porusza temat

GVO a gwarancje w Polsce - temat dla UOKiK? (3)

W ostatnich dwóch odcinkach poruszaliśmy kwestię zasad dotyczących gwarancji, jakie wynikają z wprowadzonych w Polsce w roku 2004 prokonkurencyjnych przepisów GVO.

W odcinku kwietniowym “Nowoczesnego Warsztatu” wykazaliśmy, że co do kwestii wykonywania napraw odpłatnych i odpłatnych przeglądów okresowych, kluczowy jest zapis interpretacyjny umieszczony przez Komisję Europejską w pkt.37 tzw. “Broszury Wyjaśniającej”, której pełny tekst zainteresowani znajdą na stronie internetowej

www.expert.org.pl

a tu przytaczamy sam fragment:

(..)
Pytanie 37: Jeżeli konsument w ciągu okresu gwarancyjnego wykonał naprawę lub przegląd swojego pojazdu w niezależnym warsztacie, to czy producent może odmówić honorowania gwarancji?

Jeżeli konsument wykonał naprawę lub przegląd w niezależnym warsztacie w okresie gwarancji producenta, to gwarancja może być utracona, jeżeli prace te zostały wykonane wadliwie.
Jednakże, ogólny obowiązek wykonywania przeglądów lub napraw w ciągu takiego okresu tylko w ramach autoryzowanej sieci mógłby pozbawić konsumentów ich prawa do wyboru czy przegląd lub naprawa ich pojazdu ma być wykonana przez niezależny warsztat i uniemożliwiłby takim warsztatom, zwłaszcza przypadku “przedłużonych gwarancji”, skuteczne konkurować z autoryzowaną siecią.

Analizując treść “Broszury Wyjaśniającej”, łatwo wychwycić intencję Komisji Europejskiej:
n jeżeli za usługę płaci producent auta (np. naprawa gwarancyjna), to ma on prawo do swobodnego ustalania zasad jej wykonania (w szczególności do wskazania ASO jako jedynego miejsca ich wykonania, a dostarczonych przez siebie części jako jedynych dopuszczalnych);
n natomiast, gdy za usługę płaci z własnej kieszeni konsument, to ewentualne ograniczenia nakładane przez producenta auta w gwarancji pozostają w kolizji ze swobodą wyboru płacącego i dlatego powinny podlegać określonym regułom wolnorynkowym.

Reguły te zarysowane w pkt. 37 “Broszury Wyjaśniającej” są następujące:
- zdanie 1 z pkt. 37: w razie wykonywania odpłatnej usługi poza ASO można odebrać gwarancję (częściowo?), ale tylko w przypadku, gdy usługa ta została wykonana wadliwie;
- zdanie 2 z pkt.37: natomiast sprzeczny z zasadami wolnego rynku byłby nakaz wykonywania usług odpłatnych (napraw zwyczajnych lub przeglądów) pod rygorem utraty gwarancji - wyłącznie w ASO.
Przypomnijmy jeszcze raz te zasady w formie tabeli (tab. 1.):

Tabela 1. Rodzaje usług serwisowych w okresie gwarancji po wejściu przepisów GVO.

Z kolei w odcinku majowym “Nowoczesnego Warsztatu” dokonaliśmy szczegółowej analizy 9 wybranych przykładów warunków gwarancyjnych w zakresie tzw. “gwarancji mechanicznej” i przeglądów okresowych, po czym doszliśmy do wniosków na temat ich zgodności z GVO wyrażonych w Tabeli 2.

FIAT
Dziś zajmiemy się szczegółowo przypadkiem FIATA. Zacznijmy od przypomnienia warunków gwarancyjnych:
Wybrane sformułowania z warunków gwarancyjnych FIATA w Polsce

(...)
ASO odmówi wykonania naprawy gwarancyjnej przed upływem 24-miesięcy, gdy uszkodzenie częściowe lub całkowite wynikło z:
- modyfikacji, naprawy lub demontażu, wykonanych poza autoryzowanymi stacjami sieci handlowo-serwisowej Fiat;
- niewykonania okresowych przeglądów technicznych zlecanych przez producenta i podanych w “Instrukcji Obsługi Pojazdu”, którą Użytkownik otrzymuje razem z pojazdem;
(...)
- (...) naprawy pojazdu z zastosowaniem nieoryginalnych części zamiennych (tzn. niepochodzących od producenta pojazdu);
(... )
Gwarancja traci swoją ważność, jeżeli nie zostaną wykonane w ASO FIAT okresowe przeglądy techniczne przewidziane przez Producenta, w terminach podanych w Instrukcji Obsługi Pojazdu.
(...)

Uwaga! karty przeznaczone do potwierdzania przeglądów okresowych są poprzedzone tekstem:
“Wykonanie przeglądu potwierdza ASO” a w miejscach na potwierdzenie widnieją teksty:
“(podpis i pieczątka ASO)”

Wydaje się, że pozostaje to w głębokiej sprzeczności z zasadami GVO wyrażonymi w odpowiedzi na pyt. 37 Broszury Wyjaśniającej Komisji Europejskiej. W takim razie dlaczego FIAT zdecydował się na obronę tak restrykcyjnych norm, czy nie boi się procesów i jak zamierza uzasadniać swoje stanowisko? Oddajmy głos samemu zainteresowanemu. Oto fragmenty uzasadnienia w tej sprawie, jakie rozsyła FIAT, a jakie trafiły także do Redakcji.

Wyciąg z uzasadnienia przygotowanego przez FIATA dla warsztatu nieautoryzowanego:

dotyczy: Uprawnień gwarancyjnych i wykonywania przeglądów okresowych Pojazdów Samochodowych Fiat
(...) przeprowadzane przez Państwa przeglądy Pojazdów Samochodowych Fiat nie są wystarczające do zachowania uprawnień gwarancyjnych z przyznanej na te pojazdy gwarancji producenta.
(...) zgodnie z Ogólnymi Warunkami Gwarancji Fiat (“Gwarancja”) przeglądy okresowe Pojazdów Samochodowych Fiat, stanowiące podstawę do zachowania uprawnień gwarancyjnych w stosunku do tych pojazdów, powinny być wykonywane w autoryzowanych serwisach Fiat, do których należą Autoryzowane Stacje Obsługi oraz Autoryzowani Dealerzy Usług Serwisowych i Części Zamiennych Fiat.
(...) postanowienia Gwarancji dotyczące przeprowadzania przeglądów okresowych i rocznych jedynie w autoryzowanych serwisach Fiat nie naruszają zasad ustalonych prawem wspólnotowym i krajowym, w szczególności z Rozporządzeniem Komisji Europejskiej (WE) 1400/2002 z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie stosowania art. 81 ust 3. Traktatu do kategorii porozumień wertykalnych i praktyk uzgodnionych w sektorze motoryzacyjnym (Dz. U. UE. L z dnia 1 sierpnia 2002 r., dalej: “Rozporządzenie 2002") oraz Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie wyłączenia określonych porozumień wertykalnych w sektorze pojazdów samochodowych spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję (Dz. U. 2003 Nr 38, poz. 329, dalej: Rozporządzenie 2003").

Zgodnie ze wspomnianymi postanowieniami Gwarancji, nabywcy Pojazdów Samochodowych Fiat zobowiązani są do przeprowadzania rocznych i okresowych przeglądów samochodowych w autoryzowanych serwisach Fiat w celu zachowania uprawnień z tytułu Gwarancji. Obowiązek ten ma jednakże charakter ograniczony. Z jednej strony konsekwencją nie dokonania przeglądów w autoryzowanych serwisach Fiata w ilości i częstotliwości określonej przez producenta (Fiat) jest utrata przez nabywcę samochodu uprawnień z tytułu gwarancji. Z drugiej jednak strony, postanowienie to nie wyłącza w żaden sposób prawa właściciela do dokonywania innych przeglądów w nieautoryzowanych warsztatach. Fakt oddania samochodu do przeglądu w nieautoryzowanym warsztacie nie wywołuje dla nabywcy żadnych negatywnych konsekwencji, o ile jednocześnie dokona on przeglądów określonych w warunkach gwarancji.

Gwarancja jest prawną instytucją pozwalającą na dobrowolne rozszerzenie zakresu odpowiedzialności producenta za jakość sprzedanej rzeczy. Z tego względu zarówno ustawodawcy państw członkowskich UE, jak i prawodawca unijny uznają większą autonomię producenta w kształtowaniu jego stosunków związanych ze świadczeniami gwarancyjnymi. Autonomia ta wyraża się m.in. w zapewnianiu producentowi większej kontroli nad sposobem wykonywania i jakością świadczeń gwarancyjnych.
W tym kontekście przyjęte przez Fiata założenie, że przeglądy warunkujące zachowanie gwarancji powinny być dokonywane przez autoryzowanych serwisantów Fiata jest podyktowane i uzasadnione koniecznością zagwarantowania Fiatowi możliwości sprawdzenia kompetencji, w tym rodzaju i jakości sprzętu diagnostycznego i umiejętności jego obsługi, podmiotu dokonującego przeglądu. Uprawnienie to ma zasadnicze znaczenie dla gwaranta, ponieważ nierzetelnie wykonany przegląd może wpłynąć w istotny sposób na zakres późniejszych obowiązków gwaranta. Np. źle dokonany przegląd może spowodować, że nie wykryta na czas wada rozwinie się i zgłoszona do naprawy w późniejszym okresie spowoduje większe koszty, które będzie musiał pokryć producent. “Gwarancja obejmuje odpowiedzialność producenta za jakość produktu, jakim jest samochód. Producenci są uprawnieni do tego, aby decydować jak i gdzie usługi gwarancyjne będą wykonywane” (“The Natura Link between Sales and Sernice, An Investigation for the Competition DG of the EC”,listopad 2000, str. 45, dalej: “Study”). Należy więc przyjąć, że pomiędzy gwarantem (Fiat) a podmiotem dokonującym przeglądów gwarancyjnych, musi istnieć stosunek zaufania, podobnie jak jest to przyjęte w przypadku stosunku pomiędzy gwarantem a podmiotem dokonujących napraw w ramach gwarancji. Zwyczajowo usługi serwisowania są prawie w całości dokonywane przez autoryzowanych przedstawicieli producenta lub dostawcy - Study, str. 43, 44. Stosunek taki istnieje w przypadku warsztatów przyjętych do autoryzowanej sieci serwisantów Fiat. Przyjęcie innego rozwiązania niż zawężenie kręgu podmiotów uprawnionych do dokonywania przeglądów gwarancyjnych do autoryzowanej sieci serwisantów Fiat, które w równie sprawny sposób pozwalałoby gwarantowi na weryfikację umiejętności i rzetelności podmiotów dokonujących przeglądów jest racjonalnie niemożliwe.
Reasumując, ponieważ sposób dokonania przeglądów może w istotny sposób wpłynąć na zakres odpowiedzialności gwaranta powinny one być dokonywane przez podmioty, do których gwarant ma zaufanie. W tym kontekście powierzenie ich podmiotom należącym do autoryzowanej sieci serwisów Fiata w odniesieniu do Pojazdów Samochodowych Fiat jest obiektywnie uzasadnione zarówno w zakresie przepisów krajowego prawa cywilnego, jak i wspólnotowego prawa konkurencji.

Najważniejszy fragment stanowiska FIATA zostały tu wyróżnione kolorem czerwonym. Jak można się do nich ustosunkować?

1) Powoływanie się przez FIATA na dokument Komisji Europejskiej z roku 2000 (“Study”) dla uzasadnienia stosowania przepisu, który wszedł w życie 2 lata później i stworzył nowy stan prawny nie jest poważne. Tym bardziej, że to właśnie ta sama Komisja Europejska wydała później, bo w roku 2002 dokument “Broszura Wyjaśniająca”, w którym prezentuje stanowisko (zawiera intencje) odmienne od stanowiska, jakie uzasadnia FIAT.

2) Argument “zaufania” podmiotu udzielającego gwarancji (FIATA) do serwisu, który wykonuje przegląd (ASO FIAT) jest bardzo poważny i, powiem więcej, osobiście podzielany w dużej części przez autora tego opracowania. Tym niemniej, musimy pamiętać, że na przeciwnej szali stoi prawo wolnego wyboru użytkownika, który płaci za przegląd z własnej kieszeni oraz niebezpieczeństwo, że wyłączność dla ASO na wykonywanie obowiązkowych przeglądów (do)prowadzi do dowolnego windowania cen.
A niezależnie jak każdy z nas wartościuje oba powyższe argumenty, musimy przyjąć, że żyjemy w jakimś wspólnym porządku prawnym. Skoro Komisja Europejska oba argumenty rozważyła i przyznała pierwszeństwo wolnemu wyborowi konsumenta, to niezadowolone z tego koncerny motoryzacyjne powinny wzruszać ten przepis drogami prawnymi, a nie arbitralnie narzucać słabszej stronie – konsumentowi – własną interpretację.

3) Last but not least: FIAT zaproponował nowatorską koncepcję interpretacji dobrowolnych przeglądów w nie-ASO, jako “nieszkodliwego uzupełnienia” do obowiązkowych przeglądów w ASO.
Tu rzeczywiście prawnicy FIATA, dokonując literalnej analizy zdania 2 do odpowiedzi do pyt. 37, doprowadzili stanowisko Komisji Europejskiej do absurdu. Rozumowanie brzmi mniej więcej tak: jesteśmy w zgodzie z interpretacją Komisji Europejskiej (zdanie 2 z pyt.37), bo nie wyciągamy negatywnych konsekwencji faktu z napraw i przeglądów w stacjach bez autoryzacji, ale do zachowania gwarancji i tak wymagamy regularnego przeprowadzania przeglądów okresowych w ASO?

Tabela 2. Nasza opinia co do stopnia zgodności warunków gwarancyjnych danej firmy z prokonkurencyjnymi zasadami GVO.

Mamy wrażenie, że ta ostatnia kwestia nr 3, to raczej – skądinąd pomysłowy – sposób na de facto omijanie prawa, ale nie nam rozstrzygać w tej kwestii ostatecznie.

Podsumowanie
Niewątpliwie sytuacja, gdy połowa konsumentów w Polsce kupuje samochody z gwarancjami zgodnymi z zaleceniami Komisji Europejskiej (zgoda na przeglądy poza ASO), a druga połowa dostaje książeczki gwarancyjne, które z tymi zaleceniami (intencjami) Komisji Europejskiej wydają się pozostawać w sprzeczności, jest NIEPRAWIDŁOWA, SPOŁECZNIE SZKODLIWA i dawno powinna zainteresować kompetentny(e) organ(y) państwa.
Pozostaje nam przytoczyć odpowiedź na pyt. 38, jakiej udzieliła Komisja Europejska w “Broszurze Wyjaśniającej”:

(...)
Pytanie 38: Co konsument może zrobić, jeśli uważa, że jest ofiarą zachowania restrykcyjnego?

Może wnieść skargę do Komisji Europejskiej lub do krajowego urzędu ds. konkurencji. Ma on również możliwość wniesienia roszczenia odszkodowawczego do krajowego sądu. Możliwość wszczęcia takiego postępowania może jednak zależeć od krajowych zasad proceduralnych i dlatego przed wniesieniem roszczenia konsument powinien zasięgnąć porady prawnej.
(..)

Adrian R. Sklorz
(www.expert.org.pl)
Analityk Fundacji MULTI-EXPERT
Auto-Elements
www.element.com.pl