W okresie wakacyjnym naturalną sytuacją są fale upałów. O ile dla osób przebywających na urlopach jest to powód do radości, o tyle dla tych, którzy pozostają w pracy, wysokie temperatury mogą okazać się bardzo uciążliwe.

To, czy upalny dzień zostanie efektywnie wykorzystany przez pracowników, w dużej mierze zależy od ich szefa. Wysoka temperatura na stanowisku pracy ma negatywny wpływ na bezpieczeństwo zatrudnionych, ich stan psychofizyczny i wydajność. Dlatego pracodawca ma obowiązek zadbać o to, by skutki upałów nie były zbyt uciążliwe dla pracowników.
Zgodnie z przepisami jest on obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Obowiązek ten obejmuje także działania zmierzające do złagodzenia skutków narażenia zatrudnionych na wysokie temperatury.

Dostęp do napojów, wentylatory i żaluzje
Jakie zatem są obowiązki pracodawcy? Po pierwsze, zapewnienie pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednich posiłków i napojów, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Zapis taki znajduje się w kodeksie pracy, a dokładniej w art. 232. Nie jest to jednak jedyny akt prawny zwracający uwagę na ten obowiązek pracodawcy. Doprecyzowuje go bowiem Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 1996 roku w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów. Osoby zatrudnione na otwartej przestrzeni powinny otrzymać od pracodawcy napój już przy temperaturze 25°C. W przypadku stanowisk pracy w zamkniętych pomieszczeniach obowiązek taki pojawia się, kiedy słupek rtęci przekroczy 28°C.
Co można rozumieć pod pojęciem „napoje”? Chodzi przede wszystkim o wodę. Pracodawca nie musi zamieniać się w kelnera i zbierać szczegółowych zamówień na soki lub napoje gazowane – wystarczy, że zatroszczy się o to, by jego pracownicy mieli dostęp do czystej wody pitnej. Co ważne, za brak napojów w pracy pracodawca nie może wypłacić swoim podwładnym ekwiwalentu. Jest to bowiem obowiązek wynikający również z przepisów BHP. Jeżeli pracodawca odmówi dostarczenia wody, wówczas może mu grozić kara grzywny od 1000 zł do 30 000 zł. Napoje mają być dostępne w ciągu całej zmiany roboczej, w ilości zaspokajającej potrzeby pracujących. 
W przypadku osób wykonujących prace brudzące na otwartej przestrzeni w wysokiej temperaturze, bez dostępu do bieżącej wody, pracodawca musi zapewnić do celów higienicznych co najmniej 90 l wody dziennie.
Aby poprawić wydajność swoich pracowników w czasie upałów, pracodawcy często decydują się na zamontowanie w pomieszczeniu biurowym klimatyzatorów, które utrzymują unormowaną temperaturę. Działanie takie nie należy do obowiązków przedsiębiorcy, jednak kiedy klimatyzator zostanie zamontowany, jego powinnością staje się właściwa troska o sprzęt. Należy go czyścić i odgrzybiać oraz monitorować jego działanie, tak by nie powodował przeciągów i nie szkodził zdrowiu pracowników (różnica między temperaturą w pomieszczeniu a tą na zewnątrz nie powinna być zbyt duża). Jeżeli zakup klimatyzatora przekracza możliwości firmy, do przejawów troski o pracowników (ale nie obowiązków pracodawcy) w czasie upałów należy zaliczyć inwestycję w tańsze rozwiązania, np. wiatraki czy wentylatory. Ważne jest, by w pomieszczeniach biurowych zamontowane zostały rolety i żaluzje – stanowią one dobrą izolację i sprawiają, że światło słoneczne nie odbija się od monitorów.

Skrócenie czasu pracy i przerwy
W czasie upałów pracodawca może także podjąć decyzję o skróceniu czasu pracy. Co ważne, nie może on w związku z tym obniżyć wynagrodzenia pracowników – skrócenie czasu pracy następuje bowiem z jego polecenia. Inną opcją jest ustanowienie przerw w pracy, np. w przypadku osób wykonujących prace na otwartej przestrzeni pracodawca może zarządzić przerwę w południe, kiedy temperatura jest najwyższa. Co ciekawe, w przepisach nie została uwzględniona informacja, jaka maksymalna temperatura może być w pomieszczeniu, w którym pracownicy wykonują swoje obowiązki. Można znaleźć jedynie regulacje dotyczące pracy młodocianych, w przypadku których temperatura nie może przekroczyć 30°C, a wilgotność powietrza 65%. Pracodawca powinien pamiętać również o pracownicach w ciąży, karmiących piersią i o osobach starszych, dla których upały są szczególnie szkodliwe i mogą powodować omdlenia.

Praca zdalna
Dobrym rozwiązaniem w czasie upałów może okazać się zezwolenie pracownikom na tzw. pracę zdalną, jeżeli są oni zatrudnieni na stanowiskach, na których obowiązki mogą wykonywać praktycznie z każdego miejsca z dostępem do komputera z internetem. Należy jednak pamiętać, że opcja ta nie jest przeznaczona dla wszystkich podwładnych, wymaga bowiem sporo samodyscypliny i poczucia obowiązku – dla wielu osób koncentracja na pracy w domu jest praktycznie niemożliwa.
Podsumowując obowiązki pracodawcy w czasie upałów, do najważniejszych należy zaliczyć dostarczenie napojów pracownikom. Wszystkie pozostałe rozwiązania są jedynie opcją, z której przedsiębiorca może, ale nie musi korzystać. Warto jednak zadbać o swoich pracowników i zapewnić im komfortowe warunki pracy także podczas upałów.

mgr Robert Gorczyca
prawnik, ekspert prawa pracy
specjalista ds. BHP
inspektor ochrony przeciwpożarowej