Na początku września 2019 r. weszło w życie szereg zmian, które mają spory wpływ na pracowników i pracodawców. Ich głównym celem była przede wszystkim ochrona pracowników.

Wprowadzone rozwiązania podkreślają zakaz jakiejkolwiek dyskryminacji pracowników. Otwarcie zawartego w kodeksie pracy przykładowego katalogu zachowań noszących cechy dyskryminacji ma spowodować, iż każde nieuzasadnione obiektywnymi przyczynami nierówne traktowanie pracowników będzie uznawane za dyskryminację.
Zgodnie z nowymi przepisami zabroniona jest jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, w tym ze względu na: płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy.

Ustawodawca zaznacza, że zabroniona jest każda dyskryminacja – w formie bezpośredniej lub pośredniej. Do tej pory za dyskryminację nie uznawano nierówności wynikającej z przyczyn innych niż uznane za dyskryminujące.
Jeżeli pracownik był mobbingowany, może dochodzić odszkodowania – nawet jeśli nie rozwiązał umowy o pracę.
Nowelizacja kodeksu pracy dotyczy też przepisów związanych ze świadectwem pracy. Od 1 tys. do nawet 30 tys. zł może zapłacić pracodawca, który nie wyda pracownikowi w terminie świadectwa pracy. I tak:
1. Wydłużone zostały terminy związane z prostowaniem świadectwa pracy na wniosek pracownika – z 7 do 14 dni.
2. W przypadku gdyby pracodawca nie wydał świadectwa pracy, pracownik ma prawo wystąpić do sądu pracy z żądaniem jego wydania oraz ustaleniem uprawnienia do jego otrzymania.
W niektórych sytuacjach to sąd wydaje orzeczenie zastępujące świadectwo pracy. Co istotne, w określonych przypadkach (gdy pracodawca nie istnieje albo wytoczenie przeciwko niemu powództwa jest niemożliwe) orzeczenie sądowe zastępuje świadectwo pracy. Wniosek można złożyć do sądu w okręgu, w obrębie którego praca była wykonywana (a nie w miejscowości, w której znajduje się siedziba pracodawcy), co ma ułatwić pracownikom dochodzenie swoich praw.

W nowelizacji kodeksu pracy znalazły się także przepisy dotyczące urlopów. I tak:
- od 7 września 2019 r. członkowie najbliższej rodziny zyskają szczególne uprawnienia związane z korzystaniem z urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Urlop będzie przysługiwał także babci, dziadkowi, siostrze lub bratu;
- najbliższa rodzina na tego typu urlopie zostanie objęta ochroną przed zwolnieniem;
- bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego będą mogli skorzystać z urlopu wypoczynkowego;
- będą mogli żądać przywrócenia do pracy i wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy – w razie wypowiedzenia umowy na czas określony z naruszeniem przepisów;
- będą mieli możliwość wysuwania roszczeń o odszkodowanie, o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne albo o przywrócenie do pracy.

Z kolei od 1 września 2019 r. wzrosną wynagrodzenia dla pracowników młodocianych (między 15 a 18 rokiem życia) odbywających przygotowanie zawodowe w formie nauki zawodu. To kolejny krok w odbudowie prestiżu kształcenia zawodowego. Podwyżka ta wynosić będzie 1 punkt procentowy. Wynagrodzenie będzie obliczane w stosunku procentowym do przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Wynagrodzenie wyniesie nie mniej niż 5% w pierwszym roku nauki, nie mniej niż 6% w drugim i nie mniej niż 7% w roku trzecim. Przykładowo, dla trzeciego kwartału w pierwszym roku nauki oznacza to wzrost z 198,04 zł do 247,55 zł, w drugim – z 247,55 zł do 297,06 zł, a w trzecim – wzrost z 297,06 zł do 346,56 zł.
Pracodawca będzie mógł ubiegać się o refundację kosztów tej podwyżki z Funduszu Pracy. Wystarczy, że złoży stosowny wniosek do Ochotniczego Hufca Pracy.
Z kolei od 1 stycznia 2020 r. wieloletni pracownicy w końcu będą docenieni, a to z uwagi, iż nastąpi wyłączenie dodatku stażowego z kategorii minimalnego wynagrodzenia za pracę. To bardzo oczekiwana zmiana uzasadniona społecznym rozwiązaniem. W dotychczasowej formie taki dodatek często nie spełniał swojej roli, a pracownik z kilkunastoletnim stażem dostawał niższą stawkę wynagrodzenia zasadniczego niż np. zaczynający pracę absolwent lub osoba z niewielkim doświadczeniem, ponieważ do minimalnej pensji wliczał mu się dodatek za wysługę lat. Zmiany będą dotyczyły przede wszystkim pracowników sektora publicznego i pracodawców tego sektora, którzy zgodnie z przepisami mają obowiązek wypłacać taki dodatek.

mgr Robert Gorczyca
prawnik, ekspert prawa pracy specjalista ds. BHP inspektor ochrony przeciwpożarowej