Zdalny pomiar temperatury za pomocą pirometru zdobywa coraz więcej zwolenników, również w dziedzinie diagnostyki samochodowej. I nic dziwnego, gdyż takim przyrządem można łatwo zmierzyć temperaturę obiektu znajdującego się w trudno dostępnym miejscu lub poruszającego się, a więc takiego, którego nie można dotknąć tradycyjną sondą temperaturową.

Ceny pirometrów dostępnych na rynku przyrządów pomiarowych nieustannie spadają. Jednocześnie są wprowadzane na rynek nowe o lepszych parametrach i większej liczbie funkcji użytkowych. Japońska firma HIOKI, znana z produkcji precyzyjnych i niezawodnych przyrządów pomiarowych wysokiej klasy, wzbogaciła swoją ofertę o ekonomiczną wersję pirometru, choć o wielu funkcjach spotykanych wyłącznie w dużo droższych konstrukcjach. Dystrybucję przyrządu prowadzi firma Labimed Electronics. Nowo wprowadzony do produkcji pirometr 3419-20 (fot.) ma typową, wygodną w obsłudze obudowę pistoletową. Na dole rękojeści obudowy umieszczono gwintowany otwór umożliwiający umieszczenie pirometru na statywie oraz pasek służący do zawieszenia pirometru na ręku. Liczbę przycisków obsługowych zredukowano do niezbędnego minimum. Do konfigurowania przyrządu i obsługi funkcji użytkowych służą tylko trzy przyciski umieszczone na płycie czołowej pod wyświetlaczem.



Pomiar rozpoczyna się naciskając i przytrzymując przycisk wyzwalania umieszczony w rękojeści obudowy pirometru, po wcześniejszym wycelowaniu obiektywu układu optycznego pirometru na badany obiekt. Włącza się wtedy czerwony marker laserowy oznaczający miejsce pomiaru (średnica plamki 18 mm), a na wyświetlaczu pirometru pojawia się wynik pomiaru temperatury, odświeżany co pół sekundy. Marker znika natychmiast po zwolnieniu przycisku, jednocześnie wskazanie wyświetlacza zostaje “zamrożone” (przyrząd przechodzi w stan “HOLD”). Aby wykonać następny pomiar, wystarczy ponownie nacisnąć przycisk wyzwalania.

Parametry pirometru
Zakres pomiaru temperatury jest najważniejszym z kilku parametrów charakteryzujących możliwości pomiarowe każdego pirometru. Istotna jest górna wartość mierzonej temperatury, gdyż od niej zależy zwykle cena pirometru. Pirometr 3419-20 mierzy temperaturę w zakresie od -35 do 500°C, co umożliwia realizację większości zadań pomiarowych spotykanych w diagnostyce samochodowej. Drugim ważnym parametrem jest rozdzielczość wskazania. Spotykane na rynku ekonomiczne wersje pirometrów wskazują temperaturę z rozdzielczością 1°C, jak tradycyjne multimetry cyfrowe. Pirometr 3419-20 wskazuje temperaturę z rozdzielczością 0,1°C (jak profesjonalny miernik temperatury), co ułatwia jego użytkownikowi obserwowanie trendów zmian temperatury testowanego obiektu. Rozdzielczość jest stała w całym zakresie temperatur mierzonych przez ten pirometr. Dokładność pomiaru pirometrem 3419-20 jest równa ±2% wielkości wskazywanej lub ±2°C w całym zakresie pomiarowym temperatury, przy czym określając dokładność zawsze wybiera się wartość większą z tych dwóch wartości. Na dokładność pomiaru pirometrem ma zasadniczy wpływ zdolność testowanego obiektu do emisji termicznej, nazywana też emisyjnością. Każdy materiał występujący w przyrodzie charakteryzuje się określoną wartością współczynnika emisji termicznej ε. Na przykład lakier aluminiowy ma ε równe 0,50, a guma 0,9-0,98. Użytkownik pirometru 3419-20 może przed pomiarem ustawić wartość współczynnika ε materiału, z którego jest wykonany badany obiekt. Dostępny zakres regulacji wynosi od 0,17 do 1,00, przy czym skok regulacji wynosi 0,01. Ustawiona wartość współczynnika ε jest wskazywana w trakcie pomiaru na pomocniczym polu cyfrowym wyświetlacza. Należy zaznaczyć, że większość tanich pirometrów ma współczynnik ε ustawiony na stałe, np. na 0,95 lub wybierany skokowo ze zbioru kilku wartości (np. czterech).

Innym istotnym parametrem charakteryzującym własności pomiarowe pirometru jest rozdzielczość optyczna. W przypadku pirometru 3419-20 wynosi ona 8:1. Oznacza to, że mierząc temperaturę obiektu odległego od układu optycznego pirometru o 1000 mm, średnica obszaru, z którego jest zbierane promieniowanie termiczne, wynosi 125 mm. Zmniejszając odległość do 500 mm, zmniejszamy też średnicę pola, w takim przypadku do 63 mm. Poprawiamy w ten sposób warunki pomiaru, gdyż wynik pomiaru jest uśredniany w mniejszym obszarze.

Wyświetlacz
Pirometr 3419-20 wyposażono w czytelny, wielofunkcyjny wyświetlacz ciekłokrystaliczny z podświetleniem przydatnym przy prowadzeniu pomiarów w trudnych warunkach oświetlenia zewnętrznego. Wyświetlacz ma trzy pola cyfrowe. Na głównym polu cyfrowym wskazuje wynik pomiaru temperatury, a na pozostałych dwóch mniejszych polach pomocniczych ustawioną wartość współczynnika ε (z rozdzielczością 0,01) oraz numer pamięci danych pomiarowych. Podświetlenie wyświetlacza włącza się i wyłącza naciskając specjalny przycisk. Podświetlenie wyłącza się samoczynnie w momencie zadziałania funkcji automatycznego wyłączania zasilania, tj. po ok. 15 sekundach od momentu zwolnienia przycisku wyzwalania pomiaru. Pirometr wyświetla też symbole informujące użytkownika o różnych stanach przyrządu, np. o: włączonym stanie zamrażania wskazania (“HOLD”), wskazywaniu wartości maksymalnej lub minimalnej z serii pomiarów, konieczności wymiany zużytej baterii na nową (symbol baterii), aktywnej funkcji konfigurowania pirometru (“SET”), decyzji komparatora, tj. przekroczeniu ustawionej wcześniej wartości granicznej, zapisie do pamięci danych pomiarowych lub przepełnieniu tej pamięci. Na wyświetlaczu pojawia się też znak markera laserowego, który znika na czas trwania pomiaru.

Funkcje obsługowe
Należy do nich zaliczyć wskazywanie wartości maksymalnej i minimalnej, konfigurowanie parametrów pomiaru, konfigurowanie komparatora oraz obsługę pamięci danych pomiarowych. Gdy w trakcie pomiaru zostanie naciśnięty przycisk “MODE”, to przyrząd zacznie wskazywać wartość maksymalną ze wszystkich wyników uzyskanych od momentu rozpoczęcia pomiaru przyciskiem wyzwalania. Ponowne naciśnięcie przycisku “MODE” powoduje wyświetlenie wartości minimalnej. Skasowanie wartości maksymalnej i minimalnej przechowywanych w pamięci pirometru następuje automatycznie po wyłączeniu zasilania przyrządu, tj. zadziałaniu funkcji automatycznego wyłączania zasilania. Do skonfigurowania przyrządu przed pomiarem służy funkcja “SET”. Użytkownik naciskając kolejno odpowiedni przycisk może wybrać w pętli: włączenie/wyłączenie sygnału informującego użytkownika o decyzji komparatora, wybranie dolnej i górnej wartości granicznej komparatora, ustawianie współczynnika emisji termicznej ε oraz jednostki wskazywania temperatury °C/°F. Komparator pirometru porównuje bieżący wynik pomiaru z wprowadzoną wcześniej do jego pamięci wartością graniczną górną i dolną, a następnie informuje o tym użytkownika wyświetlając odpowiedni symbol oraz włączając krótki sygnał dźwiękowy. Funkcja komparatora, mimo że skonfigurowana przez użytkownika, jest uaktywniana dopiero po naciśnięciu odpowiedniego przycisku. Unikatową funkcją pirometru 3419-20 jest pamięć danych pomiarowych. Pamięć ta ma pojemność 50 danych, przy czym dane są zapisywane dopiero po jej uaktywnieniu. Każdy wynik pomiaru jest zapisywany w komórce pamięci o określonym numerze. Po przywołaniu na ekran zapisanego wyniku pomiaru, jest też wyświetlany numer komórki, w której jest zapisany ten wynik. Stan zapełnienia pamięci jest sygnalizowany na wyświetlaczu, a użytkownik może w razie potrzeby skasować całą jej zawartość.

Zasilanie
Pirometr 3419-20 jest zasilany za pomocą jednej typowej baterii magnezowej 6F22 lub alkaicznej 6LR61. Przy wyłączonym markerze laserowym i podświetleniu wyświetlacza przybliżony czas pracy pierwszej z nich wynosi 55 h, a drugiej 80 h. Gdy napięcie baterii spadnie poniżej 7,0 V, na wyświetlaczu pojawia się symbol baterii informujący użytkownika o konieczności niezwłocznej wymiany jej na nową. Bateria jest umieszczona w rękojeści obudowy pirometru pod specjalną, łatwo unoszoną pokrywą.

Wyposażenie standardowe i opcjonalne
Wraz z pirometrem 3419-20 producent dostarcza futerał zawierający klips umożliwiający zawieszenie go np. na pasku spodni. Jako wyposażenie opcjonalne można zakupić czarną taśmę imitującą ciało doskonałe czarne (w rolce, o szerokości 50 mm i długości 10 m). Parametry taśmy to dopuszczalna temperatura 180°C i ε = 0,95. Czarną taśmę można nakleić przed pomiarem na badany obiekt, którego parametru ε się nie zna. Naklejając czarną taśmę na badany obiekt zwiększa się też jego emisyjność. Dzięki temu można uzyskać dokładny pomiar temperatury obiektów wykonanych z materiałów o niskiej emisyjności, takich jak np. metale. Materiały tego typu odbijają promieniowanie termiczne otoczenia, powodując błędy pomiarowe pirometrów.

Wymiary i masa
Pirometr 3419-20 ma wymiary 46 x 172 x 118 mm i masę 220 g (włącznie z baterią).

Leszek Halicki