Ocena uszkodzeń pojazdów mechanicznych

Wyznaczenie wielkości należnego od Zakładu Ubezpieczeń odszkodowania, rozpocząć należy od sporządzenia dokładnego opisu uszkodzeń oraz określenia sposobu przywrócenia pojazdu do stanu, w jakim znajdował się przed kolizją. Konieczność wykonania technicznej oceny uszkodzeń istnieje w każdym przypadku. Również w takiej sytuacji, gdy ze względu na nieopłacalność naprawy pojazdu kwota odszkodowania wyznaczona zostanie metodą szkody całkowitej.

Ocena techniczna jest jedną z istotniejszych czynności całego procesu likwidacji szkody komunikacyjnej. Jej prawidłowe sporządzenie wpływa na szybkość i precyzję pozostałej części postępowania. W polskich realiach likwidacji szkód termin “Ocena Techniczna” oznacza najczęściej opis uszkodzeń pojazdu oraz wybór sposobu naprawy samochodu (wymiana bądź naprawa elementów). Często wykorzystywany jest również termin: “Protokół szkody”. Dbałość o to, aby ocena techniczna sporządzona została w sposób profesjonalny i pełny, leży w interesie uprawnionego do odszkodowania. Ocena techniczna uszkodzeń pojazdu często sporządzana jest w obecności przedstawiciela uprawnionego do odszkodowania (np. pracownik serwisu wykonującego naprawę). Wówczas należy wszelkie sugestie co do sposobu kwalifikacji uszkodzeń, określenia ich zakresu bądź technologii naprawy zgłaszać sporządzającemu, a w przypadku braku ich akceptacji dokonać odpowiednich adnotacji na protokole szkody.
Jeżeli pomimo zastrzeżeń co do kwalifikacji uszkodzeń, osoba sporządzająca ocenę techniczną nie przychyli się do naszej sugestii, wówczas pozostaje zlecenie sporządzenia konkurencyjnej oceny technicznej. Opis uszkodzeń wykonany na zlecenie poszkodowanego musi być z natury rzeczy dokładniejszy niż ocena techniczna wykonana przez ubezpieczyciela. Dlatego należy w czasie oględzin stosować się do poniżej przedstawionych zaleceń.

Sporządzenie prawidłowej oceny technicznej pozwala na skuteczniejsze dochodzenie pełnego odszkodowania

Identyfikacja pojazdu

Przed przystąpieniem do przeprowadzenia opisu uszkodzeń pojazdu, należy przeprowadzić bardzo dokładną identyfikację pojazdu. Będzie to na pewno pomocne przy kosztorysowaniu naprawy, jak również wycenie wartości rynkowej pojazdu. Ocena techniczna powinna zawierać następujące informacje (uzyskane w wyniku oględzin) identyfikujące pojazd:
- marka, model i typ pojazdu;
- numer identyfikacyjny pojazdu;
- rodzaj silnika;
- numer silnika;
- pojemność skokową oraz moc silnika;
- przebieg całkowity pojazdu;
- numer rejestracyjny;
- rok produkcji;
- dodatkowe informacje podawane przez producenta (tabliczka znamionowa, dodatkowe kody);
- kolor i rodzaj lakieru (kod lakieru);
- producent, rozmiar i stan ogumienia;
- wyposażenie dodatkowe;
- ogólny stan pojazdu;
- inne dane.

Prawidłowa identyfikacja pojazdu i jego elementów wpływa bezpośrednio na wartość odszkodowania

Kwalifikacja uszkodzeń

Bardzo często pomiędzy poszkodowanym w kolizji drogowej a towarzystwem ubezpieczeniowym dochodzi do sporu na tle kwalifikacji uszkodzeń. Decyzje dotyczące wymiany bądź zaliczenia elementu do naprawy1 są często problematyczne. Wynika to z faktu, że w czasie skomplikowanego procesu kwalifikacji uszkodzeń, należy brać pod uwagę szereg czynników takich jak: względy bezpieczeństwa, zalecenia producenta, czyli wymaganą technologię naprawy, względy ekonomiczne oraz względy estetyczne. Ich analiza prowadzi często do krańcowo różnych wniosków. Dlatego też istotne jest określenie, który z czynników jest najistotniejszy. Jednoznacznie należy stwierdzić, iż najważniejszym parametrem definiującym prawidłowość wykonania naprawy powypadkowej jest przywrócenie pełnych walorów bezpieczeństwa pojazdu – w odniesieniu zarówno do poruszających się danym pojazdem osób, jak i innych uczestników ruchu drogowego (patrz rys. 1.).
Wszędzie tam, gdzie w grę wchodzi bezpieczeństwo, należy zdecydowanie przeciwstawiać się nieuczciwym praktykom polegającym na kwalifikacji do naprawy tych elementów, które są w przypadku ich uszkodzenia przewidziane jedynie do wymiany. Należy zdać sobie sprawę z tego, że gdy naprawiany samochód ponownie ulegnie kolizji, ze względu na awarię takiego elementu, skutkami prawnymi obciążony zostanie głównie warsztat przeprowadzający naprawę. Roszczenia wobec serwisu mogą obejmować zarówno szkody majątkowe, jak i osobowe. Reasumując należy stwierdzić, iż ze względów bezpieczeństwa do wymiany zakwalifikowane powinny zostać wszystkie te elementy, które związane są bezpośrednio z biernym i czynnym bezpieczeństwem jazdy, dla których producent nie przewidział możliwości naprawy.
Czynniki ekonomiczne świadczące o opłacalności naprawy są również bardzo istotnym parametrem decydującym o kwalifikacji elementów. Pierwszym, podstawowym wyznacznikiem jest stosunek kosztów naprawy elementu do kosztów jego wymiany. Na koszt naprawy składają się trzy czynniki: bezpośredni czas naprawy, czas demontażu i ponownego montażu osprzętu, jaki wymagany jest do przeprowadzenia naprawy oraz koszt odtworzenia powłoki lakierniczej i zabezpieczenia ochronnego. W przypadku wymiany składnikami kosztów są: cena nowego elementu, czas przeprowadzenia jego wymiany, koszt utworzenia powłoki lakierniczej oraz koszt zabezpieczenia ochronnego elementu. Nie można podać uniwersalnego klucza umożliwiającego jednoznaczne określenie poziomu kosztów naprawy, przy którym należy kwalifikować element do wymiany. Górną granicę opłacalności naprawy elementu stanowi równowartość kosztu jego wymiany. Jednakże zawsze należy brać pod uwagę dostępność części zamiennych, wpływ wymiany, czy naprawy na wartość rynkową pojazdu, czy też ingerencję w strukturę nadwozia pojazdu.
Każda naprawa powypadkowa powinna przeprowadzona być w taki sposób, by nie doszło do utraty wartości pojazdu, ze względu na błędne przeprowadzenie naprawy. Postulat powyższy powinien być jedną z podstaw kwalifikacji uszkodzeń ze względów estetycznych, dotyczących wyglądu pojazdu po naprawie (zagadnienie to dotyczy na przykład wyrównania odcieni koloru pomiędzy elementami lakierowanymi a częściami nieuszkodzonymi – tzw. “cieniowanie”).

Czasy napraw

Zgodnie z aktualną techniką naprawczą, czas przewidziany na naprawę elementu powinien obejmować:
- czas czynności przygotowawczych;
- czas potrzebny na odtworzenie pierwotnych parametrów elementu takich jak: kształt, wymiary;
- czas czynności dodatkowych (np. przeprowadzanie pomiarów);
- czas potrzebny na przygotowanie powierzchni do lakierowania;
- czas czynności związanych z zakończeniem naprawy;
Wyznaczenie czasu naprawy musi zostać poprzedzone analizą dotyczącą następujących czynników:
- powierzchnia uszkodzenia (stosunek powierzchni uszkodzenia do całkowitej powierzchni elementu);
- charakter uszkodzenia (uszkodzenia mocne, uszkodzenia średnie, uszkodzenia łagodne);
- stopień skomplikowania kształtu naprawianego elementu (elementy płaskie, elementy profilowane);
- umiejscowienie elementu oraz uszkodzenia na elemencie (elementy wewnętrzne, elementy zewnętrzne, profile zamknięte);
- materiału z jakiego wykonany jest element (elementy metalowe, elementy z tworzyw sztucznych – lakierowane).

Przytoczone powyżej czynniki mają zasadnicze znaczenie dla wyliczenia czasu potrzebnego do przeprowadzenia naprawy i zawsze należy domagać się ich uwzględnienia w ocenie technicznej (patrz rys. 2.). Zawsze tam, gdzie pracochłonność przewidziana w ocenie technicznej nie odpowiada rzeczywistym nakładom czasowym naprawy elementu, należy domagać się zwiększenia zapisanych czasów naprawy (na przykład poprzez żądanie sporządzenia dodatkowej oceny technicznej). Istotną, z punktu widzenia warsztatu naprawczego, jest informacja, że podawane w protokołach szkody, czy też ocenach technicznych czasy napraw, nie obejmują czasów potrzebnych na przeprowadzenie demontażu i ponownego montażu osprzętu.

Forma oceny

Poza wszystkimi – przytoczonymi powyżej – czynnikami merytorycznymi mającymi wpływ na jakość opinii, istotna jest również jej forma. Sposób sporządzenia może mieć wpływ na końcowy rezultat całego procesu. Dokładne i precyzyjne wykonanie protokołu oględzin oraz kompletu dokumentacji dotyczącej szkody, pozwoli na uniknięcie strat finansowych. Ważne jest sporządzenie w sposób prawidłowy dokumentacji fotograficznej uszkodzeń pojazdu. Należy pamiętać o tym, że jeżeli dochodzi do procesu sądowego najczęściej samochód jest już naprawiony i ocena zasadności kwalifikacji uszkodzeń możliwa jest w takim wypadku (na przykład dla biegłego powołanego przez sąd) tylko na podstawie zgromadzonej dokumentacji (w tym zdjęciowej). Łatwiej i skuteczniej można doprowadzić do korzystnego rozstrzygnięcia sporu, jeżeli dysponuje się lepszą dokumentacją dla poparcia swego stanowiska. W chwili obecnej technika archiwizacji jest na tyle uproszczona, że przy niewielkich nakładach finansowych można dokumenty
i zdjęcia przechowywać w formie elektronicznej, co pozwala na przechowywanie profesjonalnej dokumentacji dla każdej szkody. Dalej podamy kilka zaleceń, które należy starać się uwzględniać przy wykonywaniu dokumentacji fotograficznej uszkodzonego pojazdu:
- fotografie całego pojazdu – z uwidocznieniem tablic rejestracyjnych – wykonane w ten sposób, aby uwidocznione została prawa i lewa strona pojazdu oraz część przednia i tylna (na przykład wykonanie fotografii z przedniej prawej strony i tylnej lewej);
- fotografia wnętrza pojazdu;
- fotografia komory silnikowej;
- fotografia tabliczki znamionowej (nalepek z danymi identyfikacyjnymi);
- fotografie poszczególnych uszkodzeń;
- należy dążyć do zamieszenia na fotografiach daty ich sporządzenia.

Precyzyjny opis i kwalifikacja uszkodzeń umożliwia skuteczniejsze dochodzenie roszczenia

W ostatnim czasie można zaobserwować na rynku napraw powypadkowych pojawienie się zjawisk negatywnie wpływających na poziom dochodów zakładów blacharsko-lakierniczych. Umiejętność doprowadzenia do rozliczenia szkody w oparciu o prawidłowo sporządzoną ocenę techniczną z całą pewnością pomoże zminimalizować skutki tych zjawisk. Opis uszkodzeń pojazdu może zostać sporządzony przez zakład ubezpieczeń – w porozumieniu z uprawnionym do odszkodowania. W razie sporu na temat właściwej kwalifikacji uszkodzeń, należy sporządzić niezależną ocenę techniczną uwzględniającą wszystkie zalecenia związane z naprawą powypadkową pojazdu mechanicznego.


Rafał Pogorzelski
ekspert firmy AUTO-ELEMENTS, (www.element.com.pl) rzeczoznawca wpisany na listę biegłych sądowych, wykładowca na szkoleniach z zakresu likwidacji szkód komunikacyjnych, przedstawiciel Fundacji MULTI-EXPERT (www.expert.org.pl)

1 Aby dokładnie wyjaśnić sposób prawidłowej kwalifikacji uszkodzeń pojazdu opisana została terminologia stosowana najczęściej w ocenach technicznych oraz kosztorysach naprawy pojazdów. Nie zawsze ta terminologia jest zgodna z obowiązującymi w Polsce normami.