Jednym z istotnych czynników kształtujących bezpieczeństwo, to wysoka jakość płynu do mycia i spryskiwania szyb samochodowych.

Dynamiczny rozwój motoryzacji w Polsce to nie tylko wielki problem ekologiczny widoczny przede wszystkim w dużych aglomeracjach miejskich, ale bezpieczeństwo nas samych w ruchu drogowym. Jednym
z istotnych czynników kształtujących to bezpieczeństwo, to wysoka jakość płynu do mycia i spryskiwania szyb samochodowych. Inaczej mówiąc dobra widoczność szyby w samochodzie to “bezpieczeństwo nas samych”.
Zapewnienie optymalnych warunków bezpieczeństwa jazdy samochodów w ruchu miejskim i autostradowym, zwłaszcza w okresie zimy i lata wymaga stosowania płynów najwyższej jakości.
Płyny do mycia i spryskiwania szyb samochodowych i reflektorów w zależności od temperatury krystalizacji dzielą się na:
- koncentraty, których temperatura krystalizacji jest niższa niż. -35OC;
- płyny o stężeniu eksploatacyjnym o temperaturze krystalizacji od -35OC do -20OC, przeznaczone do użycia głównie w zimie;
- płyny o stężeniu eksploatacyjnym o temperaturze krystalizacji wyższej niż -20OC, przeznaczone do użycia w okresie wiosennym i jesiennym;
- płyny przeznaczone do stosowania w lecie (wersja letnia).
Na polskim rynku znajduje się szeroki asortyment płynów do mycia i spryskiwania szyb samochodowych.

Podstawowe wymagania stawiane płynom
Powszechnie panuje opinia, że płyny do mycia i spryskiwania szyb samochodowych są łatwe do wyprodukowania, bo nie wymagają złożonych linii technologicznych i skomplikowanych, opracowywanych latami receptur. To prawda, jednakże należy pamiętać, że płyn powinien być wytwarzany według sprawdzonej w badaniach receptury, a jego produkcja powinna być kontrolowana i stabilna.
Minimalne wymagania stawiane płynom o stężeniu eksploatacyjnym oraz koncentratom zostały określone w WT-ITS/2/94-ZLG wyd. 9.
Podstawowe wymagania to:
- skład chemiczny;
- temperatura krystalizacji;
- właściwości myjące;
- pienienie.

Skład chemiczny
Generalnie do produkcji płynów stosuje się alkohole: etylowy i izopropylowy, wodę, oraz pakiet dodatków uszlachetniających obejmujących środki powierzchniowo-czynne, poślizgowe, przeciwoblodzeniowe, zapachowe i barwniki.
Istotnym argumentem dotyczącym powszechnego stosowania alkoholi do produkcji płynów są względy ekonomiczne, pozwalające na obniżenie kosztów produkcji.
Alkohole pełnią też rolę modyfikatora odparowania, gdzie płyn po zadozowaniu na szybę i kilkakrotnym przejściu wycieraków odparowuje. Przy zbyt szybkim odparowaniu płynu z szyby, pozostająca woda zamarza w cienkiej warstwie, co niebezpiecznie ogranicza widoczność. Dobry płyn powinien pozostawiać na szybie samochodu niewidoczny film, równomiernie spływający. Alkohole, oprócz zalet posiadają również własności negatywne. Zbyt duży ich udział, zwłaszcza alkoholu etylowego, jest również przyczyną powstawania trudnych do usunięcia zacieków, a przy jeździe nocą sprzyja powstawaniu refleksów świetlnych.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 16 marca 1993 roku (Dz. U. Nr 25, poz. 115) preparaty wprowadzone do obrotu handlowego, zawierające w swoim składzie alkohol etylowy należy skażać substancją o nazwie “Bitrex”, która zmienia smak preparatów w taki sposób, aby stały się niezdatne do spożycia.
Ważnym dodatkiem stosowanym do płynów zimowych jest dodatek przeciwdziałający ich zamarzaniu na szybie samochodowej oraz oblodzeniu końcówki dyszy (gdzie po odparowaniu alkoholu następuje zamarznięcie wody i utrudniony wypływ płynu z dyszy). Ponadto pełni funkcję dodatku konserwującego gumę piór wycieraków, nie dopuszcza do jej odtłuszczania w wyniku oddziaływania alkoholu oraz ułatwia jej poślizg po szybie. Innym dodatkiem jest barwnik, konieczny z uwagi na fakt, że zabarwiony płyn jest lepiej widoczny podczas sprawdzania jego poziomu w zbiorniku samochodu oraz ze względów estetycznych. Jego udział jest ograniczony, ponieważ zbyt duża ilość mogłaby spowodować powstanie trudno usuwalnych plam na lakierze nadwozia samochodu

Skomponowane płyny nie mogą powodować nadmiernego wzrostu objętości gumy uszczelek szyb samochodu i piór wycieraków. Pod ich wpływem pióra wycieraków nie powinny zmieniać również twardości ani też ulegać pofalowaniu.



Stan techniczny uszczelek szyb samochodu marki Polonez Caro w wyniku oddziaływania płynu zimowego wytworzonego na bazie alkoholu etylowego.

Płyny do mycia i spryskiwania szyb samochodów nie powinny niekorzystnie oddziaływać na powłoki lakierowe nadwozi samochodów.

Temperatura krystalizacji
Temperatura krystalizacji płynu ma ścisły związek z bezpieczeństwem jazdy samochodu. Płyn o wysokiej temperaturze krystalizacji zamarza zimą
w układzie spryskiwania samochodu, a kierujący pojazdem narażony jest na ograniczoną widoczność w ruchu drogowym. Temperaturę krystalizacji płynów o stężeniu eksploatacyjnym w Polsce przyjmuje się w granicach od -35OC do -20OC z uwagi na zróżnicowany klimat (bieguny zimna).

Właściwości myjące i pienienie
Jak już wspomniano, jednym z podstawowych wymagań stawianym płynom do mycia i spryskiwania szyb samochodowych są dobre właściwości myjące. Trzykrotne przejście wycieraków podczas pracy, niezależnie od warunków eksploatacji samochodu powinno wystarczyć do zmycia szyby
i usunięcia zabrudzenia tworząc wymaganą strefę widoczności.
Odpowiednie strefy widoczności szyby przedniej – strefa A i B są określone jednoznacznie w dokumentacji konstrukcyjnej każdego samochodu (fot. 4).
Dobre właściwości myjące wykazują płyny skomponowane na bazie alkoholu izopropylowego, choć nie pozbawione ujemnej cechy, jak charakterystyczny nieprzyjemny zapach. Ponadto płyny powinny charakteryzować się niską skłonnością do pienienia i szybkim zanikiem piany. Nadmierne pienienie może być spowodowane wysokim poziomem dozowania środków myjących bądź niewłaściwym doborem komponentów. Należy podkreślić, że o wyborze bazy surowcowej płynów decydują głownie względy ekonomiczne. Płyn wysokiej jakości to płyn odznaczający się niskim napięciem powierzchniowym, gwarantującym dobrą zwilżalność szyby samochodu. Według PN-C-04809 napięcie powierzchniowe nie powinno przekraczać 35 mN/m.
Wraz z rozcieńczaniem płynu o stężeniu eksploatacyjnym rośnie napięcie powierzchniowe, wskutek czego pogarszają się właściwości myjące.

Badania laboratoryjne płynów – metody badań
Badania laboratoryjne płynów dotyczą ich zgodności w zakresie bezpieczeństwa użytkowania WT-ITS/2/94-ZLG wyd. 9 podczas produkcji i badań, zarówno koncentratów jak i płynów o stężeniu eksploatacyjnym.

Badania laboratoryjne płynów do mycia i spryskiwania szyb samochodowych przeprowadza się na co najmniej 5 litrach koncentratu lub 10 litrach płynu o stężeniu eksploatacyjnym. Zakres badań obejmuje:
- określenie barwy i ocenę przeźroczystości;
- oznaczenie płynności płynu o stężeniu eksploatacyjnym w temperaturach ujemnych (podanych przez producenta);
- oznaczenie oddziaływania płynu na gumę uszczelki szyby samochodu (zmiana objętości i plamienia);
- badania w zakresie działania płynu na gumę piór wybieraków (zmiana twardości, objętości i pofalowania);
- badania płynu w zakresie działania na powłoki lakierowe.



Stan techniczny powłoki lakierowej nadwozia samochodu w wyniku oddziaływania płynu zimowego wytworzonego na bazie alkoholu etylowego podczas próby zanurzeniowej.



Stan techniczny piór wycieraków w wyniku oddziaływania płynu zimowego wytworzonego na bazie alkoholu etylowego.
Ocena eksploatacyjna płynów – wymagania ogólne
Zgodnie z warunkami technicznymi WT-ITS/2/94-ZLG wyd. 9 badania płynów do spryskiwania szyb samochodowych i reflektorów prowadzi się na trzech samochodach osobowych w czasie nie krótszym niż pięć dni w warunkach ruchu miejskiego i na autostradzie, jeżdżąc dziennie minimum ok. 1 godziny. Badaniom podlegają płyny zimowe i letnie o stężeniu eksplolatacyjnym, przy czym te pierwsze są badane w warunkach zimowych.
Dla zapewnienia wnikliwej oceny użytkowej płynów rozszerza się badania o jazdę samochodów w porze wieczorowej i nocą. Badaniem objęte są następujące parametry:
- skuteczność mycia szyb samochodu;
- pienienie;
- powstawanie plam i zacieków;
- powstawanie refleksów świetlnych od latarń (rozszczepienie strumienia świetlnego w polu pracy wycieraków);
- określenie stanu technicznego piór wycieraków;
- określenie stanu technicznego uszczelek szyb samochodu.
Naruszenie stanu technicznego elementów układu spryskiwania sprzyja powstawaniu na szybie samochodu smug płynu, ograniczając tym samym widoczność, jak również wywołuje wibrację i hałas piór, zwłaszcza w obszarze nawrotu oraz odrywania przy dużych prędkościach jazdy.
Należy podkreślić, że w okresie zimy przy obfitych opadach śniegu, dużych wahaniach temperatury i zasolonych nawierzchniach dróg obserwuje się przyspieszone zużycie piór wycieraków. Na ogół głównym czynnikiem wywołującym to zużycie jest marznąca mieszanina wody i soli oraz zanieczyszczenia powstałe na szybie samochodu. Na ogół zjawisko to ma miejsce w dużych aglomeracjach uprzemysłowionych miast i zawiera ok. 70% substancji nieorganicznych (minerały lub cząstki sadzy), zaś pozostałe to zanieczyszczenia organiczne (składniki spalin, pyły roślinne, cząstki zaolejone, owady itp.). Obecność powłoki na szybie sprzyja utrzymywaniu się kropelek wody, ograniczając tym samym widoczność.
Usunięcie tego rodzaju zanieczyszczeń wymaga zastosowania wysokiej jakości płynu oraz użycia piór wycieraków o poprawnym stanie technicznym.
Wysoką efektywność pracy wycieraków zapewnia trwała elastyczność krawędzi “wargi” gumy o grubości 0,015 -0,020 mm i odpowiedni docisk, który powinien wynosić ok. 15g/cm2.
W okresie wysokich spadków temperatur należy unosić pióra wycieraków z powierzchni szyby samochodu, przez co ogranicza się zużycie gumy piór wycieraków. Stwierdzono, że guma piór wycieraków wykonana z naturalnego kauczuku ulega wcześniejszemu starzeniu z racji większej koncentracji agresywnych cząsteczek zanieczyszczeń i oddziaływania zjawiska ozonowego.
Zmianę jego kształtu, w tym zanik ostrych krawędzi wywołuje na ogół zła jakość płynów oraz wysokie spadki temperatur. W okresie letnim napotykamy na trudności związane z zanieczyszczeniem szyb samochodowych i reflektorów martwymi owadami. Powodują one rozszczepienie światła, są bardzo dokuczliwe przez swoją “odnawialność”, a tym samym zwiększają stopień niebezpieczeństwa. Niektóre gatunki letnich płynów do spryskiwaczy szyb samochodowych mają skład uwzględniający przeciwdziałanie takim osadom, zawierając substancje rozkładające białko (z reguły nazywa się je płynami aktywnymi. Należy podkreślić, że na rynku są dostępne preparaty w postaci pianek nakładanych na szybę przed rozpoczęciem jazdy samochodem.
O wyborze bazy surowcowej płynów decydują w głównej mierze względy ekonomiczne. Generalnie do ich produkcji stosuje się alkohole: etylowy i propylowy. Wysoka jakość płynów do mycia i spryskiwania szyb samochodowych o wydłużonym okresie eksploatacji to bezpieczeństwo nas samych w ruchu drogowym. O jakości płynu decyduje przede wszystkim skład chemiczny, temperatura krystalizacji, właściwości myjące, oraz wartość napięcia powierzchniowego. Najlepsze właściwości myjące wykazują płyny o najniższym napięciu powierzchniowym. Wraz z rozcieńczaniem płynu rośnie napięcie powierzchniowe i pogarszają się właściwości myjące. Ważnym dodatkiem stosowanym do płynów zimowych jest specyfik przeciwdziałający jego zamarzaniu na szybie samochodu oraz oblodzeniu końcówki dyszy (co utrudnia swobodny jego wypływ z dyszy spryskiwacza).
Wnikliwą ocenę użytkową płynów zapewniają warunki techniczne WT-ITS/2/94-ZLG wyd. 9 dotyczące badań laboratoryjnych i eksploatacyjnych.
Do niedawna najczęściej występującą wadą badanych płynów na zgodność z WT-ITS/2/94-ZLG wyd. 9 była błędnie podawana temperatura stosowania. Obecnie sytuacja się diametralnie zmieniła pozytywnie.

Janusz Jakóbiec
Grzegorz Wysopal
Instytut Technologii Nafty – Kraków