Diagnostyka

Pojazd uprzywilejowany
W przypadku pojazdu uprzywilejowanego, podobne jak w przypadku pojazdu TAXI, uprawniony diagnosta podczas badania technicznego ma również obowiązek, poza weryfikacją ogólnych parametrów, warunków technicznych oraz wyposażenia, ocenić spełnienie dodatkowych warunków obowiązkowych dla tej grupy pojazdów. Określone są one w § 25 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz ich niezbędnego wyposażenia (Dz. U. nr 32 z 2003 r. poz. 262. z poź. zm.). Podczas oceny wyposażenia uprzywilejowanego pojazdu samochodowego należy zweryfikować jego wyposażenie w sygnały ostrzegawcze: dźwiękowy i świetlny błyskowy.Pojazd ten może być również wyposażony w umieszczone na zewnątrz dodatkowe światło barwy białej lub żółtej selektywnej, umocowane w sposób umożliwiający zmianę kierunku strumienia świetlnego (szperacz); światło to powinno być włączane i wyłączane niezależnie od innych świateł.

W przypadku oceny urządzenia wysyłającego ostrzegawcze sygnały dźwiękowe, należy zwrócić uwagę czy spełnione są następujące wymagania, tzn.:
- wysyłane są sygnały dźwiękowe o zmiennym tonie;
- fale dźwiękowe wysyłane co najmniej do przodu, a oś ich rozchodzenia się powinna być równoległa do podłużnej osi symetrii pojazdu; dopuszcza się odchylenie od tego kierunku nie większe niż 15°;
- włączenie sygnału dźwiękowego nie było możliwe bez równoczesnego włączenia sygnału świetlnego.

Przy weryfikacji ostrzegawczego błyskowego sygnału świetlnego należy zwrócić uwagę na:
- liczbę świateł: co najmniej jedno, nie więcej niż dziesięć;
- rozmieszczenie świateł: na dachu nadwozia (kabiny); dopuszcza się umieszczenie świateł w innym miejscu, przy zapewnieniu wymaganej widoczności sygnału;
- barwę światła: niebieska;
- włączanie świateł błyskowych powinno być niezależne od położenia urządzenia umożliwiającego pracę silnika oraz od włączenia sygnałów dźwiękowych;
- powinien być widoczny z każdej strony pojazdu z odległości co najmniej 150 m przy oświetleniu słonecznym i nie powinien oślepiać innych uczestników ruchu.

Należy również pamiętać, że pojazd uprzywilejowany może być dodatkowo wyposażony w sygnały świetlne błyskowe barwy czerwonej, odpowiadające powyższym warunkom, poza barwą oraz parametrami widoczności, tzn. ma być widoczne co najmniej z przodu i z tyłu pojazdu z odległości co najmniej 150 m przy oświetleniu słonecznym i nieoślepiające innych uczestników ruchu.
Poza sygnałami ostrzegawczymi, weryfikacji podlega oznakowanie pojazdów. Przepisy precyzują oznakowanie dla:
- pojazdu samochodowego straży pożarnej;
- karetki sanitarnej;
- pojazdu górniczego pogotowia ratunkowego;
- pojazdu jednostki ratownictwa chemicznego;
- pojazdu policji, z rozróżnieniem oznakowania dla motocykla;
- pojazdu Straży Granicznej, z rozróżnieniem oznakowania dla motocykla;
- pojazdu służbowego Służby Celnej;
- pojazdu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, z rozróżnieniem oznakowania dla motocykla;
- pojazdu Służby Więziennej.

Podstawowym elementem oznakowania ww. pojazdów jest pas wyróżniający. Jego szerokość ma wynosić od 8 cm do 15 cm i powinien być umieszczony wokół pojazdu poniżej dolnej krawędzi okien. Barwa pasa oraz samego pojazdu jest dokładnie określona i identyfikuje konkretny rodzaj służby, w której jest on wykorzystywany. Odstępstwem od tej zasady jest oznakowanie pojazdów policji oraz karetki sanitarnej. Karetka powinna mieć barwę białą, kremową lub żółtą samochodową z niebieskim pasem wyróżniającym; dla karetki reanimacyjnej dopuszcza się dodatkowo pasy wyróżniające barwy czerwonej, umieszczone wokół dachu oraz bezpośrednio pod pasem barwy niebieskiej. Pasy wyróżniające pojazdów policji o szerokości co najmniej 8 cm powinny być umieszczone poniżej dolnej krawędzi okien na każdym boku pojazdu, może być również umieszczony z tyłu pojazdu, natomiast pas wyróżniający motocykli policji o szerokości co najmniej 8 cm powinien być umieszczony po obu stronach motocykla na owiewkach i kufrach bocznych. W przypadku innego pojazdu uprzywilejowanego, na podstawie zezwolenia wydanego przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, powinien on być oznakowany pasem wyróżniającym barwy pomarańczowej. Powyższe określone oznakowanie lub oznakowanie do niego podobne nie może być stosowane na pojeździe innym niż pojazd, dla którego zostało ono określone.

W przypadku tego badania, między innymi, podstawą do określenia wyniku badania technicznego przedmiotowego pojazdu jako „negatywny” może być:
- brak lub niedziałające dźwiękowe sygnały ostrzegawcze;
- ostrzegawczy sygnał świetlny nie działa lub ma nieprawidłową barwę;
- nieprawidłowa barwa lub napisy na pojeździe;
- możliwość włączenia sygnałów dźwiękowych bez włączenia sygnałów świetlnych;
- włączenie sygnałów zależy od położenia urządzenia umożliwiającego pracę silnika.

Zakres tego dodatkowego badania technicznego, określony jest w § 3 ust. 1 pkt. 7 rozporządzenia w sprawie zakresu i sposobu przeprowadzania badań technicznych pojazdów oraz wzorów dokumentów stosowanych przy tych badaniach (Dz. U. nr 155 z dnia 21 września 2009 r., poz. 1232) i obejmuje sprawdzenie i ocenę spełnienia dodatkowych warunków technicznych w sposób określony w pkt. 1 działu I załącznika nr 1 do rozporządzenia oraz w pkt. 4 działu I załącznika nr 4 do rozporządzenia. Zakres tego badania dodatkowe obejmuje więc:
- identyfikację pojazdu (m.in. sprawdzenie cech identyfikacyjnych i porównanie zgodności faktycznych danych pojazdu z zapisanymi w dowodzie rejestracyjnym lub odpowiadającym mu dokumencie) – pkt 1 działu I załącznika nr 1;
- dodatkowe badanie techniczne pojazdu uprzywilejowanego – pkt 4 działu I załącznika nr 4.

Uwagi dotyczące tego dodatkowego badania technicznego pojazdu uprzywilejowanego są identyczne jak w przypadku pojazdu, który ma być używany jako taksówka osobowa lub bagażowa. Zarówno pod kątem zakresu dodatkowego badania technicznego, jak i okresowego. Również w tym przypadku wykaz czynności kontrolnych oraz metod i kryteriów oceny stanu technicznego pojazdu podczas przeprowadzania okresowego badania technicznego pojazdu nie przewiduje oceny warunków dodatkowych dla pojazdu uprzywilejowanego, pomimo że w § 25-§ 37 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (Dz. U. nr 32 z 2003 r., poz. 262 z póź. zm.) są one określone. Wydaje się również w tym wypadku błędem, nieuwzględnienie podczas przeprowadzania okresowego badania technicznego czynności z zakresu badania dodatkowego.

Zasady naliczania opłat są w związku z tym takie same, jak w przypadku taksówki osobowej czy bagażowej i w przypadku pojazdu uprzywilejowanego wynoszą:
- dodatkowego badanie techniczne – 50 zł (lp. 6.3 Tabeli Opłat),
- okresowe badanie techniczne – 50 zł (lp. 6.3. Tabeli Opłat) + opłata za okresowe badanie techniczne wynikająca z rodzaju pojazdu określona w lp. 1 Tabeli Opłat.

Badanie to może przeprowadzać zarówno okręgowa, jak i podstawowa stacja kontroli pojazdów i wykonywane z mocy ustawy, gdy pojazd posiada tę atrybutowość.

Pojazd do nauki jazdy, pojazd do przeprowadzania egzaminu państwowego
Dodatkowe warunki techniczne oraz niezbędne dodatkowe wyposażenie pojazdu do nauki jazdy oraz pojazd do przeprowadzania egzaminu państwowego określone są w § 43 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz ich niezbędnego wyposażenia (Dz. U. nr 32 z 2003 r., poz. 262. z poź. zm.). Zgodnie z obecnie obowiązującymi regulacjami prawnymi, warunki te można podzielić na dwie grupy: ogólne wymagania dla pojazdów silnikowych przeznaczonych do szkolenia kandydatów na kierowców, oraz dodatkowe, charakterystyczne dla poszczególnych kategorii praw jazdy.
Do pierwszej grupy należy zaliczyć obowiązek wyposażenia pojazdu silnikowego (poza motocyklem, trójkołowym lub czterokołowym pojazdu samochodowego o masie własnej nieprzekraczającej 550 kg oraz pojazdu osoby niepełnosprawnej) w:
1. przyrząd kontrolny – tachograf samochodowy (dla samochodu ciężarowego dla kategorii C1 i C, autobusów dla kategorii D1 i D oraz ciągnika siodłowego z naczepą dla kategorii C+E) – obowiązywać będzie od 30 września 2013 r.;
2. układ hamulcowy posiadający urządzenia przeciwblokujące koła jezdne (dla samochodu ciężarowego dla kategorii C1 i C, autobusów dla kategorii D1 i D oraz ciągnika siodłowego z naczepą dla kategorii C+E) – obowiązywać będzie od 30 września 2013 r.;
3. dodatkowy pedał hamulca roboczego, który umożliwia przejęcie sterowania układem hamulcowym;
4. dodatkowe lusterka zewnętrzne: prawe i lewe;
5. dodatkowe lusterko wewnętrzne;
6. ogrzewaną tylną szybę; przepis stosuje się do samochodu osobowego;
7. apteczkę doraźnej pomocy;
8. ogumione koło zapasowe.

Należy pamiętać, że przepisy dopuszczają wyposażenie ww. pojazdu w inne dodatkowe urządzenia powtarzające istniejące mechanizmy sterowania i kierowania pojazdem. W przypadku drugiej grupy, szczegółowych wymagań uzależnionych od konkretnej kategorii prawa jazdy i rodzaju pojazdu, należy pamiętać, że:
1. motocykl w zakresie kategorii A powinien:
a) być wyposażony w silnik o pojemności przekraczającej 120 cm3;
b) osiągać prędkość co najmniej 100 km/h;
2. motocykl w zakresie kategorii A1 powinien być wyposażony w silnik:
a) o pojemności co najmniej 75 cm3;
b) o mocy nieprzekraczającej 11 kW;
3. samochód osobowy w zakresie kategorii B powinien mieć długość przekraczającą 3,5 m i osiągać prędkość co najmniej 100 km/h;
4. trójkołowy lub czterokołowy pojazd samochodowy w zakresie kategorii B1 powinien:
a) mieć masę własną nieprzekraczającą 550 kg;
b) osiągać prędkość co najmniej 60 km/h;
5. zespół pojazdów w zakresie kategorii T powinien składać się z ciągnika rolniczego i przyczepy wieloosiowej innej niż lekka oraz powinien mieć długość co najmniej 7,5 m.

Od dnia 30 września 2013 roku zostaną wprowadzone ponadto dodatkowe wymagania dla pozostałych kategorii i rodzajów pojazdu, tzn.:
1. samochód ciężarowy w zakresie kategorii C powinien:
a) mieć dopuszczalną masę całkowitą co najmniej 12 t;
b) mieć długość co najmniej 8 m;
c) mieć szerokość co najmniej 2,40 m;
d) osiągać prędkość co najmniej 80 km/h;
e) być wyposażony w skrzynię biegów z co najmniej 8 przełożeniami w jeździe do przodu;
f) posiadać skrzynię ładunkową zamkniętą o szerokości i wysokości co najmniej takiej samej jak kabina;
g) mieć rzeczywistą masę całkowitą co najmniej 10 t;
2. samochód ciężarowy w zakresie kategorii C1 powinien:
a) mieć dopuszczalną masę całkowitą co najmniej 4 t;
b) mieć długość co najmniej 5 m;
c) osiągać prędkość co najmniej 80 km/h;
d) posiadać skrzynię ładunkową zamkniętą o szerokości i wysokości co najmniej takiej samej jak kabina;
3. autobus w zakresie kategorii D powinien:
a) być przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 17 osób łącznie z kierowcą;
b) mieć długość co najmniej 10 m;
c) mieć szerokość co najmniej 2,40 m;
d) osiągać prędkość co najmniej 80 km/h;
4. autobus w zakresie kategorii D1 powinien:
a) być przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niż 17 osób łącznie z kierowcą;
b) mieć długość co najmniej 5 m;
c) mieć dopuszczalną masę całkowitą co najmniej 4 t;
d) osiągać prędkość co najmniej 80 km/h;
5. zespół pojazdów w zakresie kategorii B+E powinien mieć dopuszczalną masę całkowitą powyżej 3,5 t i składać się z pojazdu samochodowego o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t, z wyjątkiem autobusu lub motocykla oraz przyczepy, której:
a) skrzynia ładunkowa powinna być zamknięta i posiadać szerokość i wysokość co najmniej taką jak pojazd lub nieznacznie węższą, o ile widoczność do tyłu jest możliwa wyłącznie przy użyciu lusterek zewnętrznych pojazdu;
b) dopuszczalna masa całkowita wynosi co najmniej 1 t;
c) rzeczywista masa całkowita wynosi co najmniej 800 kg;
6. zespół pojazdów w zakresie kategorii C+E powinien składać się z samochodu ciężarowego, o którym mowa w pkt. 5, i przyczepy o długości co najmniej 7,5 m, przy czym zespół pojazdów powinien:
a) mieć dopuszczalną masę całkowitą co najmniej 20 t;
b) mieć szerokość co najmniej 2,40 m;
c) osiągać prędkość co najmniej 80 km/h;
d) mieć rzeczywistą masę całkowitą co najmniej 15 t;
7. ciągnik siodłowy z naczepą w zakresie kategorii C+E powinien:
a) mieć długość co najmniej 14 m;
b) być wyposażony w skrzynię biegów z co najmniej 8 przełożeniami w jeździe do przodu;
c) jako zespół pojazdów spełniać warunki określone w pkt 10 lit. a-d;
8. zespół pojazdów w zakresie kategorii C1+E powinien składać się z samochodu ciężarowego, o którym mowa w pkt. 6, oraz przyczepy, której:
a) dopuszczalna masa całkowita wynosi co najmniej 1,25 t,
b) skrzynia ładunkowa powinna być zamknięta i posiadać szerokość i wysokość co najmniej taką samą jak kabina lub nieznacznie węższą, o ile widoczność do tyłu jest możliwa wyłącznie przy użyciu lusterek zewnętrznych samochodu,
c) rzeczywista masa całkowita wynosi co najmniej 800 kg;
9. zespół pojazdów, o którym mowa w pkt. 12, powinien osiągać prędkość co najmniej 80 km/h i mieć długość co najmniej 8 m;
10. zespół pojazdów w zakresie kategorii D+E powinien składać się z autobusu, o którym mowa w pkt. 7, oraz przyczepy, której:
a) dopuszczalna masa całkowita wynosi co najmniej 1,25 t;
b) szerokość wynosi co najmniej 2,40 m;
c) skrzynia ładunkowa powinna być zamknięta i posiadać szerokość i wysokość co najmniej 2 m;
d) rzeczywista masa całkowita wynosi co najmniej 800 kg;
11. zespół pojazdów, o którym mowa w pkt. 14, powinien osiągać prędkość co najmniej 80 km/h;
12. zespół pojazdów w zakresie kategorii D1+E powinien składać się z autobusu, o którym mowa w pkt. 8, oraz przyczepy, której:
a) dopuszczalna masa całkowita wynosi co najmniej 1,25 t;
b) skrzynia ładunkowa powinna być zamknięta i posiadać szerokość i wysokość co najmniej 2 m;
c) rzeczywista masa całkowita wynosi co najmniej 800 kg;
13. zespół pojazdów, o którym mowa w pkt. 16, powinien osiągać prędkość co najmniej 80 km/h.

Podstawą do określenia wyniku badania technicznego przedmiotowego pojazdu jako „negatywny” jest między innymi:
- brak dodatkowego pedału hamulca roboczego;
- brak dodatkowych lusterek wstecznych;
- brak koła zapasowego oraz apteczki;
- nieogrzewana tylna szyba (w samochodzie osobowym);
- brak wymaganego oznakowania;
- brak innego szczegółowego, dodatkowego wyposażenia, w zależności od rodzaju pojazdu.

Zakres tego dodatkowego badania technicznego, określony jest w § 3 ust 1 pkt. 8 rozporządzenia w sprawie zakresu i sposobu przeprowadzania badań technicznych pojazdów oraz wzorów dokumentów stosowanych przy tych badaniach (Dz. U. nr 155 z dnia 21 września 2009 r., poz. 1232) i obejmuje ocenę spełnienia dodatkowych warunków technicznych w sposób określony w pkt. 1 działu I załącznika nr 1 do rozporządzenia oraz w pkt. 5 działu I załącznika nr 4 do rozporządzenia. Zakres tego badania dodatkowe obejmuje więc:
- identyfikację pojazdu (m.in. sprawdzenie cech identyfikacyjnych i porównanie zgodności faktycznych danych pojazdu z zapisanymi w dowodzie rejestracyjnym lub odpowiadającym mu dokumencie) – pkt 1 działu I załącznika nr 1 do rozporządzenia;
- dodatkowe badanie techniczne pojazdu do nauki jazdy i pojazdu do przeprowadzania egzaminu państwowego – pkt 5 działu I załącznika nr 4 do rozporządzenia.

Problemy, które pojawiają się podczas przeprowadzania tego badania technicznego są tożsame, jak w przypadku wcześniej opisanych: pojazdu uprzywilejowanego i taksówki. Tu również zakres czynności badania okresowego należy rozszerzyć o zakres czynności badania dodatkowego, aby spełniony był wymóg określony w § 2 ust. 1 pkt. 4 rozporządzenia – weryfikacja warunków dodatkowych określonych w § 43 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (Dz. U. nr 32 z 2003 r., poz. 262 z póź. zm.). Opłata za badania pojazdu do nauki jazdy, pojazd do przeprowadzania egzaminu państwowego:
- dodatkowego badanie techniczne – 48 zł (lp. 6.8 Tabeli Opłat);
- okresowe badanie techniczne – 48 zł (lp. 6.8. Tabeli Opłat) + opłata za okresowe badanie techniczne wynikająca z rodzaju pojazdu określona w lp. 1 Tabeli Opłat.
Badanie to może przeprowadzać zarówno okręgowa, jak i podstawowa stacja kontroli pojazdów i wykonywane z mocy ustawy.

mgr inż. Paweł Dziedziak,
Instytut Transportu Samochodowego