Diagnostyka

Targi Poznań Motor Show 2005 podkreśliły zainteresowanie serwisów samochodowych tematem diagnostyki i naprawy układów Common Rail.

Klasycznym pytaniem, często zadawanym podczas spotkań na targach, była kwestia konieczności dodatkowego wyposażenia warsztatu samochodowego w urządzenia do CR. Podstawę tego zapytania (jak to było określone w poprzednich artykułach), tworzy mała ilość zespołów CR w samochodzie oraz możliwość ich wymiany metodą “prób i błędów”. Byłoby ogromnym błędem nie uwzględniać tego rozwiązania jako możliwego, ponieważ jeszcze do niedawna korzystały z niego nawet autoryzowane serwisy producentów pojazdów. Większym błędem natomiast byłoby ograniczenie się tylko do tej metody w oferowanej klientom usłudze.
Należy wyraźnie zaznaczyć, iż na dzień dzisiejszy bez względu na rozmiar, wyposażenie, ilość pracowników i inne klasyczne “parametry porównawcze” jedną z kluczowych ocen działalności serwisu samochodowego jest jego wydajność. W przypadku serwisu samochodowego definicja wydajności określana jako “stosunek między ilością lub wartością uzyskaną, a ilością lub wartością wydatkowaną w danym procesie produkcji” oraz “suma produktów lub usług wytworzonych przez jednego pracownika w określonej jednostce czasu”, wyraźnie zaznacza nam kierunek rozwoju. Kierunkiem tym jest wykonanie przez każdego pracownika serwisu usługi dla klienta w jak najkrótszym czasie i z najmniejszymi kosztami. W praktyce możliwe jest to tylko i wyłącznie w przypadku odpowiedniego doposażenia poszczególnych stanowisk serwisu samochodowego w specjalistyczne urządzenia oraz odpowiedniego podnoszenia kwalifikacji personelu.
Ocena serwisu samochodowego przez jego wydajność pozwala zakwalifikować go do jednej z pięciu stref działalności:
1.) Strefy intensywnego rozwoju – przy wydajności powyżej 80%,
2.) Strefy inwestycyjnej – przy wydajności w granicach 65-80%,
3.) Strefy stabilnego biznesu – przy wydajności w granicach 45-65%,
4.) Strefy ryzyka finansowego – przy wydajności w granicach 30-45%,
5.) Strefy spadkowej – poniżej 30%.
Określenie pozycji serwisu w jednej z tych stref pozwala na określenie poziomu dostosowania wyposażenia warsztatu do ciągle zmieniających się wymagań rynku. Takie podejście, w przypadku urządzeń diagnostycznych, pomiarowych i probierczych, do układów CR daje możliwość precyzyjnego określenia ryzykowności oraz konieczności planowanych inwestycji.
Serwisy samochodowe z niską wydajnością powinny ograniczyć się do zakupu porównywalnie niedrogich urządzeń do diagnostyki wstępnej, takich jak: manometr wysokiego ciśnienia, zestaw do pomiarów hydraulicznych oraz najtańszy czytnik kodów błędów. Brak urządzeń do diagnostyki zasadniczej w tych serwisach może być zrekompensowany właśnie zastosowaniem metody “prób i błędów”.
Serwis samochodowy znajdujący się w strefie stabilnego biznesu i wyższej, bazuje zazwyczaj na dokładności diagnostyki wykonywanej w jak najkrótszym czasie. W przypadku CR jednoznacznie wymaga to dodatkowego wyposażenia w elektroniczne urządzenia diagnostyczne oraz coraz częściej, w urządzenia do diagnostyki wtryskiwaczy poza silnikiem.
Biorąc pod uwagę wzrost ilości samochodów z układem CR na rynku, ryzyko inwestycji w urządzenia CR dokonywane z właściwego pułapu i zgodnie z właściwym zapotrzebowaniem jest minimalne, a konieczność dodatkowego wyposażenia warsztatu samochodowego w urządzenia do CR jest niezaprzeczalna.
Kryteria wyboru urządzeń CR oraz sposoby i metody diagnostyki układów CR w odniesieniu do oferowanych urządzeń, stanowiły kolejne grupy pytań. Udzielenie odpowiedzi na te pytania często wymagało jednoznacznego rozgraniczenia pojęcia diagnostyki układu z pojęciem testowania podzespołów CR. Diagnostyka w szerokim znaczeniu tego słowa jest to rozpoznanie usterki poprzez ocenę stanu technicznego sprawdzanych podzespołów. Testowanie natomiast polega na przeprowadzeniu badań na zgodność parametrów podzespołu z wymaganiami producenta za pomocą specjalistycznych testów. Różnicę tych dwóch pojęć nie trudno zauważyć czytając definicję, jednak w praktyce serwisowej pojęcia te często się przeplatają, ponieważ z punktu widzenia większości diagnostów, testowanie jako ocena stanu technicznego podzespołu jest częścią składową diagnostyki. Takie podejście często powoduje nieadekwatność poszukiwań nowych urządzeń dla potrzeb serwisu oraz wprowadza dodatkowe trudności z oceną ich możliwości i przydatności.
W celu wyeliminowania powstałego problemu można się oprzeć nie o słownictwo, lecz o same urządzenia, rozgraniczając je w prosty sposób: urządzenia niezbędne do testowania (urządzenia probiercze) oraz pozostałe (urządzenia diagnostyczne). W ten sposób czynności serwisowe związane z wykorzystaniem urządzeń diagnostycznych odniesiemy do diagnostyki układu (podzespołów), natomiast czynności wykonane na urządzeniach probierczych i związane z przeprowadzeniem badań na zgodność parametrów podzespołu z wymaganiami producenta odniesiemy do testowania.
Po raz kolejny należy podkreślić, iż testowanie podzespołów CR jest domeną serwisów specjalistycznych. Uwzględniając ceny urządzeń probierczych oraz ich wysokie wymagania eksploatacyjne, można bezbłędnie posegregować oferty rynkowe na urządzenia oparte o stoły probiercze oraz pozostałe.
Oferty rynkowe na urządzenia do testowania podzespołów CR można umownie podzielić na trzy grupy: urządzenia wspierane danymi regulacyjnymi (test planami) producenta podzespołu, urządzenia wspierane własnymi danymi regulacyjnymi producenta urządzenia oraz urządzenia nie posiadające test planów. Obecnie na rynku podział ról jest następujący:
- grupa pierwsza – urządzenia firmy Bosch oraz Hartridge uzupełnione zestawami autoryzacyjnymi Delphi, Siemens, Denso;
- grupa druga – urządzenia firm Deteq, Nova Ditex, Corona, Rabotti, Merlin, Speedmag itd., których to test plany są własnym produktem, powstałym na podstawie przetestowania pojawiających się na rynku nowych podzespołów CR;
- grupa trzecia – urządzenia innych producentów.
Ostatnia grupa urządzeń probierczych istnieje w ofercie rynkowej na dzień dzisiejszy tylko i wyłącznie poprzez brak właściwych informacji, ponieważ jest proponowana jako “urządzenia diagnostyczne” z większymi możliwościami, a faktycznie reprezentuje grupę tanich urządzeń probierczych z wąskim zakresem zastosowania i ograniczonymi możliwościami. Druga grupa jest stałym konkurentem grupy pierwszej w segmencie napraw pogwarancyjnych, pozyskującym klientów przeważnie niższą ceną urządzeń. Niestety, ta grupa urządzeń choć posiada własne procedury technologiczne, nie daje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o zgodność parametrów testowanego podzespołu z wymaganiami producenta. Pierwszą grupę urządzeń można określić mianem urządzeń do napraw gwarancyjnych, zabezpieczonych technologią naprawy producenta podzespołu, jego właściwymi danymi regulacyjnymi oraz pełnym wsparciem logistycznym.
Docelowość rozpatrywania ofert opartych o stoły probiercze, występuje tylko i wyłącznie w przypadku rozpatrzenia przez serwis samochodowy możliwości uruchomienia usługi związanej z naprawą podzespołów CR. W każdym innym przypadku jest to inwestycja skrajnie nieopłacalna. Urządzenia diagnostyczne CR docelowo przeznaczone są dla każdego serwisu samochodowego. Ich głównym zadaniem jest pomoc diagnoście w rozpoznaniu usterki i określeniu technicznie niesprawnych podzespołów podlegających wymianie lub naprawie. Do tej grupy zaliczyć można: komputerowe urządzenia diagnostyczne, manometry wysokiego ciśnienia, zestawy do pomiarów hydraulicznych, próbniki wtryskiwaczy i sterowniki do nich. De facto manometry wysokiego ciśnienia oraz zestawy do pomiarów hydraulicznych są urządzeniami pomiarowymi, jednak ze względu na specyfikę zastosowania do diagnostyki układów CR zaliczamy je do urządzeń diagnostycznych. Ze względu na ich prostą budowę i zastosowanie, przy wyborze tych urządzeń przez serwis samochodowy, uwaga zwracana jest przeważnie na cenę bez uwzględnienia szerokości praktycznych zastosowań i dogodności. Na szczęście porównywalnie nie wysokie ceny tych urządzeń pozwalają na szybką korektę niewłaściwego wyboru. W przypadku manometrów wysokiego ciśnienia wybór typu (hydrauliczny lub elektroniczny) często kończy się zakupem obu z docelowym zastosowaniem w zależności od potrzeb.
Wybór komputerowego urządzenia diagnostycznego oraz próbnika wtryskiwaczy ze sterownikami jest dla serwisu zdecydowanie większym wyzwaniem i to nie tylko ze względu na cenę.
Komputerowe urządzenia diagnostyczne CR stanowią trzy grupy:
- urządzenia producentów samochodów;
- urządzenia producentów układów CR;
- urządzenia niezależnych producentów.
Generalnie rzecz biorąc każde z tych urządzeń potrafi wykonać podstawowe zadania: odczytać kody błędów, skasować je, wyświetlić odczyty z poszczególnych czujników samochodu, zmierzyć ich parametry, dokonać aktywacji poszczególnych elementów wykonawczych itp. Do specyficznych możliwości tych urządzeń należy możliwość przeprogramowania komputera pokładowego, immobilizera, wtryskiwaczy, kodowanie kluczyków itp. Właśnie te dodatkowe możliwości zasadniczo różnią te urządzenia.
Najczęściej serwisy samochodowe poszukują urządzeń, poprzez tak zwane ich możliwości, bez uwzględnienia własnej technologii diagnostycznej. Często doprowadza to do sytuacji, kiedy naprawdę dobre urządzenia pokrywają się kurzem stojąc w serwisie
Dostosowanie możliwości komputerowych urządzeń diagnostycznych do własnej technologii lub wybór i wprowadzenie nowej przed ich zakupem, tworzy dla serwisu gwarancję właściwej inwestycji.
Próbnik wtryskiwaczy CR umownie można podzielić na dwie części: napęd oraz sterownik. Na dzień dzisiejszy oferta rynkowa zawiera szeroką gamę sterowników do wtryskiwaczy CR oraz znacznie biedniejszą na napędy. W trakcie pracy sterownik nie współpracuje z napędem, co pozwala na używanie dowolnego sterownika z dowolnym napędem. Podkreślmy, iż nie rozpatrujemy tu omówionych wyżej urządzeń probierczych oferowanych jako “urządzenia diagnostyczne”. Głównymi wymogami do sterowników CR są:
- stabilność generowanego sygnału sterującego;
- właściwy zakres sterowania;
- właściwe parametry sygnału sterującego;
- zabezpieczenia wewnętrzne przed elektrycznym uszkodzeniem badanego wtryskiwacza;
- zabezpieczenia wewnętrzne przed własnym uszkodzeniem spowodowanym podłączeniem elektrycznie niesprawnego wtryskiwacza.
Napędy zaś powinny zabezpieczyć jednakowe warunki diagnostyki dla każdego badanego wtryskiwacza oraz pozwolić na:
- płynną regulację ciśnienia w zakresie od 0 do 500 bar lub wyżej;
- utrzymanie stałego ciśnienia na zadanym poziomie;
- pomiar ilości nadmiaru paliwa przepływającego przez wtryskiwacz;
- pomiar szczelności wtryskiwacza w dowolnym, określonym zakresie ciśnienia od 1 do 500 bar lub wyżej;
- określenie ciśnienia początku poprawnego wtryskiwania;
- wizualną ocenę poprawności rozpylania.
Sposoby i metody diagnostyki w przypadku próbników wtryskiwaczy CR całkowicie oparte są na ich możliwościach oraz zakresie zastosowania. Ze względu na ten fakt oraz ceny próbników, przy dokonywaniu wyboru serwis powinien przede wszystkim zapoznać się z jego parametrami oraz prawidłowo ocenić urządzenie według podanych wyżej kryteriów.
Do ostatniej grupy pytań często zadawanych na targach były pytania co do formy zakupu urządzeń CR. Te pytania zadawane były raczej w charakterze konsultacyjnym, ponieważ ogromne zainteresowanie tematyką urządzeń diagnostycznych i probierczych CR w praktyce przekłada się na ograniczone możliwości finansowe serwisów.
Opierając się o wydajność serwisu samochodowego, rozpatrywaną wyżej, można określić nie tylko docelowość wyboru odpowiednich urządzeń, ale i formę ich zakupu. W przypadku serwisów z niską i średnią wydajnością, najbardziej opłacalną formą pozyskania wyposażenia jest zakup “w leasing”, a z wysoką – środki własne lub kredyt bankowy. Takie podejście pozwala na zredukowanie obniżenia wydajności serwisu spowodowane podwyższeniem “wartości wydatkowanych” oraz na utworzenie maksymalnie dogodnych warunków amortyzacji zakupionych urządzeń.

Siergiej Jaroszenko