Nowoczesne silniki wysokoprężne charakteryzują się bardzo skomplikowaną i czułą aparaturą wtryskową. Najpopularniejszym tego typu układem w przypadku silników Diesla jest common rail. Kluczowymi elementami tego systemu są wtryskiwacze, które zapewniają dostarczanie paliwa do komory spalania. Jak zadbać o żywotność wtrysków common rail, a jeśli już się zepsują, o czym pamiętać podczas ich diagnostyki i wymiany?

W przypadku wtryskiwaczy common rail wtrysk sterowany jest elektronicznie i następuje pod bardzo wysokim ciśnieniem (ponad 2000 MPa). W najnowszej generacji wyróżniamy nawet 7 faz wtrysku paliwa, co pozwala spalać je bardzo dokładnie. Taki sposób dystrybucji paliwa powoduje, że silnik odznacza się lepszymi parametrami w zakresie ekologii – wydziela mniej szkodliwych substancji, np. tlenków azotu, produktów ubocznych procesu spalania, i zapewnia większą czystość wnętrza silnika (niweluje zjawisko osadzania się nagaru). Niestety, są dwie strony tego medalu. Wraz ze wzrostem skomplikowania budowy wtryskiwaczy common rail wzrosła ich podatność na uszkodzenia.
– Niesprawność wtryskiwaczy, podobnie jak pompy wysokiego ciśnienia obecnej w systemie CR, może powodować: nierówną pracę silnika, stuki wewnątrz silnika, nierównomierną pracę na biegu jałowym, szarpania jednostki podczas rozruchu, gaśnięcie w trakcie jazdy, podwyższone zużycie paliwa, dymienie z rury wydechowej i głośną pracę samych wtrysków – mówi Andrzej Husiatyński, kierownik działu technicznego Total Polska. – Usterki wtryskiwacza polegają przede wszystkim na tym, że może być on stale otwarty („leje”) lub zamknięty. Wtryski mogą zostać również zatarte na skutek łuszczenia się pompy wysokiego ciśnienia lub jakichkolwiek zanieczyszczeń, które przedostaną się do układu wtryskowego. Nieskuteczna filtracja jest jedną z najczęstszych przyczyn uszkodzeń wtryskiwaczy common rail.
Zatarcie wtryskiwacza spowoduje, że nie będzie on podawał paliwa do komory spalania, przez co rozruch silnika może okazać się niemożliwy (zależy to od liczby uszkodzonych wtrysków). „Lejący” wtryskiwacz będzie z kolei zaburzał proporcje mieszanki paliwowo-powietrznej, co spowoduje niedokładne spalanie paliwa, a tym samym zwiększoną emisję spalin i nadmierne osiadanie nagaru na elementach układu tłokowego. Zbyt bogatą lub ubogą mieszankę możemy często zweryfikować poprzez pomiar sygnałów na sondzie lambda, która – z uwagi na uszkodzony wtryskiwacz – może podawać nieprawidłowe wartości. Takie zjawisko bez wątpienia zostawi ślad w pamięci ECU, który może wygenerować błąd związany z pracą sondy lambda. Podobnie wygląda sprawa ze spadkiem osiągów oraz nierówną pracą na biegu jałowym.
– Niezbędną czynnością podczas weryfikacji pracy wtryskiwaczy jest diagnostyka testerem i odczyt kodów błędów. Tak jak wspomniano, awaria wtrysków może spowodować wygenerowanie dodatkowych błędów, np. emisji spalin, teoretycznie niepowiązanych bezpośrednio z pracą wtryskiwaczy. W przypadku demontażu wtryskiwaczy może się zdarzyć, że będą zapieczone pod warstwą brudu i ich ręczne usunięcie stanie się niemożliwe. Wykorzystuje się wtedy specjalne hydrauliczne ściągacze, które powinny poradzić sobie z tym problemem. Tego typu urządzenia powinny być na wyposażeniu każdego warsztatu zajmującego się serwisowaniem silników Diesla. Zdjęty wtryskiwacz należy przetestować na profesjonalnym stole probierniczym – tłumaczy Husiatyński.
W przypadku elektromagnetycznych wtrysków common rail I i II generacji istnieje możliwość ich regeneracji pod warunkiem, że wszystkie niezbędne elementy wymienimy na nowe. Wtryskiwaczy piezoelektrycznych (teoretycznie) nie da się zregenerować i trzeba je wymienić na nowe – wyjątkiem jest firma Bosch, która regeneruje swoje wtryskiwacze fabrycznie, jednak jak dotąd nie udostępniła tej procedury szerszemu gronu.
Uszkodzone, ale także zregenerowane wtryskiwacze testujemy na stołach probierniczych. Sprawdzamy wtedy ich szczelność, dawkowanie paliwa (wydatek hydrauliczny), ciśnienie wtryskiwanego paliwa, czasy wysterowania, sposób rozpylania i wiele innych parametrów, które pozwalają określić sprawność. Uzyskane wyniki należy porównać z wartościami wzorcowymi. Zregenerowanym wtryskiwaczom nadajemy tzw. ima-kod, który należy zastosować po ich zamontowaniu do silnika. Jeśli tego nie zrobimy, ECU może nie być w stanie wysterować wtrysków samodzielnie, co będzie powodować nieprawidłową pracę silnika lub uniemożliwi rozruch.
Jak wspomniano, wtryskiwacze common rail są bardzo podatne na wszelkie zanieczyszczenia paliwa, które znacznie skracają ich żywotność. Jest na szczęście kilka sposobów, aby zadbać o wtryskiwacze, a tym samym przedłużyć ich bezawaryjną pracę.
– Lepiej zapobiegać, niż leczyć, dlatego kierowcy powinni pamiętać o terminowej wymianie filtra paliwa. Musi on absorbować wszelkie zanieczyszczenia, ale równocześnie być odpowiednio przepustowy, by nie zakłócać pracy silnika. Podstawą jest także stosowanie paliwa najwyższej jakości. Na stacjach Total przykładamy do tego szczególną wagę, dlatego oferujemy kierowcom sprawdzone rozwiązania zarówno w przypadku silników benzynowych, jak i Diesla. W połączeniu z regularnym i rzetelnym serwisem samochodu jest to gwarancja długiej bezawaryjnej eksploatacji – podsumowuje Andrzej Husiatyński.