Kolejna zmiana w kodeksie pracy dotyczy dłuższego urlopu rodzicielskiego. Dodatkowe 9 tygodni płatnej opieki będzie przysługiwało nie tylko osobom korzystającym obecnie z urlopu rodzicielskiego, ale także tym, którym taki urlop przysługiwał wcześniej, począwszy od 2 sierpnia 2022 r. W ten sposób z dodatkowej opieki skorzystają także np. rodzice dzieci urodzonych w ostatnim kwartale 2021 r. (oraz we wrześniu i częściowo również w sierpniu 2021 r.) oraz w I kwartale 2022 r., którzy wybrali roczny urlop po urodzeniu dziecka (łącznie cały macierzyński i rodzicielski).

Z kolei rodzice dzieci posiadających zaświadczenie o ciężkim upośledzeniu lub nieuleczalnej chorobie, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu (wydawane na podstawie ustawy „Za życiem”), będą mogli skorzystać z wydłużonego urlopu rodzicielskiego. Po zmianach wynosi on 65 lub 67 tygodni, czyli o 33 tygodnie dłużej niż obecnie. Z tej dodatkowej części będą mogli skorzystać także rodzice, którzy wcześniej mieli prawo do urlopu rodzicielskiego (począwszy od 2 sierpnia 2022 r.). Nowe przepisy przewidują wydłużenie urlopu rodzicielskiego o dodatkowe 2 miesiące. Jego wymiar formalnie wzrośnie z obecnych 32 do 41 tygodni. Ten dodatkowy czas w praktyce będzie dedykowany ojcom, tzn. przepadnie, jeśli go nie wykorzystają (dni wolne nie będą przechodzić na matkę).
Wspomniane 2 dodatkowe miesiące będą płatne, ale nie w pełnej wysokości. Przysługuje za nie zasiłek w wysokości 70% podstawy wymiaru. Prawo ojca do skorzystania z urlopu nie będzie zależeć od tego, czy ma je matka (czyli czy jest np. pracownicą lub prowadzi własną działalność i opłaca składkę chorobową).

Nadgodziny i delegacja za zgodą
Opiekunowie otrzymali też inne nowe uprawnienia. Pracownika wychowującego dziecko do 8. roku życia nie będzie można bez jego zgody:
- zatrudniać w godzinach nadliczbowych lub w porze nocnej,
- obejmować systemem przerywanego czasu pracy (z maksymalnie 5-godzinną przerwą w trakcie doby),
- delegować poza stałe miejsce pracy.

Urlop opiekuńczy
Dodatkowe wolne zyskali też pracownicy, którzy nie są rodzicami małych dzieci. Wprowadzono 5-dniowy urlop opiekuńczy. Jest on udzielany w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia członkowi rodziny (rodzicom, dzieciom lub małżonkowi) albo osobie, która mieszka z pracownikiem. Zainteresowany zatrudniony ma złożyć wniosek o takie wolne. Wskaże w nim m.in. przyczynę konieczności zapewnienia osobistej pomocy. Urlop ten – w przeciwieństwie do wypoczynkowego – jest bezpłatny.
Zwolnienie od pracy w związku z siłą wyższą
Kolejne dodatkowe 2 dni wolnego będzie można zyskać, korzystając ze zwolnienia z pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika, czyli np. w razie powodzi lub innych klęsk żywiołowych albo katastrof, a także uszkodzenia domu, wypadku dziecka w szkole, nagłej choroby członka rodziny itp. Czas zwolnienia – w przeciwieństwie do urlopu opiekuńczego – będzie płatny, ale w wysokości połowy przysługującego wynagrodzenia. Omawiane wolne będzie można wykorzystać w dniach (2 dni rocznie) lub w godzinach (16 godzin).

Dłuższa przerwa w pracy, nawet o 30 minut
Pracownicy zyskali też dodatkowe przerwy w trakcie dniówki. Obecnie zatrudnionym przysługuje jedna 15-minutowa przerwa, pod warunkiem że pracują w danej dobie co najmniej 6 godzin (pracujący na pełen etat w klasycznym systemie mają do przepracowania 8 godzin dziennie). Po zmianach zyskali drugi wolny kwadrans, jeśli w danym dniu mają do przepracowania więcej niż 9 godzin. Jeśli zaś ich dniówka przekracza 16 godzin, to mają prawo do trzech 15-minutowych przerw. Tę zmianę wynegocjowały związki zawodowe i pracodawcy na forum Rady Dialogu Społecznego.

mgr Robert Gorczyca
ekspert prawa pracy, prawnikspecjalista ds. BHP inspektor ochrony przeciwpożarowej