Tak, jak w przypadku samochodów osobowych, również przy obsłudze kół samochodów ciężarowych i pojazdów użytkowych obsługa kół w serwisie ogumienia polega na:
– uniesieniu części lub całego pojazdu,
– demontażu koła z pojazdu,
– przetransportowaniu koła na stanowisko
obsługowe,
– ewentualnym umyciu koła,
– demontażu opony z obręczy koła,
– ewentualnej naprawie opony i poszczególnych
czynnościach z tym związanych,
– ponownym montażu opony na obręczy,
– napełnieniu koła powietrzem lub azotem,
– wyważeniu koła,
– ponownym montażu koła w pojeździe.

Organizacja pracy uzależniona jest przede wszystkim od zakresu posiadanego sprzętu i urządzeń obsługowych. Część z czynności może być i jest wykonywana w warsztatach w sposób ręczny, lecz ze względu na bezpieczeństwo i wydajność pracy (w związku ze znacznym ciężarem kół) powinna być wykonywana przy użyciu odpowiedniego sprzętu.

Demontaż koła z pojazdu w większości warsztatów tego typu realizowany jest przy częściowym uniesieniu pojazdu z wykorzystaniem podstawianych podnośników hydraulicznych (najczęściej z napędem elektrycznym). Oczywiście, w dużych stacjach obsługi samochodów ciężarowych i pojazdów użytkowych wykorzystywane są podnośniki umożliwiające uniesienie całego pojazdu i obsługę wszystkich kół jednocześnie, co w znaczący sposób skraca czas obsługi i podnosi efektywność pracy, jednak koszt zakupu tego podnośnika jest na tyle duży, że mogą sobie na tego typu zakup pozwolić tylko duże placówki obsługowe.

Pozornie prosta czynność, jaką jest demontaż kół, w przypadku samochodów ciężarowych bez użycia odpowiednio zautomatyzowanego sprzętu jest znacznie utrudniona ze względu na wartości momentów dokręcenia śrub mocujących koło do piasty. Dlatego też konieczne jest w tym przypadku stosowanie pneumatycznych wkrętarek udarowych do użycia ręcznego lub zamocowanych na specjalnych wózkach, umożliwiających swobodną regulację wysokości roboczej narzędzia.

Ze względu na masę koła samochodu ciężarowego niezbędne jest korzystanie ze specjalnych wózków do zdejmowania koła z piasty. Umożliwia on bezpieczne i bez użycia siły zdemontowanie koła oraz powtórne (po wykonaniu wszystkich pozostałych czynności obsługowych) jego osadzenie na piaście. Dzięki zastosowaniu odpowiednio skonstruowanych widełek rolkowych możliwe jest dokładne usytuowanie koła względem śrub mocujących do piasty. Przy użyciu tego rodzaju wózka lub innych prostszych konstrukcji koła są transportowane pomiędzy poszczególnymi stanowiskami obsługowymi.

Zanieczyszczenia i zabrudzenia opon oraz obręczy mają wpływ zarówno na utrzymanie czystości w warsztacie, jak również trwałość oraz żywotność urządzeń obsługowych (zwłaszcza montażownicy), a także dokładność przeprowadzenia procesu wyważenia koła. W związku z tym wskazane jest ich umycie.

Jest ono realizowane z użyciem zwykłej myjki wysokociśnieniowej lub z wykorzystaniem specjalistycznej myjki pracującej w układzie zamkniętym obiegu wody. Myjki w zależności od konstrukcji posiadają wiele rozmaitych funkcji wpływających na stopień automatyzacji całego procesu oraz czas mycia i suszenia koła.

Czyste koło trafia dalej na stanowisko demontażu, na którym realizowane jest oddzielenie opony od obręczy koła. Maszyną, która umożliwia mechaniczne przeprowadzenie tego procesu jest montażownica. Jej konstrukcja uzależniona jest przede wszystkim od zakresu obsługiwanych obręczy kół. Do kół samochodów ciężarowych przeznaczone są montażownice o zakresach obręczy od 14 do 44”. W przypadku kół pojazdów użytkowych konieczne jest użycie montażownicy obsługującej obręcze o wymiarze nawet do 56”.

Różnice pomiędzy poszczególnymi montażownicami wynikają z różnych rozwiązań konstrukcyjnych realizujących istotne funkcje montażu i demontażu opony względem obręczy (rodzaju uchwytu, stopnia automatyzacji osadzania koła w uchwycie, sterowania pulpitem realizowanego przewodowo lub drogą radiową itd.).

Również przy ewentualnej naprawie przebitych opon w przypadku kół samochodów ciężarowych wykorzystywane są różnej konstrukcji przyrządy naprawcze. Różnice między nimi wynikają z zakresu realizowanych funkcji oraz zakresu automatyzacji tego procesu. Wyróżnić tu należy odpowiednie stanowisko naprawcze umożliwiające stabilne i bezpieczne umieszczenie opony oraz unoszenie jej na żądaną, najbardziej ekonomiczną wysokość, a także zapewniające jej obracanie. Niezbędne jest również posiadanie odpowiedniej prasy do wykonywania napraw przebitych opon. W celu lokalizacji miejsca uszkodzenia i nieszczelności opony oraz sprawdzenia miejsca naprawy po jej przeprowadzeniu pod kątem szczelności, niezbędne jest użycie specjalnej wanny, której konstrukcja uzależniona jest od sposobu załadunku koła.

Z punktu widzenia bezpieczeństwa obsługującego istotne jest posiadanie w serwisie ogumienia samochodów ciężarowych profesjonalnego kosza do pompowania kół.

Automatyzacja procesu pompowania dzięki wykorzystaniu sterowania mikroprocesorowego pozwala na bezpieczne napełnienie koła odpowiednią wartością ciśnienia bez ryzyka obrażeń w przypadku pęknięcia opony.

Napełnianie kół azotem, stosowane coraz częściej również w przypadku samochodów ciężarowych, wymaga wykorzystania wytwornicy azotu o znacznie większej wydajności, a więc i bardziej pojemnych zbiorników niż w przypadku kół samochodów osobowych. Stosowana zastępczo w przypadku serwisu ogumienia samochodów osobowych metoda wykorzystująca zamiast wytwornicy azotu same butle nabywane w hurtowniach gazów technicznych wyposażone w reduktor (w przypadku kół samochodów ciężarowych) jest zbyt mało ekonomiczna ze względu na duże objętości gazu niezbędnego do napełniania jednego koła.

Ostatnią czynnością w serwisie ogumienia decydującą bezpośrednio o bezpieczeństwie jazdy jest proces wyważenia kompletnego koła, która ze względu na znaczne masy koła i wynikające z tego ewentualne momenty bezwładności nabiera w przypadku kół samochodów ciężarowych szczególnego znaczenia. Proces ten jest realizowany tak jak przy kołach samochodów osobowych również na odpowiednio skonstruowanych wyważarkach. Wyważarki kół samochodów ciężarowych dostosowane są konstrukcyjnie do znacznie większej masy obsługiwanych kół. Różnią się między sobą, tak jak w przypadku maszyn do kół samochodów osobowych, funkcjami programowymi dedykowanymi do różnych rodzajów obręczy, sposobem mocowania koła oraz – co jest bardzo istotne – zakresem automatyzacji procesu osadzania koła na wale wyważarki. Istotne jest w tym przypadku zastosowanie odpowiedniego mechanizmu unoszącego koło na wysokość wału wyważarki i jego osadzenia we właściwej pozycji.

mgr Andrzej Kowalewski