- łatwo i profesjonalnie!

Za pomocą jednego zestawu można teraz naprawić wszystkie tworzywa sztuczne występujące nie tylko w motoryzacji, ale również w przemyśle. Obecnie to najbardziej zaawansowana technicznie i najbardziej profesjonalna metoda efektywnych napraw wszystkich tworzyw sztucznych, a przy tym prosta w zastosowaniu. Jest to obecnie efektywniejsza, łatwiejsza, bezpieczniejsza i dająca więcej możliwości alternatywa w stosunku do urządzeń na gorące powietrze (fot. 1).




Fot. 1.
Wielokrotnie wielu z nas miało w przeszłości problemy z uszkodzonym elementem wykonanym z tworzywa sztucznego, potocznie nazywanego plastikiem. Próbowaliśmy wielu sposobów, raz z powodzeniem, a czasem trzeba było się poddać. Narzekaliśmy na urządzenia wykorzystujące gorące powietrze, ale je używaliśmy, bo nie było innej alternatywy. Niektórzy przez lata praktyki, często na zasadzie prób i błędów, wypracowali sobie technikę naprawy wielu rodzajów tworzyw, chociaż nawet najlepsi trafiają czasem na plastikowy element, z naprawą którego mają poważne problemy. Czasem trafiamy na przysłowiowego "fachowca", który twierdzi, iż potrafi naprawić wszystko, po czym wyjeżdżamy od niego naszym autem i zauważamy, że na naprawianym miejscu pojawia się ponownie pęknięcie, rysa, a co gorsze ? odpada lakier. Oczywiście nikt nie chwali się swoimi osiągnięciami, gdyż ktoś, kto wykonuje takie naprawy solidnie, ma wielu klientów, w przeciwieństwie do konkurencji, natomiast partacz naprawia tylko raz. A wystarczy tylko zebrać wszystkie dotychczasowe doświadczenia z napraw tworzyw sztucznych, wyciągnąć wnioski, posiąść podstawową wiedzę na temat tworzyw sztucznych, poskładać najlepszej jakości produkty, wybrać efektywną i prostą metodę naprawczą, a na koniec zamknąć wszystko w jedną całość.



Fot. 2.
Wybawieniem z problemów jest teraz nowa technologia napraw tworzyw sztucznych, która spełnia wszystkie powyższe założenia. Dodatkowym ułatwieniem jest to, że wszystkie najpotrzebniejsze narzędzia zostały zebrane w jeden kompletny zestaw. Zawarta w nim instrukcja obsługi podpowie jak postępować w najtrudniejszych przypadkach podczas napraw tworzyw sztucznych oraz jak je identyfikować. Produkty złożone w zestaw są odpowiednio przystosowane, dobrane i wyselekcjonowane, aby można było za ich pomocą przygotować lakiernikowi naprawiany element lub bezpośrednio dla naszego klienta (fot. 2, 2b).
<2-b.jpg>
Fot. 2b.
Po krótkim przeszkoleniu i kilku próbach można będzie wykonywać wiele trwałych napraw bez obawy o ich jakość. Na pewno jest to dobra wiadomość dla warsztatów samochodowych, jak również ich klientów, którzy mają wreszcie sprawdzoną i pewną metodę pozbycia się problemów z uszkodzeniami coraz częściej otaczających nas plastików. Na czym więc polega ta rewelacyjna metoda i jej prostota?
Jak przy każdej stosowanej dotychczas metodzie należy na początku zidentyfikować tworzywo, które będzie naprawiane. Dla ułatwienia tego zadania w tabeli dołączonej do instrukcji można znaleźć informację o typowych tworzywach stosowanych przez producentów aut. Jeżeli pozostaną wątpliwości, można zapoznać się z informacjami poniżej.
Wyróżniamy dwie podstawowe grupy tworzyw sztucznych:

TWORZYWO TERMOPLASTYCZNE
? tworzywo to może być sztywne lub elastyczne. Może być podgrzewane i przekształcane (wtórnie przetworzone). Pod wpływem ciepła może być w łatwy sposób kształtowane. W tym przypadku dobre jest zgrzewanie mechaniczne, którego zastosowanie sprawdza się w 90 proc. uszkodzeń, a jego działanie wyjaśnimy później.

TWORZYWO TERMOUTWARDZALNE
? może być sztywne lub elastyczne. Nie może być topione ani kształtowane pod wpływem wysokich temperatur. Podczas podgrzewania utwardza się, a przy szlifowaniu powstaje pył. Najlepiej naprawiać go, używając procesu zgrzewania chemicznego (więcej na temat tej metody ? poniżej). Dobrym przykładem termoutwardzalnego tworzywa sztucznego jest PU (poliuretan), włókno szklane i tworzywo w postaci arkuszy (SMC). Jedynym wyjątkiem od tej reguły jest poliuretan (PU, PUR). Może być zgrzewany za pomocą poliuretanowego drutu do zgrzewania, odpowiednio modyfikowanego. W ten sposób nie osiągnie się idealnego stopnia łączenia spoiny, ale wysokiej jakości naprawę używając dodatkowo wzmacniającej siatki aluminiowej. Poliuretan możemy naprawiać również za pomocą zgrzewania chemicznego (polecane). Wiele części z tworzyw sztucznych posiada kod ISO (ang. International Standards Organization) zamieszczony po ich wewnętrznej stronie, np.: (PUR) poliuretan, (PC) poliwęglan, (PP) polipropylen, lub (TPO) termoplastyczne elastomery olefinowe. Na ich podstawie można określić sposób naprawy oraz wybór odpowiednich narzędzi. Oczywiście w praktyce występuje dużo więcej rodzajów tworzyw. To nie wszystko. Producenci aut modyfikują tworzywa, aby uzyskać odpowiednią elastyczność, odporność na duże różnice temperatur, wagę, plastyczność, wytrzymałość. Modyfikacji samego polipropylenu może być ponad 100, więc i drut do zgrzewania musi być odpowiednio dobrany (fot 3).



Fot. 3.
Tworzywa na bazie olefin stanowią jedną z grup w rodzinie tworzyw sztucznych: np.: TPO, TPE, PP, PE oraz EPDM. Nadają one powierzchni woskowatość i natłuszczenie oraz rozsmarowują się podczas bardzo szybkiego polerowania przy użyciu szlifierki elektrycznej. Tworzywa sztuczne na bazie olefin wymagają dodatkowych działań, czyli zastosowania odpowiedniego gruntu, tzw. aktywatora przyczepności, aby były prawidłowo naprawione, niezależnie czy używa się do tego celu zgrzewania mechanicznego, czy chemicznego. Jeżeli po zapoznaniu się z powyższymi informacjami nadal będą pojawiać się wątpliwości jakiego rodzaju drutu użyć do zgrzewania mechanicznego, należy wykonać kilka testów spoiny, używając różnych drutów do zgrzewania w mało widocznych miejscach. Po schłodzeniu można spróbować oderwać drut. Jeżeli trzyma się mocno, oznacza to, że jest to właściwy drut do zgrzewania tego tworzywa. Po tym zabiegu, jeśli nadal nie będziemy przekonani co do jakości spoiny, należy zastosować zgrzewanie chemiczne. Wspomniane wyżej metody napraw wyjaśnimy w takiej kolejności, w jakiej stosuje się je najczęściej. Czyli zaczniemy od metody zgrzewania mechanicznego.

Zgrzewanie mechaniczne
Po określeniu rodzaju tworzywa sztucznego i zapoznaniu się z instrukcją obsługi można przystąpić do pierwszych czynności. Przede wszystkim należy umyć uszkodzoną powierzchnię, a następnie dokładnie przemyć zmywaczem do wosku i tłuszczu.
<4-a.jpg>
Fot. 4a.
<4-b.jpg>
Fot. 4b.
<4-c.jpg>
Fot. 4c.
<4-d.jpg>
Fot. 4d.
<4-e.jpg>
Fot. 4e.
Jeżeli naprawiana część jest odkształcona, powinno się ją podgrzać i przycisnąć tak, aby wróciła do pierwotnego kształtu (fot. 4a) używając np. trzonka młotka, a następnie szybko schłodzić wodą lub suszarką. Dalej będziemy operować głównym narzędziem, jakim jest zgrzewarka elektryczna wyposażona w płaską stopkę i regulację temperatury (fot. 5).



Fot. 5.
Przy jej pomocy można podgrzać materiał w niewidocznym miejscu, aby przetestować małą ilość, 2 lub 3 różne typy drutów do zgrzewania i sprawdzić jak się łączą, chyba że na materiale naprawianym widnieje kod tworzywa. Następnie należy nastawić odpowiednią temperaturę zgrzewarki zależną od rodzaju tworzywa. Tabela ustawień znajduje się z boku zgrzewarki. Zawsze trzeba rozpoczynać naprawę od ?niewidocznej strony?. Przy użyciu szlifierki należy usunąć farbę i zanieczyszczenia z pola spoiny, a następnie szlifować w miejscu pęknięcia do uzyskania kształtu litery V. Bardzo praktycznym rozwiązaniem jest taśma aluminiowa, którą przykleja się od wierzchniej strony. Jej zadaniem jest utrzymanie miejsca naprawy i spoiny, pełni rolę maty termoizolacyjnej, zapobiega odkształcaniu się miejsca w okolicy spoiny.
W tak przygotowane miejsce naprawy umieszczamy pasek siatki aluminiowej, która powinna zakryć obszar 20 mm po każdej ze stron pęknięcia. Stopką zgrzewarki ustawioną płasko trzeba przycisnąć siatkę aluminiową do tworzywa, tak aby siatka wtopiła się do połowy swojej grubości (fot. 4b) w razie potrzeby schładzając zgrzewany obszar. Należy wprowadzić drut tego samego rodzaju co naprawiany materiał do podgrzanej dyszy zgrzewarki i podawać go ruchem równomiernym, jednocześnie płaskim końcem tzw. stopką poruszać ruchem okrężnym. Spowoduje to połączenie stopionej spoiny z pierwotną częścią tworzywa, przykrywając całkowicie siatkę aluminiową. Proces ten należy kontynuować na całej długości pęknięcia, pamiętając o chłodzeniu spoiny (fot. 4c). Powyższy proces można powtórzyć używając wielu warstw siatki aluminiowej w celu zwiększenia wytrzymałości. Metoda może być również używana do odbudowywania uchwytów, wypełniania dziur itp., odpowiednio modelując siatkę, tworząc z niej formę o dowolnych kształtach. Następnie trzeba zdjąć taśmę aluminiową z widocznej strony pęknięcia i wyszlifować rowek o kształcie litery V wzdłuż pęknięcia do momentu, gdy siatka wzmacniająca będzie widoczna. Wprowadź drut tego samego rodzaju do podgrzanej dyszy i podawaj go ruchem równomiernym, poruszając jednocześnie stopką ruchem okrężnym. Spowoduje to połączenie stopionej spoiny z pierwotną częścią tworzywa. Rowek należy wypełnić całkowicie drutem do zgrzewania, zgrzewając go warstwowo z naprawianym tworzywem. Gdy tylko spoina będzie zimna, można ją szlifować przy użyciu szlifierki, z niską prędkością. Następnie trzeba zeszlifować zgrzewane miejsce nieznacznie wokół. Nie można wytwarzać zbyt dużo ciepła, bo może to spowodować topienie się tworzywa lub powstawanie zbryłowań. Kolejna czynność to całkowite usunięcie pyłu sprężonym powietrzem i wyczyszczenie go za pomocą zmywacza. Przed nałożeniem szpachli lub lakieru strukturalnego, należy użyć aktywatora przyczepności (fot. 4d). Jest to bardzo ważny krok w przypadku tworzyw na bazie olefin, m.in. PP (polipropylen), PE (polietylen), TPO, EPDM. Nie użycie tego preparatu może spowodować brak przyczepności kolejnych warstw na naprawionym miejscu. Dotyczy to również naprawy tych samych tworzyw metodą chemiczną. Dopiero teraz, na tak przygotowaną powierzchnię można nanieść szpachlę epoksydową (najczęściej elastyczną) do tworzyw sztucznych (fot. 4e). Bardziej uniwersalną metodą naprawczą tworzyw sztucznych jest zgrzewanie chemiczne przy pomocy klejów epoksydowych, więc może być zastosowane zarówno do tworzyw termoutwardzalnych, jak i termoplastycznych. Tu w zasadzie nasza rola ogranicza się do zidentyfikowania tworzywa pod względem jego elastyczności. Jeśli tworzywo jest sztywne, należy wybrać klej do tworzyw sztywnych, chociaż w branży motoryzacyjnej najczęściej będzie to jednak klej o dużej elastyczności. Poniżej znajduje się dokładny opis, jak postępować w przypadku tych klejów.

Zgrzewanie chemiczne
Naprawianą część należy dokładnie umyć. Jeśli jest ona odkształcona, należy podgrzać ją i przycisnąć tak, aby wróciła do pierwotnego kształtu. Następnie trzeba ją szybko schłodzić. Naprawę należy zawsze rozpoczynać od ?niewidocznej strony?. Przy pęknięciu lub naderwaniu musimy ścisnąć dwie części do siebie i połączyć je taśmą aluminiową po wierzchniej stronie naprawy lub użyć szybko schnącego kleju do przytrzymania odkształconych krawędzi. Dla wzmocnionych włóknami tworzyw sztucznych, takich jak FRP lub SMC, które są bardziej porowatymi materiałami, zalecane jest użycie dodatkowej ilości szybko schnącego kleju.



Fot. 6.
Tak jak w metodzie mechanicznej, należy szlifować krawędzie uszkodzenia w kształcie litery V.
Podczas naprawiania tworzyw sztucznych na bazie olefin (TPO, PP, PE i EPDM) należy nałożyć aktywator przyczepności na całą naprawianą powierzchnię. Następnie trzeba ją wytrzeć do sucha czystą ściereczką. Wysychanie powinno zająć około 3-5 minut. Bardzo ważne jest, żeby naprawiany element był suchy przed nałożeniem epoksydu na jego powierzchnię. Suszenie przy pomocy suszarki może być niezbędne.
Trzeba uciąć co najmniej 3 kawałki taśmy wzmacniającej z włókien szklanych, każdy większy od poprzedniego, aby pokryć naprawiany obszar (fot. 7). Należy wybrać odpowiedni zestaw dwuskładnikowego epoksydu strukturalnego w zależności od tego czy naprawiane tworzywo jest elastyczne czy sztywne (fot. 8). Następnie trzeba nanieść mieszaninę na naprawiane miejsce gumową lub plastikową packą (fot. 9). Po nałożeniu epoksydu do rowka V, trzeba nałożyć najmniejszy kawałek taśmy wzmacniającej z włókien szklanych i wciskać ją do epoksydu za pomocą packi (fot. 10). Trzeba przykryć warstwą epoksydu, a następnie powtórzyć czynność z drugim i trzecim kawałkiem taśmy wzmacniającej. Zakończyć warstwą epoksydu. Na końcu wskazane jest przykrycie folią i rozprowadzenie epoksydu pod jej powierzchnią, dociskając jednocześnie mocno naprawiane miejsce. Spowoduje to wniknięcie epoksydu w taśmę wzmacniającą i pozostawi gładkie wykończenie. Należy odczekać 15-20 minut w zależności od warunków temperaturowych panujących w warsztacie. Po utwardzeniu epoksydu można ściągnąć folię (fot. 11). Epoksydy zostają utwardzane w reakcji chemicznej, łączenia części A z częścią B, w wyniku której wytwarzane jest ciepło. Zachodzi wówczas tzw. reakcja egzotermiczna. Im cieniej nałożony epoksyd, tym proces utwardzania jest dłuższy. Można przyśpieszyć proces utwardzania, susząc mechanicznie. Zwiększona ilość ciepła szybciej utwardzi epoksyd, ale utrzyma jego miękką konsystencję. Ten sam proces należy powtórzyć w przypadku wierzchniej warstwy.



Fot. 7.

Fot. 8.

Fot. 9.

Fot. 10.

Fot. 11.
Po utwardzeniu, pozostanie część wykończeniowa. Należy oszlifować epoksyd strukturalny oraz nieznacznie większy obszar wokół przy użyciu szlifierki, utrzymując niską prędkość szlifowania. Nie można wytwarzać zbyt dużo ciepła, bo może to spowodować, że epoksyd straci przyczepność na brzegach, gdzie jest go najmniej. Należy usunąć całkowicie pył za pomocą sprężonego powietrza i wyczyścić za pomocą zmywacza.
Tak przygotowana powierzchnia gotowa jest do obróbki wykończeniowej. Metody opisane powyżej służą do profesjonalnych i skutecznych napraw. Nie ma najmniejszych problemów z ich użyciem. Dodatkowym ułatwieniem jest złożenie odpowiednich produktów i technologii w jeden kompletny zestaw narzędzi i produktów chemicznych umożliwiających naprawę większości tworzyw sztucznych dostępnych na świecie. Jest on niezbędny przy regeneracji zewnętrznych tworzyw sztucznych pojazdów i optymalnie wyposażony. Może być również uzupełnieniem narzędzi specjalistów zajmujących się naprawą elementów z tworzyw sztucznych (fot. 6). Podstawowym narzędziem w tej metodzie jest zgrzewarka elektryczna o bardzo małych wymiarach, co ułatwia dostęp do wielu miejsc i zwiększa precyzję napraw. Ma ona możliwość regulacji temperatury w zależności od naprawianego tworzywa. Pobiera bardzo mało energii. Jest przy tym lekka i ergonomiczna. Opisywana technologia wykorzystuje druty do zgrzewania, optymalnie dobrane do napraw tworzyw sztucznych wielu typów. Materiały eksploatacyjne umożliwiają zgrzewanie: polipropylenu (PP), polietylenu (PE), poliwęglanu (PC), ABS-u, PVC, nylonu (PA), poliuretanu (PU, PUR), włókien szklanych oraz modyfikacji każdego z wymienionych tworzyw. Należy pamiętać, że naprawiając uszkodzone tworzywa sztuczne można zarobić duże pieniądze, oszczędzając przy tym miejsce, czas i środowisko naturalne.

Fot. s-01.

Fot. s-02.
Decydując się na takie rozwiązanie można zapewnić najwyższą trwałość naprawy. Najlepsza jakość i uniwersalność drutów do zgrzewania oraz odpowiednio dobrana siatka aluminiowa sprawiają, że naprawiany materiał uzyskuje odpowiednie zbrojenie/wzmocnienie, a przy tym pozostaje nadal elastyczny (fot. s01, s02). Metoda chemiczna jest dodatkowym atutem.

Piotr Bojar