W ostatnich dniach – już w trakcie pisania materiału o kwestiach gwarancyjnych w świetle przepisów GVO – wpłynęły do mnie konkretne sygnały, że przynajmniej jeden z producentów aut kwestionuje w Polsce opinię Komisji Europejskiej i odbiera gwarancje osobom, które dokonały przeglądów okresowych lub odpłatnych napraw w okresie gwarancji poza polską siecią ASO. Nie dziwię się takiemu postępowaniu producenta, bo na krótki lub średni dystans prawdopodobnie dość skutecznie pomaga mu ono “odstraszać” klientów od niezależnych warsztatów. Gorzej, że niejasne jest dotąd stanowisko w tej kwestii polskiego UOKiK, które powinno stać na straży przestrzegania przepisów i tępić antyrynkowe praktyki koncernów “chroniąc konkurencję i konsumentów”.
Wobec braku wsparcia ze strony UOKiK chciałbym ułatwić ewentualną obronę polskim warsztatom i polskim konsumentom zagrożonym takimi praktykami i przytaczam in extenso treść właściwych w tej sprawie akapitów oficjalnego dokumentu opracowanego do Rozporządzenia 1400/2002 przez Komisję Europejską.
Chodzi o dokument pod tytułem:

DYSTRYBUCJA I SERWISOWANIE POJAZDÓW
SILNIKOWYCH
W UNII EUROPEJSKIEJ

ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) NR 1400/2002
z dnia 31 lipca 2002 r.

W SPRAWIE STOSOWANIA ART. 81 UST. 3 TRAKTATU
DO KATEGORII POROZUMIEŃ WERTYKALNYCH I PRAKTYK
UZGODNIONYCH W SEKTORZE MOTORYZACYJNYM

BROSZURA WYJAŚNIAJĄCA

Komisja Europejska – Dyrekcja Generalna ds. Konkurencji

Oficjalne tłumaczenie tego dokumentu na język polski znajdziemy na oficjalnych stronach internetowych Komisji Europejskiej: http://europa.eu.int/comm, a dokładnie pod adresem:

http://europa.eu.int/comm/
competition/car_sector/
explanatory_brochure_pl.pdf

Można go również (prawdopodobnie szybciej) ściągnąć ze strony internetowej Fundacji Multi-Expert: www.expert.org.pl:

http://www.expert.org.pl/
dokumenty/EXPL_PL.PDF

W dokumencie zawarte jest stanowisko organu, który wydał Rozporządzenie 1400/2002 (tzw. GVO) w sprawie sposobu, w jaki przepis powinien być interpretowany. Zapisy praktycznie nie wymagają komentarza:

(...)
Pytanie 37: Jeżeli konsument w ciągu okresu gwarancyjnego wykonał naprawę lub przegląd swojego pojazdu w niezależnym warsztacie, to czy producent może odmówić honorowania gwarancji?
Jeżeli konsument wykonał naprawę lub przegląd w niezależnym warsztacie w czasie okresu gwarancji producenta, to gwarancja może być utracona, jeżeli prace te zostały wykonane wadliwie. Jednakże ogólny obowiązek wykonywania przeglądów lub napraw w ciągu takiego okresu tylko w ramach autoryzowanej sieci mógłby pozbawić konsumentów ich prawa wyboru, czy przegląd lub naprawa ich pojazdu ma być wykonana przez niezależny warsztat, i uniemożliwiłby takim warsztatom, zwłaszcza w przypadku “przedłużonych gwarancji”, skuteczne konkurowanie z autoryzowaną siecią.

Pytanie 38: Co konsument może zrobić, jeśli uważa, że jest ofiarą zachowania restrykcyjnego?
Może wnieść skargę do Komisji Europejskiej lub do krajowego urzędu ds. konkurencji. Ma on również możliwość wniesienia roszczenia odszkodowawczego do krajowego sądu. Możliwość wszczęcia takiego postępowania może jednak zależeć od krajowych zasad proceduralnych i dlatego przed wniesieniem roszczenia konsument powinien zasięgnąć porady prawnej.
(...)

Pytanie 98: Czy dostawca może wymagać od swoich autoryzowanych warsztatów, aby do zwyczajnego przeglądu lub naprawy pojazdów silnikowych używali wyłącznie oryginalnych części zapasowych dostarczanych przez niego?
Nie. Zobowiązanie autoryzowanego warsztatu, aby do zwyczajnego przeglądu (na przykład rutynowy przegląd) lub naprawy (na przykład po wypadku) pojazdu silnikowego używał tylko oryginalnych części zapasowych dostarczanych mu przez producenta pojazdów, byłoby równoznaczne z ograniczeniem swobody osoby zajmującej się naprawami w używaniu oryginalnych części zapasowych lub części zapasowych o porównywalnej jakości nabywanych od innych dostawców według jej wyboru.

Pytanie 99: Czy użycie oryginalnych części zapasowych, pochodzących z innych źródeł niż dostawca, albo części zapasowych o porównywalnej jakości może mieć wpływ na gwarancję producenta pojazdów?
Gdyby gwarancja producenta pojazdów wymagała, aby autoryzowane lub niezależne warsztaty używały dostarczanych przez niego oryginalnych części zapasowych do zwyczajnej naprawy lub przeglądu, wykonywanych podczas okresu gwarancyjnego (lecz nie objętej gwarancją), to byłoby to ograniczenie podstawowe w art. 4 ust. 1 lit. k) i system dystrybucyjny producenta nie byłby już objęty rozporządzeniem 1400/2002.
(...)

W stosunku do interpretacji producentów, wywodzących, że ich gwarancje na samochody jako “świadczenia dobrowolne” mogą by być obwarowywane dowolnymi warunkami dodatkowymi nakładanymi na konsumentów, należy przypomnieć:
- jeżeli za daną usługę płaci producent auta, to poza dyskusją pozostaje jego prawo do ustalania zasad wykonania usługi, natomiast gdy za usługę płaci z własnej kieszeni konsument (np. wymienia klocki, tłumik czy olej), to wymuszanie na nim sposobu wydania jego własnych pieniędzy nie jest obojętne z punktu widzenia prawnych zasad wolnego rynku;
- zgodnie z art.81 ust.1 Traktatu Rzymskiego, stanowiącego prawne podwaliny Unii Europejskiej, zasadą naczelną w UE jest zakaz stosowania praktyk, które zakłócają wolną konkurencję, a art.81 ust. 3 Traktatu zezwala, by tylko w szczególnych przypadkach organy ds. konkurencji wyłączały jakąś praktykę spod naczelnej zasady wolnej konkurencji; wyłączeń takich udziela się przy tym na piśmie albo dla poszczególnych podmiotów (wyłączenia indywidualne), albo dla całych branż (wyłączenia blokowe) – tymczasem wyłączenie blokowe 1400/2002 udzielone motoryzacji nie zwolniło sfery odpłatnych usług w okresie gwarancji samochodu spod naczelnej zasady wolnej konkurencji, więc nierynkowe zakusy producentów aut na ten fragment rynku wydają się nosić cechy rażącego naruszania prawa konsumenckiego.
A mówiąc kolokwialnie: jeżeli rozumiem wykładnię Komisji Europejskiej - a jak ktoś rozumie lepiej, niech mnie poprawi – producent auta ma prawo wymagać w okresie gwarancji, aby warsztat, któremu zleciłem odpłatną wymianę tłumików nieobjętych gwarancją, “nie wykonał usługi wadliwie” (i np. nie przekręcił gwintów w kolektorze wydechowym) oraz aby nie zastosował tłumików niewłaściwej jakości (które np. spowodowałyby utratę mocy i przegrzewanie silnika), natomiast nie ma prawa szantażować mnie z góry utratą gwarancji na skrzynię biegów, alternator, rozrusznik, silnik, przekładnię kierowniczą, radio, klakson, hamulce, zamek centralny, airbag i tysiąc innych podzespołów, abym tylko na wymianie tłumików dał zarobić akurat jego ASO. Będę chciał, to dam zarobić ASO, nie będę chciał, to dam zarobić komuś innemu - i to jest mój wybór. Czyli Wolny rynek.