Prawidłowa ocena stanu zużycia podzespołów układu hamulcowego pozwala warsztatowi podjąć właściwą decyzję o jego obsłudze serwisowej oraz ewentualnej naprawie.

W wielu przypadkach błędnie przeprowadzone oględziny hamulców i pominięcie kluczowych śladów postępującego zużycia są przyczyną późniejszych awarii. Dlatego dokładna weryfikacja poszczególnych elementów ma tak duże znaczenie dla efektywnego funkcjonowania tego układu oraz systemów bezpieczeństwa, które wykorzystują pomocnicze działanie hamulców.

Spośród wielu charakterystycznych typów uszkodzeń tarcz i klocków hamulcowych można wyróżnić przypadki, z jakimi warsztat ma do czynienia najczęściej. Rozpoznanie charakteru nieprawidłowości pozwala na prawidłowe zdiagnozowanie przyczyny uszkodzenia w układzie.
Skorodowanie części roboczej tarczy hamulcowej (zdjęcie u góry) jest zwykle spowodowane zbyt długim czasem przestoju, gdy hamulce samochodu nie są używane. Czas ten może być różny i wynosić od kilku tygodni do kilku miesięcy.

Należy zauważyć, iż nawet jednodniowy postój pojazdu w warunkach dużej wilgotności powietrza (opady deszczu) powoduje, iż tarcza hamulcowa pokrywa się cienką warstwą rdzy. Jednak ta cienka warstwa zostaje usunięta już w trakcie pierwszych kilku cykli hamowania.

W przypadku gdy korozja powstała w wyniku długotrwałego przestoju i warstwa rdzy jest gruba, to podczas hamowania dochodzi do zmiany momentu hamującego spowodowanego odchyłką grubości tarczy. Skuteczność manewru gwałtownie maleje i nawet wielokrotne hamowanie nie spowoduje usunięcia skorodowanej powierzchni.
Korozja tarczy może być również przyczyną zablokowania klocka hamulcowego w jarzmie zacisku. Tego typu usterka będzie również związana ze zjawiskiem korozji, które tym razem występuje na obszarze styku klocka z powierzchnią jego mocowania w zacisku. W opisywanej sytuacji zablokowany klocek hamulcowy nie będzie mógł swobodnie przesuwać się w zacisku, co doprowadzi do spadku lub nawet całkowitego zaniku możliwości hamowania danego koła.

Oczywiście korozja klocka i tarczy hamulcowej będzie miała bezpośredni wpływ na funkcjonowanie układu elektronicznej stabilizacji toru jazdy – systemu ESP. Korekta toru jazdy, którą realizuje system ESP, odbywa się poprzez przyhamowanie danego koła, w tym wypadku rdza uniemożliwi osiągnięcie wymaganej skuteczności. Skorodowane tarcze należy bezwzględnie wymienić, choć niektórzy producenci mogą przewidywać możliwość obróbki tarczy hamulcowej, można ją przeprowadzić, gdy grubość warstwy rdzy jest niewielka.
Pęknięcia tarczy hamulcowej na jej roboczej powierzchni są związane z bardzo dużymi obciążeniami hamulców – gwałtownym hamowaniem, sportowym stylem jazdy czy nieumiejętną jazdą w terenie górskim.
W wielu przypadkach tego typu usterka spowodowana jest zastosowaniem tarcz lub klocków o nieodpowiedniej specyfikacji. Tanie zamienniki montowane do samochodów o wysokich mocach silnika nie są w stanie sprostać siłom, jakie występują podczas hamowania.

Ciekawym przypadkiem jest uszkodzenie tarczy hamulcowej wynikające z podniesienia mocy jednostki napędowej i pominięcia modyfikacji układu hamulcowego (fot. 2).

Pęknięcia tarczy hamulcowej wynikające z przeciążenia układu spowodowanego  „pseudotuningiem” samochodu

Jeżeli pęknięcia tarczy hamulcowej występują w obszarze jej mocowania z piastą koła, to mogą być spowodowane nieprawidłowym montażem lub przekroczeniem momentu dokręcenia śrub koła i śruby ustalającej położenie tarczy.

Nieprawidłowe zużycie tarczy hamulcowej (fot. 3) może być związane z błędami montażowymi, uszkodzeniem zacisku hamulcowego lub złym doborem tarcz i klocków hamulcowych.

Charakterystyczny ślad na tarczy hamulcowej wynika z zastosowania klocków, które zostały błędnie dobrane i zamontowane

Prawidłowa współpraca klocka z tarczą hamulcową stanowi kluczowy czynnik, decydujący o osiągnięciu wymaganej siły hamowania i czasu eksploatacji tego zespołu. Praktyki polegające na „dopasowywaniu” kiepskiej jakości klocków hamulcowych poprzez zeszlifowanie z nich naddatku materiału nie przyniosą zamierzonego efektu. Układ hamulcowy wymaga zastosowania materiałów eksploatacyjnych o najwyższej jakości, których tolerancje pasowania liczone są w ułamkach milimetra.

Jednak problemy z układem hamulcowym nie muszą dotyczyć obszarów, które są bezpośrednio powiązane z hamulcami. W wielu przypadkach źródeł nieprawidłowości należy szukać w stanie zawieszenia pojazdu (fot. 4).

Weryfikacja stanu zawieszenia przednich kół pozwala ocenić, czy charakter uszkodzenia może wpłynąć na funkcjonowanie układu hamulcowego

Zauważmy, iż czynnikiem, który może powodować drgania i wibracje koła kierownicy w trakcie hamowania, jest zużycie poszczególnych podzespołów zawieszenia przednich kół. Wyeksploatowane tuleje wahacza (fot. 5), wybite sworznie czy uszkodzone silentblocki generują drgania, które są szczególnie odczuwalne w momencie gwałtownego hamowania.

Uszkodzenie tulei metalowo-gumowej wahacza przedniego zawieszenia może powodować drgania koła kierownicy w trakcie nagłego hamowania

Weryfikacja stanu zawieszenia powinna być wykonywana wtedy, gdy charakter nieprawidłowości związanych z układem hamulcowym będzie dotyczył niepokojących drgań w trakcie hamowania.

Również stan łożysk kół ma bardzo duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu hamulcowego. Ich nadmierne zużycie (fot. 6) może przyczynić się do zwiększenia poziomu drgań odczuwalnych jednocześnie na kierownicy i pedale hamulca.

Uszkodzenie łożyska piasty przedniego koła generuje drgania odczuwalne jednocześnie na kole kierownicy i pedale hamulca

Drgania te przenoszą się z uszkodzonego łożyska na piastę koła, do której zamocowana jest tarcza hamulcowa. Zjawisko to wpływa negatywnie na komfort jazdy i może przyczynić się do uszkodzenia podzespołów układu kierowniczego.

Jednak najbardziej typową usterką, która odpowiada za drgania koła kierownicy podczas hamowania, jest uszkodzenie tarczy hamulcowej. Może ona ulec uszkodzeniu już w trakcie przeprowadzanego nieprawidłowo montażu, spowodowanego zaniedbaniami procedur serwisowych. Bardzo ważne jest dokładne wyczyszczenie powierzchni styku tarczy z piastą koła oraz pomiar bicia tarczy i jej grubości. Jeżeli pominie się fazę oczyszczania poszczególnych powierzchni, na których tarcza hamulcowa jest montowana, to pozostałości rdzy mogą spowodować jej nieprawidłowy montaż i występowanie charakterystycznych drgań.

Tekst i fot. Mariusz Leśniewski
Artykuł pochodzi z Nowoczesnego Warsztatu