Czynności obsługowe i naprawcze cd.

Jedną z ważniejszych czynności kontrolnych przy obsłudze układu klimatyzacji jest sprawdzenie szczelności układu. To właśnie utrata szczelności jest najczęstszą przyczyną niedomagań klimatyzacji samochodowej. Układ ten bowiem jest narażony na ciągłe drgania wywołane pracą silnika. Złącza tracą w skutek tego pierwotną szczelność a metalowe przewody pękają na skutek zmęczenia materiału. Przed przystąpieniem do wykonywania jakichkolwiek dalszych czynności obsługowych konieczne jest przywrócenie całemu układowi szczelności.
Jeśli to możliwe, najlepiej sprawdzać szczelność na włączonym układzie napełnionym czynnikiem chłodniczym. Sprawdzanie szczelności należy rozpoczynać zawsze w najwyższym punkcie układu i schodzić w dół, ponieważ czynnik chłodniczy jest cięższy od powietrza i opada w dół, co może wprowadzać w błąd przy poszukiwaniu źródła wycieku. Jest kilka odmian kontroli szczelności układu. Sprawdzenie może odbywać się:
- wzrokowo,
- za pomocą spienionego roztworu,
- za pomocą barwnika,
- za pomocą elektronicznego wykrywacza.
Wzrokowe sprawdzanie szczelności sprowadza się do wyszukania ewentualnych śladów oleju na elementach i połączeniach, a zwłaszcza w skraplaczu. Zauważone ślady oleju świadczą z całą pewnością o nieszczelności układu. Metoda ta jednak może być stosowana tylko dla układów napełnionych czynnikiem R 12, dla których stosuje się oleje mineralne. W układach z czynnikiem R 134 a metoda ta nie znajduje praktycznego zastosowania, ponieważ stosowane są w nich oleje syntetyczne, trudno zauważalne “gołym okiem”. Najtańszym i najprostszym, choć nie do końca skutecznym sposobem sprawdzania szczelności układu jest wykorzystanie spienionego roztworu, zawierającego dodatkowo barwnik. W tym celu spieniony roztwór nanoszony jest w miejsca przewidywanych nieszczelności. Włączony następnie układ klimatyzacji powoduje, że wyciekający czynnik chłodniczy tworzy pęcherzyki w roztworze wokół nieszczelności. Kolejna metoda sprawdzenia szczelności układu polega na dodaniu barwnika do czynnika chłodniczego. Barwnik można dodać w trakcie napełniania układu lub później, przy użyciu specjalnego urządzenia do wtryskiwania przez zawór obsługowy strony niskiego ciśnienia. Jest on zresztą coraz częściej dodawany fabrycznie przez producenta pojazdu. Kontrola szczelności polega na oświetleniu układu nadfioletowym światłem specjalnej lampy, dzięki której wycieki będą widoczne w postaci jasno zabarwionych obszarów. Coraz częściej stosowaną metodą sprawdzania szczelności układu jest użycie wykrywacza elektronicznego (detektora wycieków). Detektory różnią się między sobą czułością i sposobem sygnalizowania wycieków. Najskuteczniejsze są te z “naprowadzaniem”, w których czułość może być dowolnie zmniejszana, co umożliwia dokładne namierzenie źródła wycieku. Ostatnią, jednocześnie najważniejszą czynnością wstępną przed właściwą obsługą układu klimatyzacji jest określenie rodzaju czynnika. Stosowane są dwa rodzaje identyfikacji czynnika:
- przy użyciu suwaka chłodniczego, tzw. komparatora,
- z zastosowaniem elektronicznego analizatora.
Suwak chłodniczy ma przezroczysty element z zaznaczoną pionową linią przesuwany jednocześnie po kilku różnych skalach. Górna skala określa ciśnienie, a dodatkowe przedstawiają odpowiadającą ciśnieniu temperaturę dla różnych typów czynnika chłodniczego. W celu określenia typu czynnika chłodniczego suwak używany jest więc wraz z dokładnym termometrem i zestawem manometrów. Suwak chłodniczy można stosować jednak tylko dla czynnika chłodniczego w stanie nasyconym (wymagana jest zarówno ciecz jak i para). Temperaturę mierzy się na dnie skraplacza przy użyciu dokładnego termometru z zastosowaniem odpowiedniej sondy. Po oczytaniu wartości ciśnienia i temperatury ustawia się pionową linię ruchomego elementu na wartość zmierzonego ciśnienia, a następnie odnajduje się zmierzoną temperaturę czynnika pod pionową kreską na jednej ze skal temperatur. Skala, na której znajduje się odczytana temperatura określa rodzaj czynnika chłodniczego. Do szybkiego i pewnego zidentyfikowania czynnika chłodniczego przydatny jest elektroniczny analizator gazowy. Posiadanie tego typu urządzenia eliminuje konieczność stosowania do rozróżnienia rodzaju czynnika zestawu manometrów, termometru i suwaka. Jest to jednak metoda znacznie droższa wynikająca z kosztu zakupu analizatora. Do wykonania analizy potrzebna jest próbka pary czynnika. Otrzymanie próbki czystej pary czynnika wymaga pobrania czynnika z układu do czystego pojemnika, a dopiero wówczas pobrania próbki z pojemnika. Wynik podawany przez analizator zawiera procentowy udział czystego czynnika chłodniczego oraz informacje na temat zanieczyszczeń, a także powietrza i wilgoci. Bardzo ważną czynnością przy obsłudze układu klimatyzacji jest sprawdzenie poziomu oleju sprężarkowego. Olej sprężarkowy jest bardzo istotnym elementem, bez którego nie smarowana sprężarka z pewnością ulegnie awarii. Konieczne jest więc przy każdorazowym napełnianiu układu czynnikiem dodanie pewnej ilości oleju sprężarkowego. Większość oferowanych obecnie urządzeń do obsługi układu klimatyzacji ma możliwość oddzielenia oleju od czynnika chłodniczego podczas opróżniania układu. Olej zbierany jest do pojemnika ze specjalną podziałką na której można odczytać jego objętość. Przy napełnianiu układu czynnikiem świeży olej w ilości o około 20 ml więcej niż objętość odessana zasysany jest automatycznie do układu najczęściej z drugiego zbiornika. W sytuacji, kiedy układ musi być rozszczelniony np. z powodu naprawy lub wymiany jakiegoś z jego elementów zawsze zachodzi konieczność opróżnienia go z czynnika chłodniczego. Jeśli po analizie wykonanej analizatorem okazuje się że czynnik nie jest jeszcze zbyt bardzo zanieczyszczony i nadaje się do dalszej eksploatacji, wówczas musi on być poddany procesowi regeneracji tzw. odzyskowi. Większość oferowanych obecnie stacji serwisowych umożliwia wykonanie tej czynności bez większych problemów. Stacja taka ma wbudowaną pompę do przepompowywania czynnika z układu do pojemnika przeznaczonego do regeneracji. Podczas regeneracji urządzenie oczyszcza i osusza czynnik chłodniczy czyniąc go zdatnym do ponownego użycia. Czynnik w trakcie tego procesu jest przepompowywany przez specjalne komory i filtry, które usuwają olej i inne zanieczyszczenia. Dalej czynnik jest poddawany osuszaniu i gromadzony jest w pojemniku do chwili ponownego użycia. Urządzenia do regeneracji mogą być jedno- lub wielostopniowe. Przy regeneracji wielostopniowej czynnik chłodniczy poddawany jest procesowi filtrowania i osuszania kilka razy zanim trafi do pojemnika przed powtórnym napełnieniem układu. Po ustaleniu czy czynnik nadaje się do regeneracji lub utylizacji można przystąpić do opróżniania układu. W tym celu należy:
- unieruchomić silnik i podłączyć zestaw manometrów do układu;
- podłączyć przewód obsługowy (żółty) zestawu manometrów do przyłącza
wlotowego urządzenia do odzysku czynnika chłodniczego;
- podłączyć przewód wylotowy urządzenia do odzysku czynnika chłodniczego do odpowiedniego pojemnika (do utylizacji, bądź regeneracji);
- odpowietrzyć przewody zestawu manometrów i przewód łączący pojemnik z urządzeniem do odzysku czynnika chłodniczego;
- otworzyć ręczne zawory niskiego i wysokiego ciśnienia w zestawie manometrów, odpowiednie zawory w urządzeniu do odzysku czynnika i zawór w pojemniku na czynnik;
- sprawdzić, czy wszystkie zawory między układem a pojemnikiem są otwarte i włączyć urządzenie do odzysku czynnika;
- nie wyłączać urządzenia do chwili pokazania przez manometr niskiego ciśnienia niewielkiego podciśnienia;
- wyłączyć urządzenie, zamknąć wszystkie zawory miedzy układem a pojemnikiem. Po wykonaniu czynności opróżnienia układu wskazane jest wykonanie próby szczelności układu metodą próby ciśnieniowej. Czynność tą należy wykonywać zawsze przed osuszaniem układu. Do prób ciśnieniowych konieczne jest stosowanie tylko i wyłącznie czystego azotu. Jest on bowiem całkowicie nieszkodliwy dla układu, ponieważ nie zawiera wilgoci. Ponieważ czysty azot jest dostępny na rynku tylko w butlach pod wysokim ciśnieniem, konieczne jest zastosowanie odpowiedniego reduktora w celu zabezpieczenia układu przed uszkodzeniem. W celu wykonania próby należy:
- podłączyć zestaw manometrów;
- podłączyć przewód obsługowy zestawu manometrów (żółty) do źródła czystego azotu;
- otworzyć w zestawie manometrów ręczne zawory niskiego i wysokiego ciśnienia;
- otworzyć główny zawór pojemnika azotu, ustawić maksymalne ciśnienie na manometrze reduktora na około 3,5 bara;
- osłuchać układ;
- jeśli wyciek nie jest słyszalny, zamknąć główny zawór pojemnika z azotem i pozostawić układ w takim stanie na kilka minut;
- jeśli ciśnienia na manometrach się nie zmienią, wówczas układ jest szczelny.

mgr Andrzej Kowalewski