Ochrona pracownika w trakcie choroby
Zgodnie z przepisami nie można rozwiązać za wypowiedzeniem umowy o pracę, gdy pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim. Oznacza to, że gdy nieobecność z powodu choroby dotyczy pracownika, którego zatrudnia się krócej niż 6 miesięcy, można rozwiązać jego umowę bez wypowiedzenia po 3 miesiącach choroby. W przypadku dłuższego stażu albo choroby zawodowej lub choroby będącej wynikiem wypadku przy pracy będzie można złożyć oświadczenie o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia po wyczerpaniu okresu zasiłkowego (182 lub 270 dni w przypadku gruźlicy) i ewentualnym pobraniu przez pierwsze trzy miesiące świadczenia rehabilitacyjnego.
Zakres ochrony dotyczy wyłącznie zakazu wypowiadania umowy o pracę, co oznacza, że można zwolnić pracownika dyscyplinarnie także w czasie, kiedy jest objęty ochroną przed zwolnieniem za wypowiedzeniem. Jeśli okaże się, że pracownik w niewłaściwy sposób wykorzystuje zwolnienie lekarskie, czyli na przykład wykonuje w tym czasie pracę na rzecz innego pracodawcy lub pojechał na urlop, to zgodnie z orzecznictwem sądów stanowi to podstawę do rozwiązania z nim umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Zgodnie z orzecznictwem, jeśli wypowie się umowę o pracę pracownika, który świadczył pracę, a następnie po otrzymaniu oświadczenia o wypowiedzeniu wykazał, że był niezdolny do pracy z powodu choroby (dostarczy zwolnienie lekarskie), wypowiedzenie będzie skuteczne.
Jeśli pracownik przyjdzie do pracy tylko po to, żeby dostarczyć zwolnienie (co jest coraz rzadziej spotykane w związku ze zwolnieniami elektronicznymi), nie można wręczyć mu oświadczenia o wypowiedzeniu umowy. Pracownik w takich okolicznościach jest chroniony. Ochrona przed wypowiedzeniem jego umowy w trakcie choroby nie obowiązuje, gdy ogłoszona zostaje upadłość lub likwidacja firmy.

Ochrona pracownika w trakcie urlopu lub innej usprawiedliwionej nieobecności
Umowa o pracę nie może zostać rozwiązana za wypowiedzeniem, jeśli pracownik:

• przebywa na urlopie, na przykład: wypoczynkowym (na żądanie), szkoleniowym, bezpłatnym (urlop do innych celów niż praca u innego pracodawcy na podstawie porozumienia z dotychczasową firmą),
• jest nieobecny z powodu innej usprawiedliwionej przyczyny, na przykład sprawowania opieki nad dzieckiem czy odosobnienia w związku z chorobą zakaźną.

Oznacza to, że pracodawca może w trakcie takiej nieobecności rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia lub może ją rozwiązać wspólnie z pracownikiem za porozumieniem stron.

Pracownik nie jest chroniony, czyli pracodawca ma prawo wypowiedzieć umowę, w trakcie:

• urlopu lub usprawiedliwionej nieobecności, gdy pracodawca ogłasza upadłość lub likwiduje firmę
• urlopu, jeżeli trwa dłużej niż 3 miesiące, a pracodawca przeprowadza w firmie zwolnienia grupowe;
• innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli upłynął już okres uprawniający pracodawcę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, a pracodawca przeprowadza w firmie zwolnienia grupowe;
• urlopu, jeżeli trwa dłużej niż 3 miesiące, a pracodawca przeprowadza w firmie zwolnienia indywidualne, pod warunkiem niezgłoszenia sprzeciwu przez zakładową organizację związkową reprezentującą pracownika.

Ochrona pracownika w wieku przedemerytalnym
Pracownicy, którzy są bliscy osiągnięcia wieku emerytalnego, czyli:
kobieta – gdy skończyła 56 lat,
mężczyzna – gdy skończył 61 lat,
podlegają ochronie przed rozwiązaniem umowy o pracę za wypowiedzeniem. Ochrona pracownika w wieku przedemerytalnym dotyczy wyłącznie wypowiedzenia, co oznacza, że pracodawca jest uprawniony do rozwiązania umowy o pracę takiego pracownika bez wypowiedzenia, czyli z winy pracownika (zwolnienie dyscyplinarne) i bez winy pracownika.

Rozróżnia się dwa rodzaje wieku emerytalnego:

• normalny, czyli powszechny wiek emerytalny– 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn,
• obniżony wiek emerytalny, który przysługuje określonym grupom zawodowym, na przykład górnikom.

Ochrona przed wypowiedzeniem obowiązuje pracowników w obu przypadkach: powszechnym i obniżonym wieku emerytalnym. Oznacza to, że pracownicy, którzy wykonują pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i w związku z tym dotyczy ich obniżony wiek emerytalny (potocznie: wcześniejsza emerytura), również będą chronieni.
Pracownik nabywa tę ochronę pod warunkiem, że jego okres zatrudnienia umożliwia uzyskanie prawa do emerytury, gdy osiągnie wiek emerytalny. Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami prawo do emerytury po osiągnięciu 60-65 lat nabędzie każdy, kto przepracował chociaż dzień na podstawie stosunku pracy, od którego zostały uiszczone składki na ubezpieczenia społeczne.
Ochrona przed rozwiązaniem umowy o pracę nie będzie obowiązywała wtedy, gdy pracownik uzyska prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Pracownik nie będzie też chroniony przed wypowiedzeniem, jeśli firma ogłosi upadłość, otworzy postępowanie sanacyjne lub zostanie zlikwidowana. W przypadku zwolnień grupowych pracownikowi w wieku przedemerytalnym będzie można złożyć wypowiedzenie zmieniające.

Pomimo że zakaz wypowiadania umowy o pracę pracownika w wieku przedemerytalnym dotyczy co do zasady także wypowiedzenia warunków jego pracy i płacy, to w określonych okolicznościach wypowiedzenie warunków pracy lub płacy będzie możliwe. Dotyczy to sytuacji, w której:

• wprowadza się w firmie nowe zasady wynagradzania, które dotyczą ogółu pracowników lub tej grupy pracowników, do jakiej pracownik w wieku przedemerytalnym należy;
• w firmie wprowadzany jest nowy układ zbiorowy pracy, którego postanowienia są mniej korzystne;
• w stosunku do pracownika w wieku przedemerytalnym wydano orzeczenie lekarskie, w którym stwierdzono, że utracił zdolność do wykonywania dotychczasowej pracy;
• pracownik w sposób niezawiniony utracił uprawnienia konieczne do wykonywania dotychczasowej pracy.

mgr Robert Gorczyca
ekspert prawa pracy, prawnikspecjalista ds. BHP inspektor ochrony przeciwpożarowej