Zakład będzie kontrolowany nie tylko przez PIP, SANEPID, WIOŚ, PNB i PSP, ale także przez urzędników sprawdzających przez co najmniej pięć lat, jak wykorzystywane są urządzenia objęte „dotacją unijną”. W tym przypadku, poza mandatami i groźbami zamknięcia lakierni, inwestorowi grozi również konieczność zwrotu otrzymanej dotacji. Gdy już wiemy, że nie ma tu miejsca na jakiekolwiek naruszanie obowiązujących przepisów prawa, możemy skoncentrować się na formalnych wymaganiach stawianych organizowanej lakierni. Zasadniczo podzielić je można na trzy części.

1. Wymogi dotyczące budynku i jego lokalizacji w zakresie przepisów szeroko rozumianego prawa budowlanego.
Obiekt z lakiernią może być zlokalizowany tylko na takim terenie, który zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego terenu przeznaczony jest pod budowę obiektów usługowych lub produkcyjnych i to najlepiej bez ograniczeń. Zapis o zakazie budowy obiektów, które mogą negatywnie oddziaływać na środowisko, nie wyklucza jeszcze możliwości stworzeniu lakierni, ale może do tego prowadzić. Nie wyklucza on tego z góry, ponieważ wiele lakierni może być zorganizowanych w oparciu o decyzję środowiskową wydaną na podstawie karty informacyjnej przedsięwzięcia, nie zaś raportu o oddziaływaniu obiektu na środowisko. Zakaz budowy wskazany w MPZPT dotyczy tylko takich obiektów, które od razu wymagają opracowania raportu i wystąpienia na jego podstawie o wydanie decyzji środowiskowej.
W przypadku rozpatrywania zapisów MPZPT zdarza się, że zakaz formowania takich obiektów jak lakiernia wydany jest dla działki, na której taka lakiernia już się znajduje. W takim przypadku, gdy działa ona legalnie, nikt nie będzie jej likwidował. Jednak jej rozbudowa i powiększenie nie jest już możliwe, nawet jeśli strefa wydaje się komuś bardziej przemysłowa niż mieszkaniowa. Taka sytuacja zdarza się bardzo często, dlatego przed inwestycją w nową lakiernię (lub rozbudową już posiadanej) konieczne jest przeanalizowanie uchwały wydanej przez gminę. Gdy plan pozwala nam na organizację lub budowę lakierni w wybranej lokalizacji, żadne protesty sąsiadów czy organizacji społecznych nie są w stanie jej zatrzymać. Mogą one znacznie opóźnić i podrożyć jej powstanie, ale zgodnie z prawem nie są w stanie jej wykluczyć. Nie bez zmiany zapisów uchwalonego planu. Sama lokalizacja lakierni na działce jest kwestią indywidualnych uwarunkowań. Najlepiej, gdy uda się to minimum 4 metry od każdej z granic działki, a budynki mieszkalne oddalone są od planowanej lakierni o minimum 8 metrów (w przypadku dużego zakładu produkcyjnego odległości te powinny być dużo większe). Po zakończeniu budowy obiektu następują jego odbiory techniczne. Instytucje kontrolne wydają protokoły kontroli, a Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego wydaje na ich podstawie decyzję o dopuszczeniu obiektu do użytkowania. W trakcie kontroli końcowych WIOŚ poprosić może o potwierdzenie złożenia wniosku o wydanie pozwolenia na wytwarzanie odpadów, a PSP poprosi o kompletną dokumentację oceny zagrożenia wybuchem i dokument ochrony stanowiska pracy przed wybuchem. Obowiązek opracowania tych dokumentów spoczywa na pracodawcy przed przystąpieniem do użytkowania lakierni.

2. Wymogi dotyczące zabezpieczeń przeciwpożarowych i przeciwwybuchowych.
Na etapie projektu lakierni decydujące są opinie wydawane przez projektanta technologii. Od jego opinii i wykonanych obliczeń zależeć będzie odpowiednia klasyfikacja pomieszczeń i stref zagrożenia wybuchem, w których następstwie w obiekcie pojawią się (lub nie) instalacje w standardzie Ex, zgodne z wymogami ATEX. Jedynie osoba znająca przebieg procesu technologicznego oraz stosowane materiały może zająć wiążące stanowisko, które powielać będą wszyscy projektanci branżowi. Jeżeli w obiekcie istnieje zagrożenie wynikające ze sformowania się obłoku wybuchowego w trakcie lakierowania, poważnie i odpowiedzialnie potraktuje to zarówno projektant instalacji elektrycznej i wodno-kanalizacyjnej, jak również konstruktor i architekt, projektując ściany i lokalizujący drzwi i wyjścia ewakuacyjne. Specjalista ds. zabezpieczeń ppoż. opiniujący projekt lakierni sprawdza jedynie, czy projektanci branżowi nie pominęli jakiegoś wymogu lub przepisu. Główny ciężar odpowiedzialności spoczywa zawsze na projektancie technologii. Jego zadaniem jest przeprowadzić rzetelną i wnikliwą analizę zagrożeń i zagrożenia te wskazać. Ochrona lakierni przed skutkiem wybuchu oraz zabezpieczenie jej przed powstaniem takiego nieszczęścia to już zadanie każdego z projektantów. Jeżeli wszystko zostało rzetelnie wykonane na etapie prac projektowych (najlepiej w formie odrębnych czytelnych opracowań), w trakcie oddawania lakierni do użytkowania i późniejszych jej kontroli służba PSP nie może kwestionować zastosowanych rozwiązań technicznych i budowlanych. Jeżeli lakiernia znajdzie się na otwartej hali produkcyjnej, oddzielona od niej jedynie kotarami albo po prostu odsunięta od innych maszyn i technolog tak to przewidział, ujmując w ocenie zagrożenia wybuchem, tzn. że jest ona bezpieczna. Osoby kontrolujące obiekt mogą oczywiście podważać przyjęte założenia, ale muszą to zrobić, przedstawiając własną analizę i obliczenia. Gdy inwestor nie ma wcześniej opracowanego opisu zabezpieczeń i klasyfikacji wybuchowych, nie jest trudno podważać bezpieczeństwo lakierni. Wyciągnąć można wówczas własne wnioski i tworzyć teorie prowadzące albo do zastosowania kar finansowych, albo do zamknięcia takiej lakierni. W takim przypadku możemy spodziewać się pytań o oświetlenie w standardzie Ex czy przeciwwybuchowe wentylatory. „Tradycja” i wiedza powszechna bierze górę nad faktycznymi wymogami formalnoprawnymi. Przed takimi problemami obronimy się, doprowadzając do konsekwentnego wprowadzenia zabezpieczeń dla określonego w projekcie technologicznym lakierni poziomu zagrożeń. Niebezpieczny proces lakierowania prowadzony materiałami o wysokim stopniu ryzyka, w miejscu gdzie nie ma kabiny i wydajnej wentylacji, doprowadzi do zastosowania w lakierni instalacji w standardzie Ex i do zakwalifikowania jej jako zagrożonej wybuchem. Jeżeli takie instalacje i rozwiązania budowlane zostaną konsekwentnie wprowadzone, wszytko będzie zgodne z przepisami. Kiedy jednak klasyfikacja wybuchowa w ocenie zagrożenia wybuchem jest bardziej liberalna, to i wprowadzone w lakierni rozwiązania mogą być mniej restrykcyjne. W obu przypadkach spełnione są wymogi formalnoprawne. Nie ma tu jednego wzorca i tylko jednego słusznego rozwiązania. Zmieniają się technologie, zmieniają składy chemiczne materiałów oraz sposoby ich aplikacji. Wymogi formalne, niestety, nie mogą być stałe, przypisując tylko jeden dopuszczalny schemat do układu każdej lakierni.

3. Wymogi dotyczące ochrony środowiska.
Przed organizacją lakierni konieczne jest uzyskanie dla niej decyzji środowiskowej. Są to wydawane przez urząd gminy formalne warunki, na jakich można na danym terenie zorganizować lakiernię. Warunki te określa SANEPID i RDOŚ, ale samą decyzję środowiskową wydaje urząd gminy. Po uprawomocnieniu się decyzji środowiskowej projektanci mogą rozpocząć prace nad projektem budowlanym, a po jego zakończeniu – wystąpić o wydanie pozwolenie na budowę. 30 dni przed planowanym uruchomieniem instalacji lakierniczych użytkownik lakierni ma obowiązek wystąpienia o wydanie pozwolenia (lub zgłoszenia) na wytwarzanie odpadów, w tym wprowadzania gazów i pyłów do powietrza. Forma wystąpienia zależna jest od ilości wytwarzanych odpadów. Do 1 tony – zgłoszenie, powyżej 1 tony – pozwolenie. Dokumentację do wystąpienia o wydanie stosowanych pozwoleń opracować powinien specjalista ds. ochrony środowiska na podstawie projektu technologicznego skorygowanego do stanu faktycznego, jeżeli pomiędzy projektem a faktycznym wyposażeniem lakierni są jakieś różnice, np. inna niż planowano kabina lakiernicza czy materiały. W niektórych przypadkach lakierni przemysłowych może być też wymagane pozwolenie wodnoprawne. Na etapie funkcjonowania lakierni użytkownik prowadzić musi rejestr ilości zużycia materiałów chemicznych i dwa razy w roku wnosić wymagane opłaty środowiskowe. Zadanie prowadzenia i kontroli dokumentacji związanej z ochroną środowiska najlepiej powierzyć jest specjalistom, co wskazane jest zwłaszcza w pierwszym roku funkcjonowania lakierni.

„Legalna lakiernia” to pojęcie obejmujące szereg procedur, pozwoleń i zgłoszeń wykonywanych przed rozpoczęciem użytkowania lakierni. Jest to również konieczność przestrzegania odrębnych zaleceń już na etapie funkcjonowania obiektu. W zakres uwagi każdego właściciela lakierni wchodzić muszą przepisy z zakresu kodeksu pracy i wszystkie wymogi BHP określone w rozporządzeniach wydanych na podstawie tej ustawy. To także obowiązkowe pomiary na stanowiskach pracy NDSCh i hałasu. Dochodzi do tego prowadzenie rejestru NDS, co regularnie kontroluje SANEPID, prosząc także o okazanie dokumentacji oceny ryzyka zawodowego na stanowisku „lakiernik”. Pamiętać należy o wszystkich aspektach kontrolowanych tak chętnie przez PIP: instrukcje stanowiskowe, karty przekazania środków ochrony osobistej i – pomijanych nagminnie w małych firmach – obowiązkowych badaniach lekarskich. Część z opisanych tu dokumentów i procedur to zwykła biurokracja, ale na innych opiera się bezpieczeństwo zatrudnianych ludzi, ich zdrowie i życie. Pomimo że wykonanie wszystkich procedur i uzyskanie pozwoleń dla lakierni jest kosztowne i może wydawać się skomplikowane, naprawdę warto wszystko uporządkować. Kontrole urzędników są zawsze stresujące i nieprzyjemne, ale znacznie lepiej się przez nie przechodzi, gdy z odpowiednim wyprzedzeniem uporządkowane zostaną wszystkie aspekty formalne związane z funkcjonowania lakierni. Szczególnie, że w obecnym systemie nadzoru regularne kontrole są już nieuniknione.

dyr. Robert Grzywaczewski
Projekter Group
tel. 601 221 760
e-mail: projketer@projekter.pl