Stosowanie podrabianych lub nielegalnych czynników chłodniczych niesie ze sobą liczne ryzyka, a te są często bagatelizowane przez warsztaty. Eksperci Denso od układów klimatyzacji przygotowali poradnik, omówiono w nim konsekwencje stosowania podróbek czynników chłodniczych oraz przedstawiono sposoby ich identyfikacji.

Na wstępie warto wyjaśnić, dlaczego na rynku wtórnym rośnie liczba podrabianych czynników chłodniczych. W 2014 r. Komisja Europejska podjęła decyzję o konieczności kontroli emisji fluorowanych gazów cieplarnianych (F-gazów), w tym wodorofluorowęglowodorów (HFC). W konsekwencji UE przyjęła dwa akty ustawodawcze: rozporządzenie w sprawie fluorowanych gazów cieplarnianych i dyrektywę dotyczącą układów klimatyzacji mobilnej („dyrektywa MAC”). Ich celem jest wymuszenie stosowania gazów o współczynniku globalnego ocieplenia (GWP) niższym niż 150.
W 2015 r. UE wprowadziła harmonogram stopniowego wycofywania czynników chłodniczych o wysokim współczynniku GWP, takich jak R134a. Zgodnie z wytycznymi w 2030 r. na rynku powinna być dostępna jedynie jedna piąta całkowitego wolumenu sprzedaży HFC o wysokim współczynniku GWP z 2014 r.
R134a to HFC o GWP równym 1430, podczas gdy dwutlenek węgla (CO2) ma GWP równy 1. Uwolnienie kilograma czynnika chłodniczego R134a do atmosfery odpowiada 1430 kg CO2. Po uwolnieniu do atmosfery minie średnio 12 lat, zanim R134a zostanie rozłożony w wyniku naturalnych procesów, takich jak reakcje atmosferyczne i absorpcja przez roślinność. Należy jednak zauważyć, że stężenie R134a w atmosferze będzie nadal rosło, dopóki będzie używany i uwalniany do atmosfery, np. gdy zostanie (przypadkowo) uwolniony do atmosfery, zamiast być odzyskany za pomocą stacji obsługi klimatyzacji. Dla porównania czynnik R1234yf pozostanie w atmosferze zaledwie 11 dni.
Jak widać na załączonym harmonogramie stopniowego wycofywania, w 2023 r. na rynku dostępne było jedynie 45% całkowitego wolumenu sprzedaży czynnika R134a z 2014 r., a w 2024 r. będzie to zaledwie 31%. Ze względu na harmonogram wycofywania cena czynnika R134a gwałtownie wzrosła, szczególnie w 2018 r., kiedy jego dostępność spadła z 93% do 63%, a rynek wpadł w panikę. W efekcie znacznie wzmogła się aktywność tzw. szarej strefy – import lub przemyt podrobionych i nielegalnych czynników chłodniczych, szczególnie przez kraje spoza UE. 

Czym są podrabiane czynniki chłodnicze?
Podrabiane czynniki chłodnicze definiuje się jako zanieczyszczone mieszanki – które zwykle składają się z innych zabronionych czynników chłodniczych, takich jak R12 lub R22 – imitujące oryginalne czynniki chłodnicze. Jak już wspomniano, są one zanieczyszczone, niebezpieczne i zazwyczaj sprzedawane w jednorazowych butlach po obniżonych cenach. Handel podrobionymi czynnikami chłodniczymi rośnie, a ich stosowanie powoduje różne konsekwencje – począwszy od słabej wydajności układu klimatyzacji, przez kosztowne uszkodzenia części i urządzeń, aż po poważne zagrożenie bezpieczeństwa i życia ze względu na ryzyko eksplozji. 
Są one zazwyczaj oferowane w jednorazowych butlach ze względu na ich stosunkowo niską cenę i brak identyfikowalności. Używanie takich jednorazowych butli jest zabronione w UE od 2007 r. Pomimo zakazu w Europie coraz większą popularnością cieszą się również pojemniki własnej produkcji („zrób to sam”). Do najczęstszych konsekwencji stosowania podrabianych czynników chłodniczych należą:

• zamrożenie układu klimatyzacji: czynniki chłodnicze niskiej jakości charakteryzują się nadmierną wilgocią i mogą uszkodzić układ klimatyzacji, zamarzając w kryształki lodu i blokując przepływ czynnika chłodniczego w zaworach rozprężnych i rurach parownika;
• korozja i powstawanie kwasów: nadmierna wilgoć w czynniku chłodniczym w reakcji z olejem sprężarkowym może powodować powstawanie silnie korozyjnych kwasów, które mogą uszkodzić sprężarkę klimatyzacji;
• tworzenie się szlamu: obecność kwasów w układzie klimatyzacji może powodować tworzenie się szlamu, a ten może zapychać zawory rozprężne i przewody. Szlam może również zakłócać wymianę ciepła w wymiennikach ciepła i negatywnie wpływać na wydajność układu. 
• awaria: podrabiane czynniki chłodnicze mogą zawierać chemikalia/substancje, które nie są kompatybilne z układem klimatyzacji pojazdu, i mogą prowadzić do jego uszkodzenia.

Jak unikać podrobionych lub nielegalnych czynników chłodniczych?

• Pozyskuj czynniki chłodnicze z renomowanych źródeł, od sprawdzonych dostawców i producentów.
• Unikaj tych sprzedawanych w jednorazowych butlach.
• Sprawdź źródło i autentyczność czynnika chłodniczego.
• Kupuj wyłącznie czynniki chłodnicze dostarczane w przyjaznych dla środowiska, identyfikowalnych butlach wielokrotnego użytku, nadających się do ponownego napełnienia.

Jak sprawdzić, czy mamy do czynienia z podróbką?
Stosunkowo prostym testem jest sprawdzenie zależności pomiędzy temperaturą i ciśnieniem czynnika chłodniczego w butli lub pojeździe. Korzystając z aplikacji Danfoss lub z suwaka Denso, można łatwo stwierdzić, czy zależność ta jest prawidłowa. Prawidłowe ciśnienie czynnika chłodniczego w temperaturze 20°C wynosi ok. 4,7 bara. 
Innym, precyzyjniejszym rozwiązaniem jest skorzystanie z analizatora gazu. Pozwoli on uzyskać dokładniejsze informacje o zawartości butli z czynnikiem chłodniczym (jednorazowego użytku), należy jednak pamiętać, że nie jest on w stanie wykryć wszystkich typów podrabianych czynników chłodniczych. Analizator gazu pozwoli przeprowadzić pomiar czynnika chłodniczego R134a i R1234yf z dokładnością do ± 1%, z podziałem procentowym na czynnik chłodniczy R1234yf, R134a, R22, HC i powietrze.
Tańszą alternatywą jest skorzystanie z identyfikatora czynnika, jednak wskazuje on jedynie wynik pozytywny lub negatywny. 

To się nie opłaca
Czy niska cena podrabianego czynnika chłodniczego jest warta ryzyka? Odpowiadając na to pytanie, warto pamiętać o zagrożeniach wynikających ze stosowania podróbek. Kolejną kwestią jest gwarancja. Jeśli w sprężarce Denso podczas rozpatrywania zgłoszenia odnotowane zostaną ślady podrabianych czynników chłodniczych lub jeśli kompresor uległ awarii na skutek stosowania takich, gwarancja traci ważność. To kolejny ważny powód, aby trzymać się od nich z daleka.

Najczęstsze mieszanki czynników w butlach jednorazowych

Harmonogram stopniowego wycofywania czynnika R134a

Sprawdzanie zależności pomiędzy temperaturą i ciśnieniem czynnika chłodniczego

Identyfikatory czynnika chłodniczego

Zagrożenia w zależności od rodzaju czynnika chłodniczego