Nasz ekspert odpowiada na kolejne pytania związane z prawem pracy.

- Czy pracodawca powinien zapewnić apteczki w zakładzie pracy? Jeżeli tak, to jakie są szczegółowe zasady rozmieszczenia apteczek?
Zgodnie z § 44 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. 2003 nr 169, poz. 1650 t.j.) pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy. W szczególności pracodawca powinien zapewnić apteczki w poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy.
Liczba, usytuowanie i wyposażenie punktów pierwszej pomocy i apteczek powinny być ustalone w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, z uwzględnieniem rodzajów i nasilenia występujących zagrożeń (§ 44 ust. 2). Obsługa punktów i apteczek, o których mowa w ust. 1, na każdej zmianie powinna być powierzana wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy (§ 44 ust. 3). W punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach, w widocznych miejscach, powinny być wywieszone instrukcje udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku oraz wykazy pracowników, o których mowa w ust. 3 (§ 44 ust. 4). Punkty pierwszej pomocy i miejsca usytuowania apteczek powinny być odpowiednio oznakowane, zgodnie z Polską Normą, oraz łatwo dostępne (§ 44 ust. 5). Jeżeli pracodawca nie zapewni odpowiednich środków, to inspektor pracy po przeprowadzeniu kontroli ma prawo nakazać zapewnienie odpowiednich środków pierwszej pomocy. Ponadto osoba odpowiedzialna za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy lub osoba kierująca pracownikami ponosi odpowiedzialność wykroczeniową zgodnie z art. 283 § 1 kodeksu pracy.

- Czy pomieszczenie palarni w zakładzie pracy jest obowiązkowe?
14.05.2010 r. ogłoszona została ustawa z 8.04.2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. nr 81, poz. 529). Zabrania ona między innymi palenia wyrobów tytoniowych w pomieszczeniach zakładów pracy i zobowiązuje właściciela lub zarządzającego obiektem do umieszczenia w widocznym miejscu odpowiedniego oznaczenia słownego i graficznego informującego o zakazie.
Z ustawy wynikają sankcje karne między innymi za:
- nieumieszczanie informacji o zakazie palenia tytoniu – kara grzywny do 2000 zł,
- palenie wyrobów tytoniowych w miejscach objętych zakazem – grzywna do 500 zł.

Zgodnie z nowelizacją ustawy właściciel lub zarządzający obiektem nie ma obowiązku wyznaczenia palarni. Może jednak to czynić między innymi w odniesieniu do pomieszczeń zakładu pracy.
Aktualnie przepisy Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. 2011 nr 173, poz. 1034) nie nakładają na pracodawcę obowiązku zapewnienia pomieszczenia palarni w zakładzie pracy.

- Czy obcokrajowiec skierowany do pracy w Polsce powinien mieć ważne badania lekarskie i ukończone szkolenie bhp?
Na mocy art. 671-673 kodeksu pracy pracodawca mający siedzibę za granicą, który deleguje swoich pracowników do pracy na terenie Polski, ma obowiązek zapewnić tym pracownikom warunki zatrudnienia nie mniej korzystne niż wynikające z kodeksu pracy oraz innych polskich przepisów regulujących prawa i obowiązki pracowników – w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
W praktyce zatem każde przedsiębiorstwo zagraniczne, delegujące swój personel do świadczenia pracy w Polsce, związane jest standardami ochronnymi wprowadzonymi przez polskie prawo pracy. Nie ma przy tym znaczenia, w jakim kraju podmiot delegujący pracowników ma swoją siedzibę i czy w Polsce utworzył on swoją filię, oddział itp.
Należy zatem stwierdzić, że badania lekarskie oraz szkolenia z zakresu bhp tych pracowników powinny obejmować co najmniej taki zakres, jaki wynika z prawa polskiego. Jeżeli zakres ten jest węższy, to konieczne jest przeprowadzenie szkoleń i badań wg prawa polskiego.
- Czy pracownikowi, który przebywa na zwolnieniu lekarskim, należy się odzież i obuwie robocze, ewentualnie ekwiwalent pieniężny za używanie własnej odzieży i obuwia roboczego?
Zgodnie z art. 2377 § 1 kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach:
- jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu,
- ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.
Ponadto, zgodnie z art. 2377 § 4 kodeksu pracy, pracownikowi używającemu własnej odzieży i obuwia roboczego pracodawca wypłaca ekwiwalent pieniężny w wysokości uwzględniającej ich aktualne ceny. Należy wskazać, że pracodawca obowiązany jest wypłacić pracownikowi ekwiwalent pieniężny za używanie własnej odzieży i obuwia roboczego za czas faktycznie przepracowany.
W świetle tego obowiązek dostarczenia przez pracodawcę pracownikowi odzieży i obuwia roboczego związany jest ściśle ze środowiskiem pracy. Stwierdzić należy, iż pracownik faktycznie niewykonujący pracy, np. przebywający na długotrwałym zwolnieniu lekarskim, nie używa odzieży i obuwia roboczego do świadczenia pracy, a zatem pracodawca w takiej sytuacji nie ma obowiązku przydzielania pracownikom tych środków. W związku z tym należy wskazać, że w przypadku nieświadczenia pracy przez pracownika pracodawca nie ma obowiązku dostarczenia mu odzieży i obuwia roboczego, a więc nie ma też obowiązku wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za używanie własnej odzieży i obuwia roboczego.

- Czy do wykonywania zawodu spawacza potrzebne są uprawnienia?
Zgodnie z § 27 Rozporządzenia Ministra Gospodarki z 27 kwietnia 2000 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych (Dz. U. z 2000 r. nr 40, poz. 470) prace spawalnicze powinny być wykonywane przez osoby posiadające „Zaświadczenie o ukończeniu szkolenia” albo „Świadectwo egzaminu spawacza” lub „Książkę spawacza”, wystawiane w trybie określonym w odrębnych przepisach i Polskich Normach, z uwzględnieniem przepisu § 28.
Zgodnie z polską normą PN-EN 287-1: 2007, pt. „Egzamin kwalifikacyjny spawaczy. Spawanie. Część 1: Stale” uprawnienia spawacza są ważne 2 lata. Potwierdzenie ważności w trakcie tego okresu przez nadzór spawalniczy lub odpowiedzialny personel pracodawcy jest warunkiem wykonywania przez spawacza prac spawalniczych. Powinno to być potwierdzane co 6 miesięcy.
Świadectwo egzaminu kwalifikacyjnego spawacza zgodnie z przytoczoną normą może być przedłużone na następne 2 lata przez egzaminatora lub jednostkę egzaminującą. Przed przedłużeniem świadectwa, oprócz potwierdzenia przez pracodawcę ważności co 6 miesięcy, powinny być spełnione specjalistyczne warunki (m.in. dokumenty z badań radiograficznych, ultradźwiękowych, badań niszczących) określone w normie.

- Czy w sytuacji, kiedy w firmie jest prowadzony remont pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, pracodawca musi zapewnić możliwość korzystania z toalety?
Zgodnie z § 111 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. 2003 nr 169, poz. 1650 t.j.) pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków, w jakich ta praca jest wykonywana. Wymagania dla pomieszczeń i urządzeń higieniczno-sanitarnych określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.
Natomiast zgodnie z § 25 ust. 1 rozdziału 4 określonego w załączniku nr 3 cyt. rozporządzenia toalety powinny być zlokalizowane w odległości nie większej niż 75 m od stanowiska pracy. Odległość ta może być większa jedynie dla pracowników pracujących stale na otwartej przestrzeni, lecz nie powinna przekraczać 125 m od najdalszego stanowiska pracy.
Należy zatem wskazać, że obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikom możliwości korzystania z toalet zgodnie z ww. wymogami. Natomiast w przypadku prowadzonych w miejscu pracy remontów pracodawca ma obowiązek takiego zorganizowania pracownikom warunków higieniczno-sanitarnych, aby mogli on w pełni korzystać z przysługujących im praw, w tym również mieli zapewnioną możliwość korzystania z toalety.

mgr Robert Gorczyca
prawnik, specjalista ds. bhp