Celem tego artykułu jest pomoc oraz dostarczenie podstawowych informacji na temat kolorymetrii. Każdy z nas - czy to lakiernik, czy kolorysta, odbiera kolor inaczej. Autorka artykułu chciałaby podzielić się z Czytelnikiem swoimi przemyśleniami w oparciu o wieloletnie doświadczenie kolorysty, który nabył je pracując na wielu mieszalnikach znanych firm.

Kolor widzimy dzięki receptorom złożonym z komórek wrażliwych na światło, które są skoncentrowane w siatkówce z tyłu oka. Na odbiór koloru mają wpływ następujące czynniki:
- kształt i rozmiar obiektu – wiadomo jak trudno dobrać kolor do elementu o wielkości 1 na 3 cm, a już o wiele lepiej ten sam kolor widzimy na większej powierzchni. W swojej długoletniej pracy niejednokrotnie dorabiałam kolor na życzenie klienta do małych rozmiarowo próbek i, niestety, klienci zawsze wracali, przyznając, że miałam rację, iż kolor nie będzie pasował;
- otoczenie – nie należy dobierać koloru w pomieszczeniu ciemnym, w pełni słońca, pod daszkami. Prawidłowy dobór koloru powinien odbywać się w półcieniu, ale w świetle naturalnym. Pewnie niektórzy zastanawiają się jak dobrać kolor zimą? Należy zawsze dobierać kolor w ciągu dnia. Nie należy posługiwać się żadnymi cudownymi lampami ze światłem dziennym. Jeszcze małe spostrzeżenie: lakiery perłowe oraz z xirallic’iem w pierwszym ruchu trzeba dobierać w słońcu, dlatego że wtedy można zobaczyć różnicę w “iskrzeniu”, której nie wychwycisz w cieniu, a wtedy nie zobaczysz, który dodatek jest w lakierze;
- różnice w połysku – element, który otrzymujemy, powinien być wypolerowany, kolor akrylowy utlenia się, płowieje i traci połysk - szczególnie czerwony, zielony, niebieski i żółty, czyli kolory, które zawierają barwnik biały.

Aluminium i perły – historia
1. Standardowe aluminium można podzielić na:
a. drobne,
b. średnie,
c. grube.
2. Aluminium obrobione – mające regularne kształty:
a. drobne,
b. średnie,
c. grube.
3. Aluminium soczewkowate – aluminium obrobione, na które nałożono lustrzaną folię, która pod wpływem słońca mocno “iskrzy”, dając efekt tzw. brokatu. Wprawny kolorysta z doświadczeniem potrafi rozróżnić rodzaje aluminium w lakierze. Perły – podstawowym składnikiem pigmentów perłowych jest minerał zwany miką. Pigmenty płytkowe są obecnie najważniejszymi z powszechnie dostępnych pigmentów perłowych. Większość z nich składa się z płytek miki pokrytej tlenkami metali. Pigmenty te można podzielić na:
a. Jednobarwne – gdzie występuje zjawisko jednoczesnego załamania, odbicia i przepuszczenia promieni światła powodując efekt mieniących się barw (fot. 1).
b. Wielobarwne – działają jak pryzmat, który rozszczepia światło na barwy tęczy (fot. 2).



Fot. 1. Pigment perłowy jednobarwny.

Rys. 2. Pigment perłowy wielobarwny.

Nowe samochody a różnice w kolorze
Dobry obserwator dostrzeże różnicę w kolorze na samochodzie, który został właśnie wyprodukowany w fabryce. Co na to wpływa:
- różnice między dostawami partii koloru od tego samego dostawcy;
- różni dostawcy barwników do producentów farb i lakierów. Każda fabryka produkująca produkty lakiernicze ma swój system pigmentów, mogą to być gotowe miksy, lakiery oparte na pigmentach z dodatkiem żywic, lakiery oparte na pigmentach z dodatkiem rozpuszczalnika itp. Kolorysta, który miesza fizycznie te pigmenty, teoretycznie przy zmianie systemu mieszalnikowego na system innej firmy zobaczy w puszce ten sam kolor, ale skład chemiczny pigmentu, jego gęstość i siła krycia będą inne. Dlatego należy pamiętać, aby nie zakładać, że pigmenty różnych firm będą takie same;
- każda fabryka ma pewien margines tolerancji w kolorze, przykładowo BMW posiada aż 10-ciostopniowy margines;
- ruchy powietrza, poziomy temperatur, wilgotność w trakcie lakierowania;
- ilość warstw nałożonego lakieru;
- przestoje na linii lakierniczej – tak zwane opóźnienie taśmy spowodowane cofnięciem polakierowanego samochodu z powodu błędów. W takim przypadku możemy być pewni, że zaobserwujemy siadanie lakieru metalicznego.




Jak to działa?
Fabryka wyprodukowała samochód, został wybrany (zaprojektowany) czerwony kolor. Następny krok to znalezienie dostawcy koloru. Każda zainteresowana firma wykonuje próby i przesyła proponowany kolor do fabryki, która wybiera ten, jaki jej odpowiada i lakieruje nim samochody. Następnie fabryka dostarcza próbki tego koloru do firm produkujących lakiery, aby opracowały na podstawie swojego systemu pigmentów opisywany kolor do napraw renowacyjnych. Ponieważ fabryka nie oznacza dostawcy lakieru na samochodzie podczas ewentualnej naprawy renowacyjnej, powstaje problem w potencjalnej mieszalni kolorystycznej. Wspomniana wcześniej tolerancja na kolorze w BMW dotyczy skali 10-ciostopniowej. I tak kolor o kodzie 303 jest jasnoczerwony, a wersja tego koloru już o dwa tony ciemniejsza. Pisząc to wszystko, chcę uzmysłowić kolorystom, że naszym zadaniem jest przygotować lakier do naprawy renowacyjnej, czyli tak go dobrać i dobarwić (kiedy jest taka potrzeba), aby zniwelować różnice jak najlepiej umiemy. Proszę pamiętać, że nie zrobimy auta nowego fabrycznie. Każdy z nas będzie próbował dorabiać kolor, choć dobrze wiemy, że to bardzo trudne, a staje się coraz trudniejsze ze względu na coraz to nowsze pigmenty, które skazują niejako nasz lakier na cieniowanie.

Na czym opieramy swoją wiedzę w przebarwianiu koloru?
- Ocena koloru przy świetle dziennym w półcieniu.
- Ocena koloru przez prawidłowo wykonany natrysk próbny.

Na lakiery metaliczne patrzymy prostopadle i pod kątem, oceniając odbicie koloru, które staje się mniejsze, a odcień koloru ciemniejszy – sprawdzamy tak zwany flop. Należy także pamiętać o ziarnie.
Jeżeli kolor nie pasuje, zabieramy się za przebarwiania, gdzie pomocne jest koło chromatyczne (fot. 3). Koło chromatyczne składa się z kolorów widma widzialnego, czyli: czerwony, pomarańcz, żółty, zieleń, niebieski i fiolet. Jest podzielone na wycinki kolorów i tak podstawowe kolory czerwień, żółty i niebieski mieszane ze sobą tworzą barwy dopełniające:
Zieleń – żółty + niebieski
Pomarańcz – czerwony + żółty
Fiolet – czerwień + niebieski



Fot. 3. Koło kolorów.

Patrząc na koło, układ jest następujący: niebieski naprzeciw czerwonego, fioletowy naprzeciw żółtego itd. Taki układ pozwala stwierdzić, że kolory, które są naprzeciw siebie, mają tendencje do wzajemnego znoszenia się. Na przykład, jeżeli kolor niebieski w porównaniu ze standardem jest za czerwony, można wpływ czerwieni zniwelować przez dodatek zieleni. Takie zjawisko ma miejsce wtedy, kiedy osoba, która normalnie odbiera barwy, ogląda przez krótki czas jakąś kolorową formę, a potem skieruje wzrok na inną płaszczyznę. Widziana uprzednio forma jest odbierana jako obraz wtórny, jednak w kolorze barwy leżącej naprzeciw w kole kolorów. Czyli, koło czerwone wtórnie jest widziane jako zielone. Natomiast barwy sąsiednie są postrzegane jako kolory, między którymi jest odstęp, czyli gdy obok siebie leży barwa niebieska i zielona, to barwa niebieska będzie zbliżać się do fioletu a zielona zbliżać się będzie do żółtego. Im bliżej środka koła kolorów, tym barwy są brudniejsze, im bliżej krawędzi, tym są czystsze.
Jeśli tak widzimy kolory, to teraz możemy mówić o:
- odcieniu,
- tonie,
- jasności,
- czystości.

Hanna Leczkowska
Główny Specjalista ds. Kolorystyki
PRONET COLOR®