Ile wynosi minimalne wynagrodzenie młodocianego zatrudnionego przy pracach lekkich? Czy pracodawca może odwołać takiego pracownika z urlopu?

Wielu pracodawców zastanawia się nad zatrudnieniem w sezonie letnim (przy tzw. pracach lekkich) pracowników młodocianych na podstawie umów o pracę.

Wynagrodzenie minimalne pracowników młodocianych
Wynagrodzenie minimalne pracowników młodocianych zatrudnionych przy pracach lekkich jest wyższe od wynagrodzenia minimalnego pracowników młodocianych zatrudnionych w celu przygotowania zawodowego i wynosi obecnie 2100 zł. Młodociany jest pracownikiem szczególnej kategorii, podlega ochronie ze względu na swój wiek. Wynika z tego wiele odrębności w zakresie możliwości ich zatrudniania i przysługujących im uprawnień, a także obowiązków nałożonych na pracodawcę.
Młodocianym jest osoba, która ukończyła 16, a nie przekroczyła 18 lat. Można go zatrudnić w celu przygotowania zawodowego albo przy pracach lekkich nieprzygotowujących do wykonywania zawodu. W przepisach wprost zapisana jest minimalna wysokość wynagrodzenia pracowników młodocianych zatrudnionych w celu przygotowania zawodowego. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania w okresie nauki zawodu przysługuje im wynagrodzenie obliczane w stosunku procentowym do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale, obowiązującego od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w „Monitorze Polskim”. Ten stosunek procentowy wynosi:
- w pierwszym roku nauki – nie mniej niż 4%,
- w drugim roku nauki – nie mniej niż 5%,
- w trzecim roku nauki – nie mniej niż 6%.

Takiej precyzyjnej regulacji nie ma w stosunku do pracowników młodocianych zatrudnionych przy pracach lekkich. W związku z tym, że w przepisach nie ma bezpośredniego odniesienia do wysokości gwarantowanego wynagrodzenia dla pracowników młodocianych wykonujących prace lekkie, także należy stosować ogólne przepisy o wynagrodzeniu minimalnym. Wysokość wynagrodzenia pracownika zatrudnionego w pełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy nie może być niższa od wysokości minimalnego wynagrodzenia. W 2018 r. wynagrodzenie minimalne zostało ustalone na poziomie 2100 zł brutto.
Zatrudnienie przy pracach lekkich nie jest zatrudnieniem w celu przygotowania zawodowego. Zakłada się zatem, że młodociany ma już jakieś kwalifikacje lub że nie są one potrzebne do wykonywania danej pracy. Jednak nadal zatrudnienie młodocianego, także przy takich pracach, podlega specyficznym ograniczeniom przewidzianym w odniesieniu do prac lekkich oraz zawartym w pozostałych przepisach kodeksowych dotyczących młodocianych. Praca lekka to taka, która nie powoduje zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego, nie może także utrudniać wykonywania obowiązku szkolnego. Wykaz prac lekkich określa pracodawca po uzyskaniu zgody lekarza wykonującego zadania służby medycyny pracy i przekazuje do Państwowej Inspekcji Pracy. Nie może on zawierać prac wzbronionych młodocianym:
- art. 190, 201 i 204 kodeksu pracy,
- § 1 i 19 rozporządzenia z 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz. U. nr 60, poz. 278 ze zm.),
- art. 6 ust. 1-2 ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. nr 200, poz. 1679 ze zm.),
- rozporządzeniem z 11 września 2007 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2008 r. (Dz. U. nr 171, poz. 1209).

Odwołanie z urlopu 
Pracownik młodociany uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych po upływie 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy. Po upływie roku nabywa prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych. Młodocianemu, który nie nabył jeszcze prawa do urlopu, pracodawca może, na jego wniosek, udzielić zaliczkowo urlopu w okresie ferii szkolnych. Przepisy kodeksu pracy nie przewidują zaliczania wcześniejszego urlopu młodocianego (nabytego z upływem 6 miesięcy) na poczet późniejszego (nabytego po roku). Wobec tego uznać trzeba, że urlop wypoczynkowy w wymiarze 12 dni, do którego pracownik młodociany nabywa prawo z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy, nie podlega zaliczeniu na poczet urlopu wypoczynkowego nabytego przez takiego pracownika po roku pracy. Skoro zatem pracodawca nie udzielił młodocianemu urlopu wypoczynkowego zaliczkowo w okresie ferii zimowych, to po 6 miesiącach pracy ma on do wykorzystania 12 dni roboczych urlopu, a po roku pracy nabędzie prawo do kolejnych 26 dni roboczych. Łącznie będzie to zatem 38 dni roboczych urlopu. W okresie wakacji (w lipcu i sierpniu) pracodawca powinien zatem udzielić temu pracownikowi 12 dni roboczych urlopu, do których nabył on już prawo z ostatnim dniem lutego, a – na wniosek pracownika – może mu zaliczkowo udzielić dalszego urlopu z pozostałych 26 dni (do których nabędzie prawo z ostatnim dniem sierpnia).
Ogólne przepisy o urlopach (art. 167 k.p.) przewidują prawo do odwołania pracownika z urlopu wówczas, gdy jego obecności w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczęcia urlopu. Natomiast zdania ekspertów dotyczące możliwości odwołania z urlopu wypoczynkowego pracownika młodocianego są podzielone. Niektórzy, wskazując na cele urlopu wypoczynkowego i fakt, że dotyczy on osób młodocianych, uważają, że odwołanie młodocianego z urlopu (urlop takiego pracownika nie powinien być też dzielony na części i wykorzystywany w innym okresie aniżeli ferie szkolne) nie jest możliwe. Ponadto przepisy dotyczące pracowników młodocianych w sposób szczególny chronią ich zdrowie, co ma znaczenie także w zakresie korzystania z prawa do wypoczynku. Moim zdaniem w niektórych przypadkach należy dopuścić możliwość odwołania pracownika młodocianego z urlopu. Może to nastąpić tylko w szczególnych (wyjątkowych) sytuacjach, np. poważnej awarii w zakładzie, grożącej pracodawcy niepowetowaną szkodą, co uzasadnia skorzystanie przez niego z pomocy każdego, kto może wykonywać pracę. Za taką szczególnie wyjątkową sytuację nie sposób jednak uznać zwiększonego zapotrzebowania na świadczone przez zakład pracy usługi. Pracodawca nie powinien zatem z tego powodu odwoływać pracownika młodocianego z urlopu.

Podstawa prawna
- Art. 205 § 1-5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
- Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz. U. nr 60, poz. 278 z późn. zm.).

mgr Robert Gorczyca
prawnik, ekspert prawa pracy
specjalista ds. BHP