Kwota wolna od potrąceń zależy od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Od stycznia 2020 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wzrosło. Ile w związku z tym wyniosą kwoty wolne od potrąceń w 2020 r.?

Kwoty wolne od potrąceń są częścią wynagrodzenia, której wypłatę gwarantuje pracownikowi kodeks pracy, mimo ciążących na tym pracowniku zobowiązań finansowych. Dotyczy to sytuacji, w których pracownik posiada np. zobowiązania z tytułu wypłaty świadczeń alimentacyjnych, komorniczych, spłaty pożyczki itp.
Nawet w przypadku gdy pracownik zgodzi się na obciążenie wynagrodzenia kwotą przekraczającą próg kwoty wolnej od potrąceń, pracodawca nie może tej zgody uznać. Jest on bowiem ograniczony ustawowo.

Kwoty wolne od potrąceń w kodeksie pracy
Zgodnie z art. 87 kodeksu pracy kwoty wolne od potrąceń szeregujemy następująco:
§ 1. Z wynagrodzenia za pracę – po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, w rozumieniu ustawy z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (Dz. U. poz. 2215), jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania – podlegają potrąceniu tylko następujące należności:
1) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych;
2) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
3) zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi;
4) kary pieniężne przewidziane w art. 108 kary porządkowe.

§ 2. Potrąceń dokonuje się w kolejności podanej w § 1.
§ 3. Potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:
1) w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do wysokości trzech piątych wynagrodzenia;
2) w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych – do wysokości połowy wynagrodzenia.

§ 4. Potrącenia, o których mowa w § 1 pkt 2 i 3, nie mogą w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami, o których mowa w § 1 pkt 1, trzech piątych wynagrodzenia. Niezależnie od tych potrąceń kary pieniężne potrąca się w granicach określonych w art. 108 kary porządkowe.

Mimo skomplikowanego brzmienia w praktyce oznacza to mniej więcej tyle, że kwoty wolne od potrąceń szeregujemy trojako:

• kwota minimalnego wynagrodzenia netto – należności niebędące świadczeniami alimentacyjnymi;
• w wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia netto – zaliczki pieniężne dla pracownika;
• kwota w wysokości 90% minimalnego wynagrodzenia netto – porządkowe kary pieniężne, przewidziane w art. 108 KP.

Warto wiedzieć, że są to proporcje wyliczone dla pracownika pełnoetatowego. Dla osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze pracy stawki te obliczane są proporcjonalnie do wymiaru pracy.
W 2020 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wzrosło do 2600 brutto (1877,62 zł netto). Oznacza to, że kwoty wolne od potrąceń będą wynosiły odpowiednio: 

• 1877,62 zł dla zobowiązań innych niż alimentacyjne (np. zajęcia komornicze);
• 1408,22 zł przy potrąceniach na zaliczki pieniężne; 
• w przypadku porządkowych kar pieniężnych kwota wolna od potrąceń wyniesie 1689,86 zł.

Oznacza to, że pracownik pełnoetatowy otrzymujący najniższe wynagrodzenie musi dostać miesięcznie 1877,62 zł wynagrodzenia nawet wówczas, gdy jego wynagrodzenie zajmie komornik. Na mocy obowiązujących przepisów zajęcia mogą stanowić 50% wysokości wynagrodzenia, jednak ograniczają je właśnie kwoty wolne od potrąceń podyktowane najniższym obowiązującym wynagrodzeniem netto.
W praktyce oznacza to, że jeśli zatrudniony zarobi netto 1900 zł, to w roku 2020 na poczet zobowiązań można mu odliczyć nie więcej niż 22,38 zł. Jeżeli natomiast pracownik jest zamożny i jego wynagrodzenie netto wynosi 10 tys. zł, tytułem zajęcia może podlegać aż połowa tej kwoty, czyli 5 tys. zł.

Potrącenia z tytułu zobowiązań alimentacyjnych
Dłużników alimentacyjnych dotyczą znacznie surowsze przepisy. Stanowią one, że na poczet alimentów zajęciu ulega nawet 60% wynagrodzenia. Kwoty wolne od potrąceń w 2020 r. w dalszym ciągu nie dotyczą zatem tzw. alimenciarzy.
Odrębną kategorię potrąceń stanowią kwoty odejmowane od wynagrodzenia na wniosek pracownika. Są to potrącenia, których pracodawca może dokonywać np. na wskazany przez zatrudnionego, konkretny cel. Zgodnie z kodeksem pracy wynoszą one odpowiednio 100% minimalnego wynagrodzenia netto przy potrąceniach na rzecz pracodawcy oraz 80% przy potrąceniach innych niż na rzecz pracodawcy.

Jak stanowi art. 91:
§ 1. Należności inne niż wymienione w art. 87 § 1 i 7 mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie.
§ 2. W przypadkach określonych w § 1 wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:
1) określonej w art. 871 § 1 pkt 1 – przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy;
2) 80% kwoty określonej w art. 87 1 § 1 pkt 1 – przy potrącaniu innych należności niż określone w pkt 1.

Co ważne, potrąceń należności z wynagrodzenia pracownika w miesiącu, w którym są wypłacane składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż miesiąc, dokonuje się od łącznej kwoty wynagrodzenia uwzględniającej te składniki. Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty o których mowa, ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.

mgr Robert Gorczyca
prawnik, ekspert prawa pracy specjalista ds. BHP inspektor ochrony przeciwpożarowej