1. Zmiany warunków technicznych pojazdów
W rozporządzeniu ministra infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia wprowadzono nowe brzmienie załącznika nr 9, który zawiera warunki dodatkowe dla pojazdu przystosowanego do zasilania gazem.  Wprowadzono nowe określenie gaz LNG. Zgodnie z definicją jest to skroplony schłodzony gaz ziemny do temperatury co najmniej – 162OC, którego podstawowym składnikiem jest metan. Rozszerzono znaczenie pojęcia zbiornik. Zgodnie z definicją jest to zbiornik lub butla umieszczone na stałe w pojeździe na gaz LPG, CNG, LNG służące do zasilania silników w pojazdach. Wycofano się z określenia butla, które oznaczało wymienny pojemnik na gaz płynny. Dodano zapis mówiący o tym, że autobus przystosowany do zasilania gazem powinien być oznaczony z przodu i z tyłu nadwozia oraz z prawego boku pojazdu w pobliżu drzwi wejściowych nalepką z symbolem LPG, CNG lub LNG. Instalacja zasilana gazem LNG powinna być projektowana na ciśnienie 2,7 MPa. W przypadku pojazdu zasilanego gazem LNG, przedział, w którym umieszczony jest zbiornik na gaz LNG powinien być wyposażony w system detekcji gazu. Natomiast w kabinie kierowcy powinien znajdować się wskaźnik poziomu paliwa oraz sygnalizacja świetlna detektora gazu. Zbiorniki powinny spełniać wymagania określone w warunkach technicznych dozoru technicznego. Zbiorniki powinny być zbadane i dopuszczone do eksploatacji przez Transportowy Dozór Techniczny (TDT). Wprowadzono dodatkowy zapis, który zabrania instalowania zbiorników w przestrzeni pasażerskiej (wcześniej zabraniano instalowania zbiorników gazu tylko w części przedniej pojazdu oraz w komorze silnika).

Zgodnie z § 4 ust. 12 załącznika, każdy zbiornik na gaz LPG łączony w zespoły i połączony z jednym przewodem zasilającym powinien być wyposażony w:
- zawór jednokierunkowy, umieszczony za samoczynnym zaworem odcinającym zbiornika;
- zawór bezpieczeństwa zainstalowany w przewodzie zasilającym, umieszczony za zaworem jednokierunkowym;
- odpowiedni układ filtrujący, umieszczony przed zaworem(-ami) jednokierunkowym(-i), w celu zabezpieczenia tych zaworów przed zanieczyszczeniem.

Nie trzeba stosować zaworu jednokierunkowego i nadciśnieniowego zaworu bezpieczeństwa przewodu gazowego, jeśli ciśnienie zwrotne samoczynnego zaworu odcinającego przekracza 0,5 MPa w położeniu zamkniętym. W takim przypadku samoczynne zawory odcinające będą sterowane tak, aby uniemożliwić jednoczesne otwarcie więcej niż jednego samoczynnego zaworu w danym czasie. Nakładanie się czasu potrzebnego do otwarcia jest ograniczone do 2 minut. Ręczny zawór odcinający zbiornika instalacji zasilania gazem LNG powinien być umieszczony w miejscu łatwo dostępnym, wyraźnie oznaczonym, a jego użycie nie powinno wymagać stosowania narzędzi.
Wlewy paliwa/zawory do napełniania zbiorników powinny być:
- umieszczone w miejscu łatwo dostępnym, umożliwiającym napełnianie zbiorników z zewnątrz pojazdu;
- zamocowane w sposób pewny oraz zabezpieczone przed obracaniem się, jak również zanieczyszczeniem i być widoczne podczas tankowania.

Przewody zastosowane w instalacji do zasilania gazem LNG powinny być wykonane ze stali nierdzewnej.
Do tabeli (§ 9 ust. 1 załącznika) zawierającej obowiązkowe elementy instalacji gazowej w zależnie od rodzaju gazu i daty montażu dodano kolumnę dotyczącą gazu LNG.

Elementy i zespoły instalacji gazowej wymienione w tabeli (poza metalowymi przewodami sztywnymi) powinny być homologowane według obowiązującej wersji Regulaminów EKG ONZ i odpowiednio oznakowane:
- dla instalacji LPG – umieszczony w okręgu po literze E numer kraju (1 do 47), numer Regulaminu 67R i numer serii poprawek 01 (do dnia montażu 31.03.2002 r. dopuszcza się serię poprawek 00) oraz kolejny numer homologacji;
- dla instalacji CNG – umieszczony w okręgu po literze E numer kraju (1 do 47), numer Regulaminu 110R i numer serii poprawek 00 oraz kolejny numer homologacji;
- dla instalacji LNG (część wysokociśnieniowa) – umieszczony w okręgu po literze E numer kraju (1 do 47), numer Regulaminu 110R i numer serii poprawek 00 oraz kolejny numer homologacji.

Wprowadzone w § 9 ust. 3 pkt. 4 załącznika oznakowanie homologacyjne części wysokociśnieniowej instalacji zasilania gazem LNG jest identyczne, jak dla instalacji zasilania gazem CNG (fot. 1). Zbiornik na gaz LNG powinien być wytworzony zgodnie z warunkami technicznymi uzgodnionymi z dyrektorem TDT i być przez niego zbadany. W pojazdach przystosowanych do zasilania gazem LPG do dnia 30.05.1999 r. oraz w pojazdach przystosowanych do zasilania gazem CNG i LNG do dnia 31.12. 2003 r. dopuszcza się inne oznakowanie bezpieczeństwa elementów instalacji gazowej.


1. Obowiązek uzyskania świadectwa homologacji nie stosuje się jedynie do tych urządzeń i elementów, w których znajduje się gaz, gdy jego ciśnienie robocze nie przekracza 20 kPa.
2. Odpowiadające wymaganiom 00 serii poprawek do Regulaminu nr 67 EKG ONZ.
3. Odpowiadające wymaganiom 01 serii poprawek do Regulaminu nr 67 EKG ONZ.
4. Nie jest wymagany w przypadku zbiornika o oznaczeniu klasy B.
5. Nie jest wymagany, gdy przepustowość zaworu z lp. 2 przekracza 17,7 m3/min.
6. Nie stosuje się do butli.
7. Wymagana, gdy zbiornik znajduje się w przestrzeni bagażowej.
8. Stosuje się wyłącznie do pojazdów z silnikami z wtryskiem paliwa oraz sterowanymi odpowiednią sondą (lambda).
9. Dopuszczalny wyłącznie w przypadku zasilania jednopaliwowego.
10. Odpowiadające wymaganiom Regulaminu nr 110 EKG ONZ; w przypadku instalacji zasilania gazem LNG tylko elementy wysokociśnieniowej części instalacji odpowiadające wymaganiom Regulaminu nr 110 EKG ONZ.

2. Zmiany zakresu i sposobu przeprowadzania badań
Nowelizacja warunków technicznych jakim powinien odpowiadać pojazd zasilany gazem wymusiła również zmianę rozporządzenia określającego procedurę badania technicznego takiego pojazdu. W rozporządzeniu ministra infrastruktury z dnia 18 września 2009 r. w sprawie zakresu i sposobu przeprowadzania badań technicznych pojazdów oraz wzorów dokumentów stosowanych przy tych badaniach wprowadzono zmiany do § 6 ust. 6 oraz do działu V załącznika nr 1. W § 6 ust. 6 zapisano w niżej określony sposób: „W przypadku badania technicznego pojazdu z zamontowanym urządzeniem technicznym, o którym mowa w art. 81 ust. 12 ustawy, uprawniony diagnosta w rejestrze zamieszcza informację o dopuszczeniu urządzenia technicznego do eksploatacji, podając numer i datę wystawienia protokołu oraz decyzji dopuszczającej urządzenie do eksploatacji wydanej przez właściwy organ dozoru technicznego. Dla zbiorników gazu LPG, dla których nie określono numeru protokołu lub numeru decyzji wydanej przez dyrektora TDT zamieszcza się numer zbiornika oraz datę ważności decyzji wydanej przez dyrektora TDT”. W stosunku do poprzedniej wersji przepisów dodano zapis, który zezwala diagnoście na wpisanie do rejestru numeru zbiornika oraz daty ważności decyzji wydanej przez dyrektora TDT w przypadku zbiorników nieposiadających numeru protokołu lub numeru decyzji dyrektora TDT.
Zmiany wprowadzono do działu V załącznika nr 1 do rozporządzenia, który zawiera szczegółowy sposób sprawdzania prawidłowości przystosowania pojazdu do zasilania gazem podczas przeprowadzania okresowego badania technicznego pojazdu. W § 2 działu V załącznika dodano zapisy nakazujące przed przystąpieniem do właściwego sprawdzania dodatkowo skontrolować zgodność danych identyfikacyjnych zbiornika z danymi zawartymi w protokole wydanym przez dyrektora TDT, a także sprawdzić poprawność oznakowania autobusu ze względu na zastosowany rodzaj paliwa.
Rozszerzono zakres czynności niezbędnych do wykonania podczas kontroli stanu ogólnego instalacji zasilania gazem. Obecnie (zgodnie z § 4 działu V załącznika) kontrola stanu ogólnego instalacji polega na sprawdzeniu:
1. czy zbiornik nie nosi śladów uszkodzeń, wgnieceń, przeróbek, czy mocowanie zbiornika jest pewne i gwarantujące, że nie będzie się luzował, obracał, przesuwał, obciążał lub naprężał instalację zasilania gazem oraz gwarantuje, że nie nastąpi kontakt metalu z metalem (za wyjątkiem punktów trwałego zamocowania);
2. czy przewody metalowe wysokiego ciśnienia są prawidłowo ukształtowane, bez załamań i otarć, czy przewody sztywne mocowane są w sposób zabezpieczający przed drganiem lub naprężaniem, prawidłowo prowadzone, bez załamań, w przejściach osłonięte;
3. czy przewody elastyczne nie wykazują pęknięć, uszkodzeń lub śladów zestarzenia się materiału;
4. czy wszystkie połączenia przewodów są w miejscach dostępnych do przeprowadzania oględzin i sprawdzenia szczelności;
5. czy nie występuje oszronienie płaszcza zewnętrznego zbiornika LNG, świadczące o nieszczelności zbiornika wewnętrznego i przedostawaniu się gazu do przestrzeni próżniowej;
6. czy na zbiorniku LNG umieszczona jest nalepka określająca maksymalne ciśnienie w zbiorniku;
7. czy na końcach przewodów niskiego ciśnienia i wentylacyjnych znajdują się metalowe opaski odpowiednio zaciśnięte;
8. czy w instalacji zasilania gazem CNG przed reduktorem znajduje się funkcjonujący wskaźnik ciśnienia gazu o pośrednim przenoszeniu wskazań;
9. czy w instalacji zasilania gazem LNG w kabinie kierowcy znajduje się funkcjonujący wskaźnik ciśnienia gazu w zbiorniku o pośrednim przenoszeniu wskazań;
10. stanu technicznego przewodów elektrycznych, doprowadzających prąd do elektrozaworów;
11. czy zawór wlewowy jest umieszczony w miejscu łatwo dostępnym, umożliwiającym napełnianie zbiorników z zewnątrz pojazdu oraz zamontowany w sposób pewny, zabezpieczony przed obracaniem się, jak również zanieczyszczeniem;
12. czy odprowadzenie gazu z zaworów bezpieczeństwa jest prawidłowe;
13. czy kanały przewietrzające są drożne i nie były poddane modyfikacji;
14. czy do instalacji zasilania gazem nie zostały podłączone inne urządzenia, niewymagalne do prawidłowego działania silnika;
15. czy izolacja i złącza przewodów elektrycznych gwarantują wystarczające zabezpieczenie przed iskrzeniem;
16. czy przewody doprowadzające płyn z układu chłodzenia silnika do parownika nie są popękane a ich połączenia szczelne, czy z układu ogrzewania parownika nie ma wycieków płynu.

Ustawodawca wycofał się z możliwości kontroli szczelności instalacji zasilania gazem za pomocą preparatu pieniącego. Obecnie podczas kontroli szczelności instalacji zasilania gazem (miejsca połączeń przewodów i elementów instalacji, gniazda zaworów bezpieczeństwa i zaworów napełniania oraz elektrozaworów gazowych) należy posługiwać się wyłącznie elektronicznym detektorem gazu (fot. 2). Niedopuszczalne jest pojawienie się wskazań na detektorze sygnalizującym wypływ gazu zarówno przy pracującym, jak i niepracującym silniku. Preparat pieniący należy stosować jedynie podczas kontroli szczelności obudowy zbiornika i obudowy zaworów w instalacji zasilania gazem LPG. Sprawdzenie działania systemu detekcji gazu w przedziale zbiornika LNG polega na skierowaniu niewielkiej strugi gazu (np. z pojemnika zapalniczki gazowej) bezpośrednio na czujnik gazu. Kontrolka sygnalizująca nieszczelność, umieszczona w kabinie kierowcy, powinna się zapalić. Kontrola dodatkowego zaworu bezpieczeństwa w instalacji zasilania gazem LNG polega na sprawdzeniu czy wylot gazu z zaworu zabezpieczony jest osłoną winylową koloru czerwonego. W przypadku braku osłony uznaje się decyzję wydaną przez dyrektora TDT dopuszczającą do eksploatacji zbiornik do gazu za nieważną.

Natomiast kontrola działania automatycznego zaworu odcinającego paliwo w instalacji zasilania gazem LNG obejmuje:
- uruchomienie silnika;
- odłączenie przewodu elektrycznego doprowadzającego prąd do cewki sprawdzanego zaworu.
Po odłączeniu zasilania cewki silnik powinien się zatrzymać.

Znowelizowane przepisy związane z przystosowaniem pojazdów do zasilania gazem zaczną obowiązywać po upływie sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia, to jest od dnia 24 listopada 2011 r.

dr inż. Kazimierz Sitek