Środki do mycia hamulców i ich części
Mycie hamulców, przed wykonaniem naprawy, nie jest wdzięczną pracą, ale konieczną. Gwarantuje ono uzyskanie wysokiej jakości naprawy. Drugim celem mycia hamulców jest usunięcie pyłu ze zużytych okładzin ciernych w taki sposób, aby nie był on wdychany przez osobę myjącą i naprawiającą, bowiem zarówno pył z okładzin zawierających azbest, jak i bezazbestowych jest szkodliwy dla zdrowia. Dlatego też absolutnie niedopuszczalne jest usuwanie pyłu pochodzącego z okładzin ciernych za pomocą strumienia sprężonego powietrza.
Zaprezentuję dwie metody czyszczenia hamulców.

Mycie hamulców gorącą wodą pod ciśnieniem
W ofercie rynkowej są urządzenia do mycia hamulców, sprzęgieł, silników i różnych części strumieniem drobno rozpylonej gorącej wody, z ewentualnym dodatkiem środka myjącego. Strumień ten usuwa zapieczony pył i olej, a pył ze startych okładzin zostaje namoczony i związany – nie dostaje się on do powietrza. Przykładowe tego typu urządzenie o symbolu 1000SR, niemieckiej firmy Schickert jest pokazane na fot. 1. Jest ono wyposażone w przepływowy ogrzewacz wody, ogrzewający wodę do temperatury od 90 do 95OC w czasie ok. 60 s. Woda z zanieczyszczeniami spływa do wanny separacyjnej o symbolu 1000SW-FP. Jej zadaniem jest filtracja wody. Ważne jest, aby zmniejszyć objętość wody zanieczyszczanej osadem z hamulców podczas mycia. Jest on zanieczyszczeniem szkodliwym, dlatego w Niemczech woda z jego zawartością jest traktowana jako odpad specjalny, co dodatkowo kosztuje. Wanna separacyjna umożliwia oddzielenie od wody usuniętego osadu. Tylko ten osad jest usuwany jako odpad specjalny, a woda jest wielokrotnie wykorzystywana. Drugim zastosowaniem wanny separacyjnej 1000SW-FP jest np. zbieranie do niej płynu spływającego z układu chłodzenia, przed naprawą. Jeśli wiek płynu pozwala na jego powtórne zastosowanie, jest on filtrowany celem usunięcia stałych zanieczyszczeń. Pompa wanny separacyjnej umożliwia przetłoczenie płynu do układu chłodzenia samochodu, przy napełnianiu.

Mycie środkami chemicznymi – wady i zalety
Do mycia jest używany środek chemiczny, tzw. płyn do mycia hamulców (fot. 2).
 
Może być używany również do mycia sprzęgieł. Mycie z użyciem płynu do mycia hamulców ma wymienione poniżej zalety.
1. Jest proste i poręczne, a myte części szybko wysychają.
2. Usuwa zanieczyszczenia:
- smarami i olejami,
- płynem hamulcowym,
- asfaltem,
- pyłem ze zużytych okładzin ciernych.
Czyści również paski klinowe z trudno usuwalnych zanieczyszczeń. Nafta lub czysta benzyna nie jest w stanie rozpuścić tych wszystkich zanieczyszczeń.

3. Odtłuszcza elementy elektryczne i części przed malowaniem lub klejeniem.

Ma też kilka poniżej podanych wad:
1. Mimo zapewnień i starań producentów, opary tych środków są szkodliwe dla zdrowia. Na wszystkich opakowaniach jest umieszczone żądanie zapewnienia dobrego przewietrzania pomieszczenia i ostrzeżenia przed niebezpieczeństwem wybuchu zgromadzonych par. W przypadku braku dobrego przewietrzania może nastąpić podrażnienie oczu i dróg oddechowych. Dlatego, jeśli firma specjalizuje się w naprawach hamulców, szczególnie pojazdów ciężarowych, lepiej pomyśleć o zakupie urządzenia myjącego części hamulców gorącą wodą pod ciśnieniem.
2. Podczas mycia pył ze startych okładzin ciernych nie zostaje trwale związany. Środek w czasie mycia zapewnia (przynajmniej powinien), że pył ten nie jest rozpylany w powietrze, ale po odparowaniu środka, zmyty pył, a ściślej szkodliwe dla nas jego drobne włókienka, ponownie przedostają się do powietrza w warsztacie.

Stosując płyn do mycia hamulców należy:
- Dobrać wielkość opakowania do potrzeb. Przy przewidywanym większym zużyciu, zamiast opakowań typu aerozol, należy stosować dozowniki wielokrotnego użytku, a kupować tylko sam środek myjący.
- W przypadku trudno usuwalnych zanieczyszczeń należy dodatkowo użyć szmatki lub szczotki drucianej (pomocne są małe, wąskie szczotki druciane do czyszczenia zacisków hamulcowych).
- Przy czyszczeniu hamulców elementy gumowe, jeśli są dobrej jakości, nie powinny ulec uszkodzeniu. Jednak wielu producentów ostrzega, by sprawdzić odporność elementów gumowych na środek do mycia. Jeśli jednak środek ma być użyty też do czyszczenia powierzchni lakierowanych lub tworzyw sztucznych, to bezwzględnie trzeba przeprowadzić próbę odporności na ten środek.

Smary do ruchomych elementów hydraulicznych układów hamulcowych i sterowania sprzęgłem
Są to specjalne smary, które nie wchodzą w niepożądane reakcje z płynami hamulcowymi. Jeśli ich nadmiar dostanie się do układu hamulcowego, nic się nie stanie – rozpuszcza się. Cele stosowania tych środków są następujące:
- ułatwienie montażu elementów i obniżenie tarcia pomiędzy nimi podczas pracy;
- ochrona powierzchni współpracujących elementów przed korozyjnym oddziaływaniem wody zawartej w płynie hamulcowym;
- zmniejszenie ryzyka zablokowania współpracujących elementów układu hydraulicznego.

Producent: ATE (Continental Teves)
ATE Bremszylinder-Paste – smar do nanoszenia na współpracujące powierzchnie: cylinderka zacisku, korpusu pompy tłoczków i uszczelek. Stosowany też w hydraulicznych układach sterowania sprzęgłem. Odporny na działanie płynów hamulcowych klas DOT3, DOT4 i DOT5.1.

Producent: TRW Automotive
PFG110 – smar do nanoszenia na współpracujące powierzchnie: cylinderka zacisku, korpusu pompy tłoczków i uszczelek. Stosowany też w hydraulicznych układach sterowania sprzęgłem. Odporny na działanie płynów hamulcowych klas DOT3, DOT4 i DOT5.1. Zastępuje smary: PFG101, PFG102 i PFG106. Uwaga: Smaru tego nie należy stosować na powierzchnie części aluminiowych, które przenoszą wysokie obciążenia, np. prowadnice klocka hamulcowego, w uchwycie zacisku hamulcowego. Nie należy go też stosować do elementów ślizgowych hamulców bębnowych, do smarowania których należy używać „Smar do elementów ślizgowych hamulców bębnowych”.

Producent: Würth
Produkt nr A0893980 – smar do nanoszenia na współpracujące powierzchnie: cylinderka zacisku, korpusu pompy tłoczków i uszczelek. Stosowany też w hydraulicznych układach sterowania sprzęgłem. Odporny na działanie płynów hamulcowych klas DOT3, DOT4 i DOT5.1.

Szczególnie dwa ostatnie punkty są istotne. Woda zawarta w płynie hamulcowym powoduje korozję powierzchni współpracujących elementów, a warstwa korozji zmniejsza luz pomiędzy nimi. Tłoczek w cylinderku hamulca bębnowego lub zacisku hamulca tarczowego w następstwie korozji porusza się coraz ciężej. Ponadto, jeśli rośnie temperatura tłoka i zacisku hamulca tarczowego lub tłoczków i cylinderka hamulca bębnowego, to zmieniają się wymiary tych części. Gdy luz pomiędzy nimi zmniejsza się, to rośnie ryzyko zablokowania się tłoka zacisku hamulcowego lub tłoczka cylinderka hamulcowego. Ponieważ warstwa rdzy zmniejsza luz pomiędzy współpracującymi wymienionymi elementami, więc ryzyko zablokowania rośnie. Z wymienionych przyczyn wynika konieczność stosowania takich smarów. Smary do elementów hydraulicznych układów hamulcowych i sterowania sprzęgłem służą do pokrywania w czasie montażu powierzchni styku tych współpracujących części, które mają kontakt z płynem hamulcowym. Takie smary oferują firmy: ATE (fot. 3), TRW Automotive i Würth (fot. 4). Są one ujęte w tabeli 1.

Po umyciu, zweryfikowaniu części i ewentualnym ich polerowaniu (celem usunięcia śladów korozji, można polerować powierzchnię walcową tłoka zacisku hamulcowego i tłoczków cylinderka hamulcowego oraz wewnętrzną powierzchnię cylinderka hamulcowego. Nie należy polerować powierzchni gniazda zacisku hamulcowego współpracującej z tłokiem hamulcowym, bo nie ma możliwości prawidłowego wykonania tej czynności), przed montażem podzespołów układu hydraulicznego należy pokryć cienką warstwą takiego smaru powierzchnie wymienionych poniżej części.
1. W zacisku hamulca tarczowego (fot. 5):
- wewnętrzną powierzchnię osłony tłoka A;
- pierścień uszczelniający B;
- powierzchnię C – wewnętrzną cylindra i zewnętrzną tłoka zacisku.
2. W cylinderku hamulca bębnowego:
- wewnętrzne powierzchnie osłon tłoczków;
- pierścienie uszczelniające lub tłoczki gumowe;
- powierzchnie – wewnętrzną cylinderka i zewnętrzne tłoczków.
3. W pompie hamulcowej (fot. 6):
- zewnętrzną powierzchnię uszczelki A (wskazane jest przestrzeganie instrukcji montażowych producentów, gdyż np. ATE wymaga smarowania tylko zewnętrznej powierzchni uszczelki, po jej zamontowaniu, a do montażu uszczelki w gnieździe wymagane jest użycie spirytusu);
- zewnętrzne powierzchnie tłoczka B;
- powierzchnie C - wewnętrzną korpusu pompy i zewnętrzne tłoczków.

Zastosowanie tych smarów pozwoli, że np. tłoczek zacisku hamulca tarczowego będzie lekko przesuwał się zarówno bezpośrednio po naprawie, jak i wiele miesięcy potem. Łatwość ruchu tłoczka jest niezbędna dla zapewnienia prawidłowej pracy hamulców, szczególnie przy śliskiej nawierzchni. Jeśli układ hamulcowy jest wyposażony w układ ABS, to prawidłowy ruch tłoczków w zaciskach gwarantuje też prawidłowość pracy tego układu. Chcę podkreślić, że stosowanie tych smarów nie zwalnia z dbałości o płyn hamulcowy.

Do smarowania części będących w kontakcie z płynem hamulcowym nie wolno używać żadnych innych smarów, jak tylko dopuszczone do tego kontaktu!

mgr inż. Stefan Myszkowski