Wielu kierowców często się zastanawia, czy butelka oleju silnikowego postawiona rok czy dwa lata temu na półce w garażu ciągle nadaje się do użytku. Jak długo i w jakich warunkach powinny być przechowywane oleje?

Okazuje się, że czas magazynowania jest umowny. Najkrótsze okresy (do 1 roku) przyjęte są dla olejów stosowanych w lotnictwie, gdzie życie ludzkie nie może być narażone na jakiekolwiek zagrożenie.
Firmy współpracujące z wojskiem przyjęły jako okres trwałości trzy lata, bo takie są wymagania wojska stosującego dodatkowo system FIFO (first-in, first-out – pierwszy wchodzi, pierwszy wychodzi). Inne firmy przyjęły jako okres trwałości pięć, a nawet siedem lat.
Oznacza to, że olej przechowywany we właściwych warunkach nie może utracić swoich właściwości, a producent gwarantuje jego parametry techniczne. Przechowywanie olejów we właściwych warunkach oznacza, że są one magazynowane w pomieszczeniach, w szczelnie zamkniętych opakowaniach, a temperatura w magazynie waha się w przedziale od 5 do 40oC. Stwierdzono, że w niższych temperaturach mogą się wytrącać i opadać na dno opakowań niektóre trudno rozpuszczalne składniki pakietów dodatków uszlachetniających, najczęściej olejów przekładniowych, ale także silnikowych. Brak dokładnego wymieszania składników może być przyczyną różnych własności oleju w zależności od miejsca w beczce, gdzie był on pobrany.
W zalecanym zakresie temperatur magazynowania nie zachodzą reakcje utleniania i degradacji oleju, a ślady oddychania beczek przy tak niskim zakresie zmian temperatur są niezauważalne. Dla uniknięcia oddychania beczek zalecane jest ich przechowywanie w pozycji poziomej lub korkiem do dołu. Często okazuje się, że olej po 10 latach magazynowania zestarzał się tylko „moralnie”, bo zestarzały się normy, które spełniał, a do nowych silników nie może być stosowany, bo nie spełnia ich aktualnych wersji.

Oczywiście beczki z olejami mogą być także przechowywane przez ograniczony czas na zewnątrz pomieszczeń, najlepiej pod zadaszeniem, aby uniknąć gromadzenia się wody, śniegu lub lodu w okolicach korka. Zmieniająca się w szerokim zakresie temperatura powoduje oddychanie beczki, co może w szybkim czasie spowodować zgromadzenie się dużej ilości wody z kondensacji (obserwowano nawet poziom do 30% objętości beczki).
Przechowywane oleje powinny mieć zawsze czytelne, niepozalewane olejem lub wodą opisy, gdyż ich brak kwalifikuje opakowanie produktu do utylizacji. Okolice korków wlewu powinny być czyste, by nie dopuścić do zabrudzenia zawartości opakowania. W przypadku niektórych olejów nawet minimalne zanieczyszczenie innym olejem lub smarem czy alkalicznymi pyłami może doprowadzić do całkowitej utraty właściwości i konieczności utylizacji produktu. Również opakowania do przenoszenia olejów do miejsca smarowania powinny być szczegółowo opisane, najlepiej zamykane i pilnowane, żeby nie przenosić w nich innych niż na etykiecie olejów.
Korzyść z dobrego, czystego przechowywania może być w większości stracona, jeżeli olej ulegnie zanieczyszczeniu w czasie drogi z magazynu do maszyn. Pojemniki używane do transportu olejów do obiektu lub krótkiego przechowywania małych ilości muszą być utrzymane w czystości i powinny być zaopatrzone w pokrywki, aby uniknąć dostępu pyłu lub brudów. Powinny być okresowo myte benzyną, dbałość powinna być zapewniona podczas wycierania i suszenia przed ponownym użyciem.
Lejki czy inne części aparatu również muszą być czyste, przetarte szmatami lub ścierkami przeznaczonymi do tego celu. Odpadki bawełny czy wełniane ścierki nie powinny być stosowane, gdyż mają tendencję do pozostawiania włókienek, które po dostaniu się do urządzenia pogarszają przepływ oleju.
Ponieważ najczęściej magazynowane 209-litrowe beczki oleju są bardzo ciężkie (185 kg), do manipulowania nimi muszą być stosowane specjalne wózki lub podnośniki. Niewłaściwe ręczne manipulowanie beczkami może spowodować wypadki i osobiste zranienia. Gdziekolwiek jest to możliwe, unika się ręcznego manipulowania i używa odpowiedniego do tego sprzętu. Istnieje wiele odpowiednich metod manipulowania beczkami, ale najszerzej przyjęły się:
- wózki widłowe (poziome, na standardowych widłach lub pionowe – z przystawką do obsługi jednej lub czterech beczek),
- dwukołowe wózki ręczne,
- wózek do beczek z trójkątnymi kołami,
- ręczny podnośnik,
- ręczna boczna układarka,
- toczenie (przez dwóch robotników).

Nie należy operować beczkami samodzielnie (nawet przetaczanie zalecane jest w dwie osoby), zrzucać beczek lub ich przewracać, aby nie doprowadzić do utraty szczelności na szwie.
W magazynie, dla lepszego wykorzystania miejsca, ustawia się beczki paleta na palecie do bezpiecznej, stabilnej wysokości albo w metalowych regałach (jeżeli takie są zabudowane). Niezależnie od tego, czy jest to na zewnątrz, czy pod zadaszeniem, magazyn powinien być tak usytuowany, aby zabezpieczyć:
- dobry dostęp pojazdom zaopatrzeniowym,
- dużo miejsca do rozładunku pojazdów,
- właściwie wyposażone rampy rozładunkowe z bezpośrednim dostępem do składu olejów,
- czyste, wolne od pyłu otoczenie dla rozpieczętowania i dozowania olejów,
- łatwą dystrybucję do zasadniczych punktów ich stosowania,
- łatwą inwentaryzację i wzrokowe sprawdzanie stanu pojemników i opakowań,
- przestrzeń dla pustych beczek, opakowań i zwrotnych kontenerów,
- równą, poziomą, odporną na oleje posadzkę,
- dobrze zabezpieczony magazyn,
- odpowiednią wentylację,
- wyznaczone i kontrolowane osobne powierzchnie dla używanych i nowych zapasów,
- skuteczny system kontroli zapasów dla zapewnienia ich dobrej rotacji,
- kontrolę temperatury.

Magazyn nie powinien być połączony z żadnymi drenami, systemem kanalizacji czy ciekami wodnymi. Trzeba pamiętać, że 1 kg oleju może zanieczyścić od 1 do 5 mln litrów wód gruntowych. Należy również pamiętać o stosowaniu klarownych znaków ostrzegawczych („Palenie wzbronione” i „Uwaga, śliska powierzchnia”).
Do likwidacji źródeł ognia można stosować tylko odpowiednie środki gaśnicze: gaśnice śniegowe, proszkowe, pianowe lub piasek. Niedopuszczalne jest stosowanie wody powodującej zwiększanie obszaru zagrożenia. Niezwykle skuteczne jest odpowiednie obwałowanie dla dodatkowego zabezpieczenia przed rozprzestrzenianiem się ognia.
Przy każdym magazynie powinny być umieszczone zestawy do likwidacji zagrożenia w przypadku rozlania olejów.
Oleje jako substancje obniżające współczynniki tarcia mogą być przyczyną upadków lub ciężkich obrażeń, dlatego miejsca rozlania trzeba likwidować posypywaniem odpowiednimi środkami absorbującymi.
Większość kierowców nie zdaje sobie sprawy, jak groźny jest bezpośredni kontakt olejów czy paliw ze skórą. Węglowodory zawarte w olejach lub paliwie mają różne długości łańcuchów, mogąc przy krótkich łańcuchach łatwo penetrować w głąb komórek, a niezależnie od długości łańcuchów – działać jako rozpuszczalniki, wyciągając naturalne tłuszcze ze skóry. Odtłuszczona skóra staje się sucha, podatna na łamanie i tworzenie uszkodzeń powierzchni. A to już jest pole dla bakterii mogących powodować zakażenia, a nawet miejsce do działania czynników rakotwórczych, obecnych zwłaszcza w przepracowanych olejach.
Coraz większa liczba kierowców ma świadomość, że przepracowane oleje są substancjami niebezpiecznymi i muszą być zbierane przez wyspecjalizowane firmy posiadające koncesje i odpowiedni sprzęt. Zużytych olejów nie można spalać w piecach lub dodawać do olejów napędowych ani wylewać do cieków wodnych. Dostarczając je do koncesjonowanych firm, uzyskujemy dokumenty zwalniające nas z odpowiedzialności karnej.

Andrzej Tippe