Prawo

W publikowanym artykule przedstawiamy zasady przeprowadzania badania technicznego pojazdu konstrukcyjnie przystosowanego do ruchu lewostronnego (z kierownicą umieszczoną po prawej stronie) i pojazdu z zamontowanym urządzeniem technicznym podlegającym dozorowi technicznemu.

1. Badanie techniczne pojazdu konstrukcyjnie przystosowanego do ruchu lewostronnego
Regulacje prawne dotyczące badania technicznego takiego pojazdu (z kierownicą umieszczoną po prawej stronie) zawarte są w rozporządzeniu o warunkach technicznych pojazdów [1] i w rozporządzeniu o zakresie i sposobie badań pojazdów [2].

1.1. Przepisy o warunkach technicznych pojazdów
W rozporządzeniu o warunkach technicznych (§ 9 ust. 2) zapisano ogólną regułę, że kierownica nie powinna być umieszczona po prawej stronie pojazdu (dotyczy to pojazdu o liczbie kół większej niż trzy, którego konstrukcja umożliwia osiągnięcie prędkości powyżej 40 km/h). Od tej zasady wprowadzono wyjątek (ust. 2a), który dopuszcza umieszczenie kierownicy po prawej stronie (rys. 1) tylko w samochodzie osobowym kategorii M1, nowym objętym świadectwem homologacji typu WE pojazdu albo uprzednio zarejestrowanym w jednym z państw członkowskich UE, pod warunkiem że jest wyposażony w:
- reflektory świateł mijania przeznaczone do ruchu prawostronnego, 
- lusterko zewnętrzne (lewe wsteczne), które musi umożliwić obserwację obszaru po lewej stronie pojazdu i zapewniać kierowcy minimalne wymagane pole widzenia w tym lusterku (załącznik 13 do rozporządzenia),
- prędkościomierz umieszczony w polu widzenia kierowcy wyskalowany w km/h albo jednocześnie w km/h i mph oraz drogomierz wyskalowany w km. 

1.2. Przepisy o zakresie i sposobie badań pojazdów
W rozporządzeniu o zakresie i sposobie badań pojazdów (§ 2 ust. 2a) zezwala się na uproszczone badanie okresowe po raz pierwszy (przed pierwszą rejestracją w kraju) dla pojazdu konstrukcyjnie przystosowanego do ruchu lewostronnego, z kierownicą umieszczoną po prawej stronie. Dotyczy to:
a) nowego pojazdu, dla którego wydano określone dokumenty (np. świadectwo zgodności WE, świadectwo zgodności, dopuszczenie jednostkowe pojazdu, świadectwo dopuszczenia indywidualnego WE pojazdu),
b) pojazdu zarejestrowanego po raz pierwszy w Polsce albo innym państwie UE: 
- na którego typ wydano świadectwo homologacji typu WE pojazdu – w okresie od dnia pierwszej rejestracji za granicą do dnia terminu okresowego badania technicznego, ustalonego przepisami polskimi,
- w którego zaświadczeniu z badania technicznego lub innym dokumencie wydanym przez inne niż Polska państwo UE, przedstawionym do rejestracji, zawarta jest informacja o wykonanym badaniu technicznym i jego terminie ważności, pod warunkiem że termin ważności tego badania nie jest dłuższy niż termin określony przepisami polskimi.

Zakres uproszczonego badania okresowego po raz pierwszy określono w dziale Ia załącznika 1 do rozporządzenia o zakresie i sposobie badań. Zgodnie z tabelą działu I powinno się wykonać następujące czynności:
a) identyfikację pojazdu (pkt 0) – sprawdzenie tablic rejestracyjnych i numeru identyfikacyjnego pojazdu,
b) sprawdzenie widoczności (pkt 3.1-3.3) – kontrola pola widzenia, stanu szyb, lusterek wstecznych i badanie wymaganego minimalnego pola widzenia w lusterku zewnętrznym (lewym wstecznym),
c) kontrolę świateł drogowych i mijania (pkt 4.1) – ocena organoleptyczna stanu zewnętrznego i sprawdzenie działania, 
d) weryfikację światła/świateł przeciwmgłowych tylnych (pkt 4.5.1, 4.5.3-4.5.4) – kontrola stanu zewnętrznego i działania światła, ocena organoleptyczna i kontrola działania przełączników, zgodność z wymaganiami rozporządzenia o warunkach technicznych (liczba, typ i barwa światła oraz jego natężenie, miejsce montażu, zgodność źródła światła z urządzeniem oświetleniowym), 
e) sprawdzenie prędkościomierza (pkt 7.8) – ocena organoleptyczna i kontrola działania w czasie jazdy lub za pomocą przyrządów kontrolnych. 

Natomiast w załączniku 10 do rozporządzenia o zakresie i sposobie badań opisano szczegółową procedurę badania minimalnego pola widzenia, które powinno być widoczne w lusterku zewnętrznym (lewym wstecznym). Minimalne wymagane pole widzenia, oznaczone trzema liniami, tj. wewnętrzną, przednią i zewnętrzną (rys. 2), stanowi odwzorowanie nawierzchni jezdni, która powinna być widoczna z pojazdu w lewym lusterku zewnętrznym. Lusterko musi mieć możliwość regulacji. Linie oznaczające pole widzenia powinny mieć szerokość 50 mm. Badanie przeprowadza się na płaskiej, równej i utwardzonej nawierzchni. Warunki atmosferyczne nie mogą wpływać na wynik pomiaru. 
Przed kontrolą należy odpowiednio ustawić pojazd na stanowisku (patrz rys. 2). Diagnosta siedzi na miejscu kierowcy oparty o siedzenie ze wzrokiem skierowanym na wprost. Siedzenie kierowcy ma być ustawione w środkowym położeniu, a oparcie pochylone pod kątem 25° od pionu. Należy oznaczyć wysokość wzroku kierowcy, rysując na prawej bocznej szybie linię poziomą, równoległą do podłoża. Następnie powinno się ustawić lewe lusterko zewnętrzne tak, aby zapewnić kierowcy widzenie dwóch sprawdzianów o wysokości h (h = 50 mm + wysokość położenia wzroku kierowcy) i oznaczonego na nawierzchni minimalnego wymaganego pola widzenia (bez odrywania pleców od oparcia). Po spełnieniu tego warunku wynik badania uznaje się za pozytywny. Przeprowadzenie kontroli ułatwiają sprawdziany, wytwarzane przez producentów wyposażenia kontrolno-pomiarowego (rys. 3).
Po wykonaniu badania pojazdu z kierownicą umieszczoną po prawej stronie diagnosta zamieszcza w uwagach zaświadczenia z badania technicznego adnotację o treści „pojazd przystosowany konstrukcyjnie do ruchu lewostronnego z kierownicą umieszczoną po prawej stronie”.
W przypadku gdy pojazd z kierownicą umieszczoną po prawej stronie nie ma ważnych badań technicznych, przeprowadza się okresowe badanie techniczne po raz pierwszy w pełnym zakresie, zwracając uwagę na różnice, jakie wówczas występują. Po przeprowadzeniu zarówno pełnego, jak i uproszczonego okresowego badania technicznego po raz pierwszy (przed pierwszą rejestracją w kraju) należy oprócz zaświadczenia z badania wystawić dokument identyfikacyjny pojazdu.

2. Badanie pojazdu z urządzeniem technicznym podlegającym dozorowi technicznemu
W grupie urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu wyróżnić można te montowane na pojazdach, a w szczególności:
- zbiorniki na gaz skroplony lub sprężony, służące do zasilania silników spalinowych w pojazdach (rys. 4),
- cysterny (zbiorniki) do przewozu materiałów niebezpiecznych, dopuszczone na podstawie przepisów umowy ADR (rys. 5),
- żurawie (dźwigi) samojezdne,
- żurawie (dźwigi) przeładunkowe,
- dźwigniki/podnośniki przeznaczone do przemieszczania kontenerów, tzw. hakowce (rys. 6) i bramowe (rys. 7),
- podesty ruchome (burty załadowcze),
- urządzenia dla osób niepełnosprawnych.

Ustawa – Prawo o ruchu drogowym [8] wymaga, aby badanie techniczne pojazdu z zamontowanym urządzeniem technicznym podlegającym dozorowi technicznemu przeprowadzać po przedstawieniu dokumentu wydanego przez właściwy organ dozoru technicznego, stwierdzającego jego sprawność. Oznacza to, że sprawdzenie dokumentów powinno nastąpić przed przystąpieniem do badania, następnie należy wykonać badanie techniczne. 
W rozporządzeniu o zakresie i sposobie badania pojazdów [2] określono, że podczas takiego badania diagnosta w rejestrze zamieszcza informację o dopuszczeniu urządzenia technicznego do eksploatacji, podając numer i datę wystawienia protokołu (decyzji) dopuszczającej urządzenie do eksploatacji wydanej przez właściwy organ dozoru technicznego. W przypadku zbiorników gazu LPG, dla których nie określono numeru protokołu lub decyzji wydanej przez organ dozoru technicznego, zamieszcza się numer zbiornika i datę ważności tej decyzji.
W tabeli 1 przedstawiono wymagania dotyczące kontroli i wytyczne dotyczące oceny usterek podczas badania pojazdu z urządzeniem dozorowym określone w załączniku 1 (dział I, pkt 6.5 i 10.5) oraz w załączniku 2 (dział I, pkt 1.4 i 6.1) do rozporządzenia o zakresie i sposobie badań pojazdów.

Tabela 1. Przedmiot i zakres badania, czynności kontrolne, metody oceny stanu technicznego pojazdu z urządzeniem dozorowym oraz usterki skutkujące uznaniem stanu technicznego za niezadowalający

2.1. Akty prawne dotyczące dozoru technicznego
Od zapisów zawartych w aktach prawnych dotyczących dozoru technicznego uzależniony jest wymóg przedstawienia dla urządzenia technicznego zamontowanego na pojeździe lub będącego na jego wyposażeniu dokumentu stwierdzającego sprawność urządzenia. Niżej wymieniono akty prawne dotyczące dozoru technicznego:
- ustawa o dozorze technicznym, 
- rozporządzenie w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu,
- rozporządzenie w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie projektowania, wytwarzania, eksploatacji, naprawy i modernizacji specjalistycznych urządzeń ciśnieniowych,
- rozporządzenie w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń ciśnieniowych,
- rozporządzenie w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego.

Zgodnie z ustawą o dozorze technicznym [7] urządzeniami technicznymi są te, które mogą stwarzać zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia i środowiska wskutek: 
- rozprężenia cieczy lub gazów znajdujących się pod ciśnieniem różnym od atmosferycznego, 
- wyzwolenia energii potencjalnej lub kinetycznej przy przemieszczaniu ludzi lub ładunków w ograniczonym zasięgu, 
- rozprzestrzeniania się materiałów niebezpiecznych podczas ich magazynowania lub transportu.

2.2. Urządzenia techniczne podlegające dozorowi technicznemu
W rozporządzeniu w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu [3] określono, które z nich podlegają dozorowi technicznemu. Do urządzeń technicznych występujących w pojazdach drogowych, podlegających dozorowi technicznemu m.in. należą:
a) urządzenia ciśnieniowe, w których znajdują się ciecze lub gazy pod ciśnieniem różnym od atmosferycznego: 
- zbiorniki stałe, dla których iloczyn nadciśnienia i pojemności przekracza 50 barów x dm3, a nadciśnienie jest wyższe niż 0,5 bara, przeznaczone do magazynowania cieczy lub gazów albo prowadzenia w nich procesów technologicznych (z pewnymi wyjątkami),
- zbiorniki przenośne o pojemności większej niż 0,35 dm3 i nadciśnieniu wyższym niż 0,5 bara, przeznaczone do magazynowania lub transportowania cieczy lub gazów (z pewnymi wyjątkami),
- zbiorniki na gaz skroplony lub sprężony, służące do zasilania silników spalinowych w pojazdach,
- zbiorniki (cysterny), do przewozu materiałów innych niż niebezpieczne, które są pod ciśnieniem napełniane, opróżniane lub przewożone, dla których iloczyn nadciśnienia i pojemności przekracza 50 barów x dm3, a nadciśnienie jest wyższe niż 0,5 bara, 
b) zbiorniki bezciśnieniowe i ciśnieniowe o nadciśnieniu nie wyższym niż 0,5 bara, przeznaczone do magazynowania:
- materiałów niebezpiecznych o właściwościach trujących lub żrących,
- materiałów ciekłych zapalnych, których prężność pary w temperaturze 50°C nie jest większa niż 3 bary, a temperatura zapłonu nie jest wyższa niż 61°C (z pewnymi wyjątkami),
c) zbiorniki (cysterny) do przewozu materiałów niebezpiecznych dopuszczone na podstawie przepisów umowy ADR (z pewnymi wyjątkami),
d) urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych, 
e) maszyny służące do przemieszczania osób lub ładunków w ograniczonym zasięgu, a szczególnie:
- wciągarki i wciągniki, 
- żurawie (dźwigi) – rys. 8 i 9,
- dźwigniki/podnośniki (z pewnymi wyjątkami),
- podesty ruchome (burty załadowcze) – rys. 10,
- urządzenia dla osób niepełnosprawnych (rys. 11),
- dźwigi: do transportu osób lub ładunków, budowlane i towarowe małe.

2.3. Urządzenia ciśnieniowe podlegające dozorowi technicznemu
Do specjalistycznych urządzeń ciśnieniowych występujących w pojazdach drogowych, podlegających dozorowi technicznemu m.in. zalicza się [4]:
a) zbiorniki ciśnieniowe o iloczynie nadciśnienia i pojemności większym niż 50 bar x dm3 i nadciśnieniu wyższym niż 0,5 bara, zamontowane na stałe w agregatach proszkowych gaśniczych pojazdów drogowych,
b) cysterny ciśnieniowe – zbiorniki wraz z wyposażeniem obsługowym, konstrukcyjnym i osprzętem, trwale połączone z podwoziem drogowym, stanowiące nieodłączną część ramy lub umożliwiające transport multimedialny:
- napełniane podciśnieniowo i opróżniane ciśnieniem wyższym niż 0,5 bara, do przewozu odpadów,
- napełniane lub opróżniane ciśnieniem wyższym niż 0,5 bara, szczególnie do przewozu materiałów stałych sypkich lub granulowanych i mieszanek paszowych,
- napełniane materiałami płynnymi i przewożące je pod ciśnieniem wyższym niż 0,5 bara,
c) zbiorniki zamontowane w instalacjach zasilania pojazdów, napełniane gazem LPG, CNG, LNG lub wodorem,
d) zbiorniki na gaz skroplony lub sprężony zamontowane w instalacjach grzewczych pojazdów, stosowane do:
- ogrzewania: kabin pojazdów drogowych, przyczep kempingowych i turystycznych,
- prowadzenia procesów technologicznych,
e) urządzenia służące do podawania pod ciśnieniem płynnego betonu, zamontowane na pojazdach drogowych.

Zdarzają się przypadki, gdy diagnosta wykonujący badanie techniczne pojazdu nie jest w stanie ocenić, czy dane urządzenie techniczne podlega dozorowi technicznemu. W takiej sytuacji wskazane jest odesłanie takiego pojazdu do organu dozoru technicznego w celu uzyskania dokumentu potwierdzającego, że urządzenie techniczne podlega dozorowi technicznemu.

dr inż. Kazimierz Sitek

Literatura: 
1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 31.12.2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz. 2022, z późn. zm.).
2. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z 26.06.2012 r. w sprawie zakresu i sposobu przeprowadzania badań technicznych pojazdów oraz wzorów dokumentów stosowanych przy tych badaniach (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r., poz. 776, z późn. zm.).
3. Rozporządzenie Rady Ministrów z 7.12.2012 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1468).
4. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z 20.10.2006 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie projektowania, wytwarzania, eksploatacji, naprawy i modernizacji specjalistycznych urządzeń ciśnieniowych (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 1465). 
5. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 9.07.2003 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń ciśnieniowych (Dz. U. z 2003 r., nr 135, poz. 1269).
6. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 29.10.2003 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego (Dz. U. z 2003 r., nr 193, poz. 1890).
7. Ustawa z 21.12.2000 r. o dozorze technicznym (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r., poz. 1351).
8. Ustawa z 26.06.1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r., poz. 1260, z późn. zm.).