Zapraszamy do lektury niniejszej publikacji, która podejmuje tematykę olejów do skuterów. To temat na czasie, dlatego tym bardziej warto poświęcić czas na lekturę tego artykułu.

Oleje do dwusuwów
Większość silników dwusuwowych z zapłonem iskrowym charakteryzuje się tym, że smarowane są olejem spalanym następnie w cylindrze, wraz z paliwem. Od ilości i jakości tego oleju zależy żywotność i sprawność silnika oraz częstotliwość napraw. Wysokogatunkowy olej charakteryzujący się dobrymi właściwościami smarnymi pozwoli na długotrwałe obciążanie silnika bez jakichkolwiek skutków ubocznych. Olej niższego gatunku zostanie wyciśnięty spomiędzy współpracujących części, co spowoduje rozerwanie ochronnej warstwy filmu olejowego i współpracę części na sucho lub półsucho. Oczywiście gorsze właściwości smarne zastosowanego oleju doprowadzą do odczuwalnego spadku osiągów silnika, ponieważ wzrosną wewnętrzne opory tarcia.
Wysokogatunkowe oleje syntetyczne po spaleniu pozostawiają śladowe ilości szkodliwych produktów, które niemal w całości usuwane są przez układ wydechowy. Silnik eksploatowany z zastosowaniem olejów tego typu pozostaje wewnątrz czysty nawet po dużym przebiegu. Olej niskiego gatunku zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się twardego, trudnego do usunięcia nagaru na denku tłoka i wewnętrznych ściankach głowicy. Gruba warstwa nagaru powoduje samozapłon i znacznie podwyższa stopień sprężania, a jego drobiny odrywające się od wewnętrznych ścianek mogą zablokować pierścienie tłokowe lub porysować gładź cylindra. Metodą na pozbycie się warstwy nagaru jest jego mechaniczne zeskrobywanie, które może okazać się szkodliwe dla silnika. Nagar i stałe produkty spalania oleju gorszego gatunku osadzają się w rurze wydechowej i zapychają tłumik, w ekstremalnych wypadkach całkowicie blokując drożność układu wydechowego. Takie dodatkowe niespodzianki są powodem drogich napraw. Przewidujący kierowca od początku eksploatacji stosuje olej wysokogatunkowy, ponieważ wie, że ta inwestycja się opłaci.
Olej ten dostarczany jest do silnika w postaci mieszanki z paliwem lub podawany dozownikiem z oddzielnego zbiornika. Starsze silniki motocykli i skuterów oraz niektóre silniki wyczynowe wymagają przygotowania mieszanki olejowo-benzynowej, o stosunku oleju do paliwa wahającym się między 1 : 20 a 1 : 50, w zależności od modelu.
Najpopularniejszymi olejami przeznaczonymi do smarowania silników dwusuwowych, dostępnymi na stacjach paliw, są Mixol S i Mobil 1 Racing 2T.
Mixol S jest olejem przeznaczonym do mało i średnio wysilonych silników dwusuwowych z zapłonem iskrowym, smarowanych systemem mieszankowym. Nie wymaga stosowania mieszadła i może być wlewany bezpośrednio do zbiornika paliwa, ponieważ zawiera rozpuszczalnik ułatwiający dokładne wymieszanie oleju.
Mixol S ma specyfikację API TB/TA. Wadą oleju Mixol S jest powstawanie nagaru wewnątrz komór spalania silników smarowanych tym olejem, co może doprowadzić do zakleszczenia pierścieni tłokowych. Wykazuje on również niedostateczne właściwości smarne podczas długotrwałej pracy silnika na wysokich obrotach. Zaletą tego oleju jest niska cena. Na krajowym rynku dostępny jest inny, godny polecenia olej mineralny, przeznaczony do smarowania silników dwusuwowych. Castrol Super TT jest również samomieszalny z paliwem, ponadto posiada dodatki zmniejszające osady w komorze spalania i przeciwdziałające zapiekaniu się pierścieni tłokowych. Zdecydowanie przewyższa on Mixol S pod względem właściwości smarnych.
Mobil 1 Racing 2T to najwyższej jakości olej syntetyczny, przeznaczony do wysokoobrotowych silników dwusuwowych z zapłonem iskrowym oraz do silników o wysokim stopniu wysilenia. Doskonale nadaje się do smarowania mieszankowego i dozownikowego. Mobil 1 Racing 2T przewyższa wymagania specyfikacji API TC.
Pewnym mankamentem jest wysoka cena, otrzymujemy jednak w zamian najwyższej jakości produkt przyjazny dla środowiska, który zapewni wydłużenie okresu międzyremontowego w silniku dwusuwowym. Zaletami oleju Mobil 1 Racing 2T są znakomite właściwości smarne, nawet w najtrudniejszych warunkach pracy, niemal całkowity brak nagaru w komorach spalania silników smarowanych tym olejem, doskonała ochrona przeciwkorozyjna oraz niska emisja spalin dzięki specjalnie dobranemu składowi komponentów.
Znakomite właściwości oleju Mobil 1 Racing 2T powodują, że jest on szczególnie zalecany do skuterów napędzanych tuningowanymi, wysilonymi silnikami, do motocykli wyścigowych, motocrossowych i wszystkich tych, których silniki eksploatowane są w zakresie wysokich obrotów i z wykorzystaniem maksymalnych mocy.
Do nowoczesnych motocykli i skuterów wyposażonych w silniki chłodzone cieczą również można polecić Mobil 1 Racing 2T. Olej ten doskonale nadaje się także do silników dwusuwowych chłodzonych powietrzem oraz do starszych motocykli dwusuwowych, pracujących na wysokich obrotach i eksploatowanych na dalekich trasach. Podobne właściwości mają syntetyczne oleje Motul 600 2T, Motul BIO 2T, który wytwarzany jest z komponentów roślinnych i ulega biodegradacji, Motul Scooter Power 2T przeznaczony specjalnie do skuterów napędzanych silnikami o małej pojemności oraz Castrol R2 Racingbike, będący produktem wysoko zaawansowanym pod względem technologicznym. Godny polecenia jest również olej syntetyczny Esso 2T Synthetic, który nadaje się do smarowania wszystkich typów dwusuwowych silników motocyklowych, stawiających wysokie wymagania olejom smarującym.
Jeżeli jednak nie przeciążamy dwusuwowego silnika naszego motocykla, to zadowoli się on olejem mineralnym lub przygotowanym w oparciu o technologię syntetyczną (półsyntetycznym).
Na polskim rynku można nabyć wysokiej jakości olej Mobil Ekstra 2T oparty na technologii syntetycznej. Jest to olej przeznaczony do smarowania wszystkich typów motocykli napędzanych silnikami dwusuwowymi. Jego podstawowe zalety to: minimalizacja osadów w silniku i układzie wydechowym oraz na świecach zapłonowych, ochrona antykorozyjna, zmniejszenie poziomu zadymienia spalin, łatwe mieszanie z paliwem i brak rozwarstwienia po długim postoju.
Dobre właściwości smarne mają również oleje półsyntetyczne, takie jak Esso 2T Special przeznaczony do smarowania silników dwusuwowych chłodzonych powietrzem, Castrol ACT>EVO 2T, Motul 510 Powerlube 2T i przeznaczony specjalnie do skuterów Mobil Scooter 2T. Są to wysokowydajne oleje z komponentami syntetycznymi. Podobnie jak Mobil Ekstra 2T spełniają one normy jakościowe API TC.
Oprócz wymienionych produktów na polskim rynku pojawiają się oleje różnych marek krajowych i zagranicznych. Niestety ich jakość nie zawsze jest dostatecznie wysoka, a sporadycznie zdarza się, że informacje podane na opakowaniu nie odpowiadają jego zawartości.
Zmienianie rodzaju oleju, jakim smarujemy silnik dwusuwowy, nie jest wskazane. Lepiej na początku eksploatacji zdecydować się na jeden gatunek oleju i wozić ze sobą pewien jego zapas, nie stosując olejów kupionych przygodnie. Sporadyczne smarowanie silnika dwusuwowego olejami gorszego gatunku spowoduje wytrącanie się nagaru wewnątrz silnika, który zostanie spłukany przez rozpuszczalniki zawarte w oleju lepszej jakości. Ten gwałtownie spłukany nagar może zablokować pierścienie.
Ciągłe używanie olejów niskiej jakości spowoduje osadzenie się tak grubej warstwy nagaru w komorze spalania i układzie wydechowym, że konieczne będzie mechaniczne jego usunięcie na długo przed planowanym remontem silnika. Pokłady nagaru mogą niekiedy całkowicie zatkać układ wydechowy lub istotnie zmniejszyć światło okna wydechowego, co wpłynie na znaczne obniżenie mocy silnika.
Skrzynia biegów i komora sprzęgła silnika dwusuwowego Osy, Lambretty, Vespy lub innego skutera starszego typu mogą być smarowane motocyklowym olejem silnikowym przeznaczonym do silników czterosuwowych lub tradycyjnym olejem przekładniowym (zależnie od zalecanej lepkości). Stosowanie oleju przekładniowego może niekiedy powodować poślizg sprzęgła. Oznacza to konieczność zlania całego oleju ze skrzyni biegów i komory sprzęgła, wypłukania wnętrza tych komór oraz napełnienia ich świeżym motocyklowym olejem silnikowym.

Oleje do czterosuwów
Większość współczesnych czterosuwowych jednostek napędowych stosowanych w skuterach posiada nieco inny system smarowania niż ten spotykany w silnikach motocyklowych. Motocykle mają silniki smarowane tym samym olejem, który znajduje się w skrzyni biegów i komorze sprzęgła. To „wspólne” smarowanie powoduje konieczność zastosowania specjalnych olejów nadających się zarówno do smarowania silnika i skrzyni biegów, jak i mokrego, wielotarczowego sprzęgła. Tak wysokie wymagania spełniają oleje motocyklowe dobrej jakości.
Jednostka napędowa skutera czterosuwowego składa się z silnika smarowanego pod ciśnieniem olejem silnikowym, bezstopniowej skrzyni biegów z przeniesieniem napędu za pomocą pasa lub skrzyni automatycznej innego typu, stanowiącej oddzielny zespół, oraz przekładni stałej, która może być smarowana indywidualnie. Jak wynika z tego opisu, olej stosowany do czterosuwowego silnika pracującego w skuterze nie musi spełniać tych samych wymagań, które obowiązują olej motocyklowy, choćby dlatego, że nie smaruje sprzęgła ani mechanicznej skrzyni biegów.

Czy można stosować oleje samochodowe?
Teoretycznie można. Samochodowe oleje silnikowe przeważnie smarują tylko silnik i nikt nie wymaga od większości z nich smarowania skrzyni biegów lub sprzęgła. Oczywiście są wyjątki, takie jak silnik samochodu Austin Mini, ale w sytuacjach wyjątkowych stosowany jest wyjątkowy olej. Olej samochodowy zastosowany w motocyklu może powodować długotrwały poślizg tarcz sprzęgłowych i przyspieszone zużycie ciernych okładzin sprzęgła mokrego.
Silniki skuterów pracują w równie ciężkich warunkach jak silniki motocykli. Wahania temperatury pracy są w nich dużo większe i gwałtowniejsze niż w dużych silnikach samochodowych. Silniki skuterów i motocykli mają mniejszą pojemność i zdecydowanie mniejsze gabaryty, a są zdecydowanie bardziej wysilone niż większość silników samochodowych. Dlatego nie polecam stosowania olejów samochodowych do smarowania skuterowych silników czterosuwowych. Bezpieczniej jest użyć dobrego oleju motocyklowego, odpornego na przeciążenia.
Najbardziej znanym na polskim rynku wysokojakościowym, syntetycznym olejem przeznaczonym do nowoczesnych silników motocykli czterosuwowych jest Mobil 1 Racing 4T 15W-50. Zapewnia on maksymalną moc silnika i doskonałą ochronę przed zużyciem nawet w ekstremalnie trudnych warunkach pracy. Ponadto redukuje zużycie oleju, zapobiega tworzeniu się nagaru oraz chroni wnętrze silnika przed korozją. Zalecany jest do silników motocykli używanych w rajdach i wyścigach, a także eksploatowanych w skrajnie trudnych warunkach klimatycznych. Olej ten zachowuje płynność w temperaturze -51°C i stabilność w temperaturze powyżej 300°C. Dzięki swoim znakomitym właściwościom spełnia, a nawet przewyższa wymagania większości motocyklowych producentów. Mobil 1 Racing 4T 15W-50 spełnia wymagania specyfikacji API SJ/CF.
Bardzo dobre właściwości mają oleje syntetyczne Motul, opracowane w oparciu o doświadczenia wyniesione z wyścigów. Są to: Motul 300V Factory Line 5W-40 i Motul 300V Competition 15W-50, przygotowane na bazie estrów i przeznaczone do silników wysoko obciążonych, oraz Motul 300V 10W-40 o podobnych właściwościach, który jest zalecany do silników posiadających hydrauliczne napinacze łańcuchów sprzęgłowych i hydrauliczną regulację zaworów. Godne polecenia są również oleje Esso przeznaczone do smarowania silników motocykli czterosuwowych. Syntetyczny, wysokowydajny olej Esso 4T Synthetic zapewnia skuteczną ochronę silnika nawet w wyjątkowo trudnych warunkach eksploatacji i spełnia wymagania klasyfikacji API SG. Bardzo dobrym i polecanym olejem syntetycznym jest też Castrol R4 Superbike 10W-50 przeznaczony do najbardziej wysilonych silników sportowych i użytkowych.
Użytkownikom preferującym nieco spokojniejszą jazdę można polecić Mobil Extra 4T 10W-40, wysokojakościowy olej silnikowy oparty na technologii syntetycznej i przeznaczony do smarowania wszystkich motocyklowych silników czterosuwowych. Olej ten, podobnie jak Mobil 1 Racing 4T, spełnia wymagania specyfikacji API SJ/CF i choć zapewnia dobrą ochronę w nieco węższym zakresie temperatur, to również pozwala na zakosztowanie sportowej jazdy bez szkody dla silnika. Podobne właściwości mają oleje półsyntetyczne Esso 4T Special 20W-50, Mobil 5100 Ester 10W-40 i Mobil 5100 Ester 15W-50 oraz Castrol ACT>EVO 4T 10W-40 dający optymalną ochronę silnika już w chwili rozruchu dzięki zastosowaniu aktywnych molekuł ochronnych, które tworzą film olejowy przywierający do smarowanych elementów nawet wtedy, gdy silnik nie pracuje.

Oleje amortyzatorowe
Hydrauliczne zawieszenia teleskopowe przednich kół motocykli i niektórych skuterów wymagają okresowej kontroli, uzupełnienia i wymiany pracującego tam oleju. Olej hydrauliczny znajdujący się wewnątrz teleskopów powinien zostać dobrany zależnie od temperatury otoczenia, eksploatacji pojazdu i wymagań kierowcy. W ofercie specjalistycznych firm jest mnóstwo olejów o różnej lepkości przeznaczonych do pracy w przednich zawieszeniach motocykli. Popularnymi na polskim rynku olejami hydraulicznymi są Mobil Fork Oil 5-10 i Mobil Fork Oli 15-20, charakteryzujące się długą żywotnością i odpornością na degradujące działanie wody. Producent zaleca stosowanie oleju 5-10 przy niższych temperaturach otoczenia, a 15-20 przy wyższych. Aby optymalnie dobrać tłumienie amortyzatorów przednich, można zmieszać obydwa oleje w odpowiednich proporcjach.
Motul oferuje trzy typy syntetycznych płynów hydraulicznych i trzy typy półsyntetycznych płynów hydraulicznych do teleskopów konwencjonalnych i up-side down.

Oleje przekładniowe
Specjalnie do tylnych przekładni skuterów zalecany jest olej Motul Scooter Gear. Do przekładni tylnych większych skuterów napędzanych silnikami czterosuwowymi, w których występują zdecydowanie większe obciążenia, można zastosować olej przekładniowy Motul Gearbox. Zaletą tego oleju jest dodatek dwusiarczku molibdenu, który radykalnie zmniejsza tarcie współpracujących powierzchni.

Rafał Dmowski