– serwis, wymiana i eksploatacja

Pasy napędowe stanowią istotny element w konstrukcji praktycznie każdego modelu samochodu. Są stosowane głównie w silnikowych rozrządach, skutecznie marginalizując “konkurencyjne” rozwiązanie łańcuchowe. W zależności od zastosowanej technologii są używane także do napędu alternatora, pompy hamulcowej i klimatyzacji. Właściwy montaż i serwis tych elementów jest niezbędny dla bezawaryjnej i bezpiecznej jazdy. Zaś wszelkie zaniedbania w tym zakresie mogą narazić użytkownika samochodu nie tylko na znaczne koszty naprawy wynikające np. z zerwanego paska rozrządu, ale co gorsza, na zagrożenie bezpieczeństwa wszystkich uczestników ruchu drogowego.

Producenci z branży motoryzacyjnej stosują głównie klinowe (wykes 2) i zębate pasy napędowe. W nowoczesnych samochodach przenoszona moc jest coraz większa, dlatego należy zapewnić odpowiednie właściwości pasów i osiągnąć wymaganą ich trwałość. W tym celu należy stosować właściwe napięcie pasów. Prawidłowy naciąg pasów powinien umożliwiać powstawanie na kole pasowym poślizgu o wartości nieprzekraczającej 1 proc. (wykes 1). Naciągi za małe powodują nadmierne poślizgi pasów na kole pasowym, co zmniejsza trwałość pasów. Naciągi zbyt duże także powodują zmniejszenie trwałości pasa oraz szybsze zużycie układów łożysk wałów. Dzieje się tak wskutek nadmiernego obciążenia cięgna pasa. Do regulacji napięcia pasa wykorzystuje się także rolki napinające. Cięgna pasów powinny ściśle przylegać do powierzchni bocznych rowków, aby zapewnić pełną zdolność napędową przekładni. Powierzchnie robocze kół pasowych muszą być gładkie, bez uszkodzeń w postaci ubytków, wyszczerbień itp. Nie mogą być zanieczyszczone olejami, smarami czy produktami zużycia, nie należy ich pokrywać innymi powłokami, które mogłyby zmniejszyć siłę tarcia między pasem a rowkiem.



Wykres 1. Pomiar ugięcia pasa napędowego.

Podczas montażu pasów należy pamiętać, że materiały powszechnie używane do produkcji pasów umożliwiają wydłużenie pasa w czasie pracy do 2 proc. długości, przy założeniu, że tolerancja długości pasa wynosi do 1 proc. Pas klinowy powinno się dokładnie ułożyć w rowku. Jego powierzchnie boczne muszą przylegać do ścianek rowka (wykes 3). Pas klinowy nie może stykać się z powierzchnią wrębu koła pasowego. Niewłaściwe położenie cięgna w rowku koła pasowego spowodowane jest głównie przez zużycie powierzchni rowka lub niedopasowaniem pasa do rowka koła pasowego, dlatego należy je wymieniać niezwłocznie po ujawnieniu uszkodzeń. Ochroni to przekładnię przed niespodziewaną awarią zarówno pasa, jak i kół przekładni. Niepotrzebne jest używanie jakichkolwiek środków powodujących zwiększenie przyczepności pasa do koła. Do zakładania pasów nie należy używać żadnych przyrządów pomocniczych. Tę czynność powinno się wykonać ręcznie bez oporu ze strony kół pasowych. Po nałożeniu pasów, regulacji podlega ich naciąg. Po wyregulowaniu powinno się próbnie uruchomić nieobciążoną przekładnię i po krótkim czasie dokonać sprawdzenia i ewentualnego wyregulowania naciągu pasa. Nowy pas podczas pierwszych godzin pracy ulega rozciąganiu. Po pewnym czasie wymagana jest kontrola i korekta naciągu pasa. Naciąg pasów w warunkach normalnej eksploatacji należy okresowo kontrolować i korygować.
W przypadku kół z rowkami klinowymi, wzajemne przesunięcie rowków współpracujących kół nie może przekraczać 0,25 proc. odległości między ich osiami. Natomiast dopuszczalna nierównoległość położenia osi kół przekładni nie powinna być większa niż 1 mm na każde 100 mm długości osi. W przekładniach wielopasowych należy stosować wyłącznie zespoły pasów, które zostały wyselekcjonowane i skompletowane na podstawie tolerancji wykonania. W przypadku uszkodzenia jednego z pasów takiej przekładni, zawsze wymienia się komplet pasów. Zabrudzonego pasa nie wolno czyścić ostrymi przedmiotami, np. szczotkami drucianymi, papierem ściernym itp., ponieważ możliwe byłyby uszkodzenia mechaniczne powierzchni pasa. Pasy zaleca się czyścić tylko mieszaniną gliceryny i spirytusu w stosunku 1:10. Nie powinno się używać innych środków chemicznych.



Wykres 2. Przekrój pasa klinowego.

Pasy napędowe są wrażliwe na chemiczne i fizyczne oddziaływanie otaczającego środowiska. W szczególności na oleje i smary, które dodatkowo zmniejszają siłę tarcia przenoszącą moment obrotowy. Na szybkie zużycie pasów wpływa także bardzo wysoka lub niska temperatura – przekraczająca dopuszczalną wartość dla danego materiału oraz wysoka wilgotność, powyżej 90 proc. Niewielkie ciała stałe dostające się do strefy współpracy cięgna z kołem, przykładowo ziarna piasku, prowadzą do zwiększonego zużycia ściernego pasa. Nieco większe zanieczyszczenia, np. opiłki metalu, często prowadzą do uszkodzeń cięgien lub kół pasowych. Warsztaty często przechowują różnego rodzaju pasy napędowe. Niestety, nierzadko odbywa się to w niekorzystnych warunkach otoczenia. Pasy takie zmieniają swoje własności fizyczne. Dlatego należy je chronić przed bezpośrednim działaniem promieniowania ultrafioletowego, głównie silnego nasłonecznienia. Nieodpowiedni wpływ na materiały stosowane na pasy ma również bezpośrednie oddziaływanie wysokich temperatur. Należy unikać przechowywania lub kontaktu pasów ze środkami chemicznymi, zwłaszcza jeżeli może to doprowadzić do utraty własności pasów lub ich uszkodzenia. Przechowywanie pasów może się odbywać tylko w stanie nienaprężonym oraz bez zniekształceń. Można przechowywać pasy w pozycji wiszącej, ale uchwyt na którym wiszą pasy, musi posiadać średnicę większą od grubości pasa co najmniej 10-krotnie.



Wykres 3. Prawidłowe umiejscowienie pasa w rowku koła.

Przekładnie pasowe po zamontowaniu wymagają jedynie regulacji napięcia pasa. Po tych czynnościach przekładnia pasowa w zasadzie nie wymaga konserwacji. Jednakże należy mieć na uwadze kilka zaleceń, przyczyniających się do przedłużenia żywotności oraz utrzymania wysokiej bezawaryjności przekładni w długim okresie eksploatacji. Przede wszystkim każda przekładnia pasowa powinna być zabezpieczona osłoną, która ochroni elementy przekładni przed zanieczyszczeniami i uszkodzeniami mechanicznymi. Ponadto, należy pamiętać o przeprowadzaniu okresowych kontroli pasów w ramach obsługi serwisowej samochodu. Niedopuszczalne są jakiekolwiek ubytki, rozwarstwienia lub postrzępienia pasów napędowych, które świadczą o zużyciu pasa. Pasy takie należy wymienić na nowe, gdyż są one częściami jednorazowego użytku!

Laboratorium Kontroli Jakości
Complex S.A.