnik, specjalista ds. BHP
inspektor ochrony przeciwpożarowej