Piękna i błyszcząca powłoka lakierowa na naszym samochodzie może z czasem ulegać stopniowej lub przyspieszonej degradacji. Dotyczy to zarówno nowej powłoki fabrycznej, jak i powłoki po lakierowaniu renowacyjnym. Zniszczenie lakieru może być skutkiem nieprawidłowej eksploatacji (wady eksploatacyjne) lub pojawiać się na skutek błędów popełnionych wcześniej w trakcie naprawy (wady eksploatacyjno-aplikacyjne).

Omówmy kilka przykładów w poszczególnych kategoriach.

1. Wady eksploatacyjne 
(uszkodzenie powłoki powstające wskutek narażenia wierzchniej warstwy lakieru na działanie czynnika zewnętrznego prowadzącego do degradacji)
a) Działanie rozpuszczalnika/ptasie odchody/kwaśny deszcz/soki, żywice z drzew
Opis: widoczne plamy o nieregularnym kształcie powstałe na skutek działania na powierzchnię powłoki agresywnej substancji. W powłoce lakierowej powstają odbarwienia, nadtrawienia, spękania i w rezultacie dochodzi do odchodzenia lakieru, a także uszkodzenia warstwy cynkowej.
Mechanizm powstawania: kwasy zawarte między innymi w rozpuszczalnikach czy ptasich odchodach wskutek reakcji chemicznej z powłoką lakierową, w zależności od czasu oddziaływania na powierzchnię oraz stopnia chemicznej agresywności substancji, powodują trwałe uszkodzenia powłoki lakierowej nie tylko w wierzchnich warstwach, ale także w całym jej przekroju – aż do samego podłoża. Często kwasy reagują również z ocynkiem zabezpieczającym blachę (dochodzi do nadtrawienia warstwy cynku).

Możliwe przyczyny:

• pozostawienie ptasich odchodów na powierzchni lakieru przez dłuższy czas,
• działanie agresywnych soków roślinnych pojawiających się np. w trakcie parkowania pod kwitnącym drzewem,
• zanieczyszczenia przemysłowe w postaci kwaśnych deszczów (zawierających m.in. związki siarki),
• użycie silnych detergentów na świeżej powłoce lakierniczej (np. aktywna piana),
• przypadkowe rozlanie substancji agresywnej na lakierowaną powierzchnię (kwas z akumulatora, płyn hamulcowy, nadtlenek z utwardzacza do szpachlówki poliestrowej, agresywny rozpuszczalnik).

b) Kredowanie
Opis: utrata połysku, zbielenie barwy. W przypadku silnego kredowania powstaje efekt szorstkiej powierzchni, jakby posypanej mąką.
Mechanizm powstawania: lakiery bezbarwne używane w renowacji powinny cechować się chemiczną odpornością na działanie czynników atmosferycznych, w tym promieniowania UV. Wierzchnia warstwa lakieru tworzy błonę chroniącą pigmenty przed nadmiernym i bezpośrednim działaniem promieni słonecznych. Degradacja powłoki wierzchniej prowadzi do odsłonięcia pigmentów lakieru, wskutek czego promienie słoneczne powodują wypalenie, wyjałowienie pigmentów, co przekłada się na zmianę barwy i nasycenia koloru.

Możliwe przyczyny:

• słaba odporności lakieru nawierzchniowego na działanie promieni UV,
• nieprawidłowa proporcja utwardzacza,
• niewłaściwa pielęgnacja powłoki lakierniczej.

c) Odpryski od kamieni/zadrapania
Opis: ubytki w powłoce lakierniczej o różnych głębokościach, kształtach i rozmiarach.
Mechanizm powstawania: podczas eksploatacji pojazdu powłoka lakiernicza karoserii narażona jest na uszkodzenia mechaniczne, takie jak odpryski kamieni, zadrapania. Uderzają w nią z mniejszą bądź większą siłą różnej wielkości kamienie, które powodują przebicie, oderwanie warstwy lakieru, niejednokrotnie aż do samego podłoża (blachy). Powłoka lakierowa posiada niewielkie właściwości elastyczne, przez co stawia opór uderzającym kamieniom, wskutek czego zostaje uszkodzona. 
Zwiększenie elastyczności całej powłoki lakierowej poprzez zastosowanie środka zwiększającego elastyczność, dodawanego do każdej aplikowanej warstwy podkładu oraz lakieru, spowoduje zmniejszenie energii kinetycznej uderzającego w powłokę kamienia.

Możliwe przyczyny:

• uderzenia kamieni powodujące odpryski powłoki lakierniczej,
• stosowanie zbyt twardych materiałów lakierniczych, nieodpornych na uderzenia,
• zbyt cienka, krucha warstwa lakieru.

d) Rysy od szczotek myjni samochodowej
Opis: rysy widoczne na lakierze w różnych kierunkach.
Mechanizm powstawania: podczas mycia karoserii dochodzi do tarcia pomiędzy powierzchnią lakieru a szczotkami myjni samochodowej i zanieczyszczeniami na niej pozostającymi. Luźno, nietrwale związane z podłożem zabrudzenia znajdujące się pomiędzy powierzchnią karoserii a szczotkami o większej twardości (np. ziarna piasku) niż twardość lakieru ingerują w powłokę lakierową, rysując ją.

Przyczyny:

• zabrudzone lub twarde szczotki myjni samochodowej,
• niedostateczne mycie wstępne,
• zbyt miękki lakier nawierzchniowy,
• agresywne mycie nieutwardzonego (świeżego) lakieru.

Aby ustrzec się przed powstawaniem wad eksploatacyjnych, zaleca się:

• bezzwłocznie usuwać wszelkie zanieczyszczenia mogące bezpośrednio wpływać na powierzchnię powłoki lakierowej (ptasie odchody, soki i żywicę z drzew, zanieczyszczenia przemysłowe);
• chronić lakier poprzez częste mycie, woskowanie zalecanymi środkami;
• odpowiednio zabezpieczać auto podczas naprawy;
• unikać parkowania w miejscach zagrożonych zanieczyszczeniem lakieru.

2. Wady eksploatacyjno-aplikacyjne 
(efekt zaniedbań w procesie naprawy lub eksploatacji pojazdu)
Uszkodzenia mechaniczne powłoki lakierowej powinny być bezzwłocznie naprawione, aby dalsza eksploatacja oraz czynniki atmosferyczne nie doprowadziły do degradacji całej powłoki i podłoża.

a) Korozja
Opis: uszkodzenie powłoki spowodowane korozją podłoża metalowego lub aluminiowego (utlenianie).
Mechanizm powstawania: korozja podłoża metalowego to proces niszczenia powierzchni metalu wskutek utleniania żelaza i jego stopów pod wpływem wilgoci powietrza, warunków atmosferycznych. Przy wystarczającej ilości czasu, tlenu i wody każda masa żelaza ostatecznie przekształca się w rdzę i rozpada. Niewystarczające, zbyt słabe zabezpieczenie antykorozyjne podłoża naraża go na rozwój rdzy, to zaś przekłada się na bezpośrednie uszkodzenie powłoki lakierowej.

Możliwe przyczyny:

• brak właściwej izolacji podłoża podczas naprawy,
• uszkodzenie mechaniczne powłoki lakierniczej do „gołego” metalu,
• brak zabezpieczenia antykorozyjnego blach i profili zamkniętych,
• niedokładne oczyszczenie ze śladów korozji powierzchni przeznaczonej do naprawy.

b) Utrata połysku
Opis: zmatowiałe fragmenty powłoki.
Mechanizm powstawania: utrata połysku wierzchniej warstwy lakierowej zazwyczaj spowodowana jest zachwianiem wiązań chemicznych podczas utwardzania lakieru. Wskutek zamknięcia wierzchniej warstwy lakieru w powłoce zostaje uwięziony czynnik (np. rozcieńczalnik, wilgoć itp.), który znacząco wpływa na proces schnięcia oraz wizualny efekt powłoki lakierowej.

Możliwe przyczyny:

• zbyt wysoka wilgotność powietrza podczas lakierowania,
• zbyt grube warstwy lakieru,
• przerwanie suszenia lub jego brak,
• wrażliwość podłoża na rozpuszczalniki,
• niewłaściwa ilość utwardzacza,
• przeterminowany lub zawilgocony utwardzacz,
• używanie przyspieszaczy schnięcia i utwardzania,
• niedostateczna cyrkulacja powietrza podczas suszenia,
• niedostatecznie utwardzony lakier poddany działaniu wilgoci z powietrza.

Aby zminimalizować potencjalne defekty eksploatacyjno-aplikacyjne, naprawa powinna zostać przeprowadzona starannie i zgodnie z technologią (z przestrzeganiem zapisów kart technicznych produktów), z zastosowaniem podkładów antykorozyjnych, takich jak podkład reaktywny lub epoksydowy.

Podsumowanie
Analizując możliwe przyczyny niszczenia lakieru, można stwierdzić, że niewielka część z nich jest zależna od użytkownika końcowego (dbałość o czystość powłoki, zabezpieczenie przez woskowanie, odpowiednie mycie), zaś przeważająca część zależy od odporności wyjściowej lakieru fabrycznego lub jakości materiałów renowacyjnych oraz przestrzegania reguł technologicznych podczas procesu naprawczego.

Michał Sztuba
koordynator projektów szkoleniowych
Pion Szkoleń NOVOL