Zapewnienie właściwego oświetlenia drogi przez pojazd uczestniczący w ruchu drogowym jest podstawą bezpieczeństwa, zwłaszcza przy ograniczonej widoczności. Jest to oczywiście warunek konieczny do spełnienia przy jeździe po zmierzchu, ale również wpływa w istotny sposób na poprawę bezpieczeństwa w ciągu dnia, przede wszystkim przy panujących niekorzystnych warunkach atmosferycznych.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami światła drogowe pojazdów samochodowych powinny zapewnić oświetlenie drogi na długości co najmniej 100 m przed pojazdem, a światła mijania 40 m. Światła mijania powinny być asymetryczne, czyli oświetlać drogę po prawej stronie na odległość większą niż po lewej stronie. Reflektory mocowane są w pojeździe przy użyciu dwóch wkrętów służących do ich właściwego ustawienia w pionie i w poziomie. Prawidłowe ustawienie świateł polega na nadaniu reflektorom odpowiedniego kąta pochylenia w płaszczyźnie pionowej i poziomej.
W związku z nierównościami nawierzchni drogi w trakcie eksploatacji pojazdu reflektory mają tendencję do samoczynnej zmiany położenia na skutek wstrząsów i drgań, powodującej niewłaściwe ustawienie świateł. W związku z tym zalecane jest każdorazowo po przebiegu około 10 000 km wykonanie kontroli i ewentualnej regulacji świateł, lecz nie rzadziej niż dwa razy do roku. Ponadto, regulacja ustawienia świateł wymagana jest każdorazowo po:
- wymianie żarówki,
- wymianie reflektora,
- demontażu i ponownym montażu reflektora,
- jakichkolwiek naprawach blacharskich nadwozia,
- wymianie elementów zawieszenia, mających wpływ na wysokość ustawienia nadwozia.
Przed przystąpieniem do regulacji ustawienia świateł należy zapewnić:
- odpowiednie obciążenie pojazdu (zgodne z zaleceniami producenta),
- prawidłowe ciśnienie w ogumieniu,
- ustawienie korektora pozycjonowania świateł w pozycji zerowej.
Kontrola świateł dotyczy ustawienia świateł, czyli odpowiedniego rozkładu światła na drodze oraz wartości natężenia świateł. Sprawdzenie ustawienia świateł jest czynnością stosunkowo prostą do przeprowadzenia. Konieczne jest zapewnienie pionowego ekranu (np. ściany) oraz prostopadłego do niego odcinka równego i płaskiego podłoża o długości 5 m. Pojazd ustawić należy przodem do ekranu w taki sposób, aby odległość obu reflektorów od ekranu była jednakowa. Następnie zaznaczyć trzeba na ścianie miejsca leżące naprzeciwko środków reflektorów. Po cofnięciu pojazdu o 5 m do tyłu, przy zachowaniu warunku prostopadłego położenia pojazdu do ekranu, zaznacza się na ekranie linię poziomą położoną poniżej znaków środków reflektorów w odległości podanej przez producenta pojazdu (tj. około 1/8 wysokości naniesionych wcześniej znaków). Po ustawieniu korektora ustawienia świateł w pozycji „zerowej” oraz właściwym obciążeniu pojazdu należy włączyć światła mijania i sprawdzić położenie plam świetlnych na ekranie. Granica światłocienia z lewej strony naniesionych wcześniej znaków pokryć się musi z zaznaczoną na ekranie linią poziomą, a z prawej unosić się ukośnie pod kątem około 150. Miejsce załamania powinno znajdować się w osi reflektorów. Jeśli te warunki są spełnione, oznacza to, że ustawienie świateł mijania jest poprawne. Sprawdzenie świateł drogowych polega na obserwacji położenia środków plam świetlnych. Muszą się one pokryć ze znakami wyznaczonymi przy początkowym ustawieniu pojazdu (blisko ekranu).
Metoda ta służyć może jednak jedynie do bardzo ogólnego sprawdzenia ustawienia świateł. Dlatego też, w celu właściwego sprawdzenia poprawności ich funkcjonowania zaleca się korzystanie ze specjalnego przyrządu, dającego gwarancję dokładności wykonanych pomiarów. Zasada działania tego typu przyrządu oparta jest na tej samej metodzie pomiarowej, lecz umożliwia zminimalizowanie wielkości stanowiska kontrolnego. Przyrząd, dzięki odpowiedniemu układowi optycznemu, zapewnia przeniesienie strumienia światła wysyłanego przez reflektor pojazdu na ekran przyrządu. Poprzez zastosowanie odpowiedniej soczewki skupiającej w przyrządach możliwe jest zmniejszenie odległości pomiędzy ekranem a badanym reflektorem. Układ optyczny przyrządu rzuca na ekran taki obraz, jaki jest widoczny na ekranie oddalonym od reflektora w odległości 10 m. Warunkiem przeprowadzenia prawidłowego pomiaru jest ustawienie pojazdu na stanowisku i zapewnienie położenia podłużnej osi samochodu równoległej do osi optycznej przyrządu. W celu uzyskania prawidłowego pomiaru konieczne jest również zapewnienie odpowiednio płaskiej poziomej powierzchni w miejscu ustawienia przyrządu pomiarowego. Przyrząd umieszcza się przed reflektorem w odległości 30 do 70 cm. Środek soczewki może być oddalony od środka reflektora w pionie i w poziomie w odległości maksymalnie 3 cm. Na rynku dostępne są przyrządy, które posiadają pozycjonowanie przyrządu względem pojazdu za pomocą lustra, promieni świetlnych lub wiązki lasera. Poza kontrolą ustawienia świateł konieczne jest również przeprowadzenie czynności sprawdzenia wartości natężenia świateł.
Typowe przyrządy do kontroli ustawienia świateł umożliwiają jedynie ich ustawienie, a nie są one w żaden sposób badane pod innym kątem. Nowatorskim rozwiązaniem urządzenia diagnostycznego do kontroli świateł samochodowych jest komputerowy analizator świateł opracowany przez Instytut Transportu Samochodowego. Umożliwia on pomiar właściwości fotometrycznych i ustawienie wszystkich rodzajów reflektorów samochodowych (świateł mijania, drogowych, przeciwmgłowych oraz świateł do jazdy dziennej). Analizator świateł przeprowadza analizę całej wiązki świetlnej w sposób jakościowy. Szczegółowej ocenie podlega cała wiązka światła oświetlająca drogę z uwzględnieniem wszystkich czynników: reflektora, żarówki i ustawienia. Obrazuje on rozkład wiązki światła poprzez odpowiednie wykresy. Precyzja ustawienia świateł tego typu przyrządem jest zdecydowanie wyższa niż w przypadku typowych urządzeń do ustawienia świateł. Światła mijania ustawiane są zgodnie z obowiązującymi przepisami na podstawie położenia granicy światła i cienia. Dokładność ustawienia zależy od wyrazistości i rzeczywistego kształtu granicy. W praktyce, przy użyciu tradycyjnego przyrządu do kontroli ustawienia świateł granica ta jest nieregularna i bardzo często rozmyta, w związku z czym dokładność ustawienia zależna jest każdorazowo od wykonanej przez diagnostę procedury odczytu i ustawienia granicy światła i cienia. Analizator świateł posiada automatyczną procedurę wyznaczania tej granicy. Poprzez zastosowanie odpowiednich algorytmów obliczeniowych analizator świateł każdorazowo wylicza tę granicę, dzięki czemu wyeliminowany jest w tym pomiarze czynnik subiektywny, mający najczęściej największy wpływ na jakość ustawienia świateł.
Dodatkową zaletą tego nowoczesnego urządzenia kontrolnego jest funkcja automatycznego poziomowania samego przyrządu pomiarowego. Wiadomo przecież, że zapewnienie odpowiedniego wypoziomowania samego przyrządu i badanego pojazdu jest warunkiem koniecznym do wykonania prawidłowych pomiarów przy zastosowaniu tradycyjnych przyrządów kontrolnych. Ustawianie poziomu standardowego przyrządu kontrolnego jest czynnością uciążliwą i czasochłonną, przy której popełnieniu nawet niewielkich błędów ustawienia rzutuje automatycznie na jakość i dokładność ustawienia świateł. Analizator świateł posiada wbudowany układ automatycznego poziomowania, co gwarantuje odpowiednie położenie przyrządu i bardzo precyzyjny pomiar. Odchyłki w poziomie stanowiska kontrolnego można wprowadzić do pamięci urządzenia, co gwarantuje przy obliczeniach wprowadzenie odpowiednich poprawek przeliczeniowych. W przypadku zgrywania położenia urządzenia w kierunku poziomym analizator wykorzystuje dwa laserowe celowniki, ułatwiające pomiar i zapewniające jego dokładność i powtarzalność. Analizator świateł umożliwia bardzo precyzyjny pomiar i zapamiętanie rozkładu światła całej wiązki każdego rodzaju świateł. Możliwa jest dzięki temu obiektywna ocena konieczności wymiany żarówki lub całego reflektora w sytuacji, gdy nie zapewniają one przynajmniej minimalnego oświetlenia drogi lub powodują niedopuszczalnie wysoki poziom olśnienia. Każdy rodzaj świateł badany jest i oceniany jest w sposób adekwatny do jego właściwości i potrzeb.
W przypadku świateł mijania dokonywany jest pomiar ustawienia i ewentualna jego korekta. Dodatkowo, wykonywany jest pomiar wartości natężenia oświetlenia dla podstawowych punktów homologacyjnych odpowiedzialnych za oświetlenie, czyli prawej krawędzi drogi w odległości 50 i 75 m oraz punktu oczu kierowcy nadjeżdżającego z przeciwka w odległości 50 m, a także całej strefy olśnienia. Analizator świateł posiada również odpowiedni algorytm ustawiania świateł drogowych, bazujący na najjaśniejszym obszarze wiązki obejmującym wartości większe od 80% w stosunku do maksymalnej światłości. W związku z tym zapewnia zarówno bardzo precyzyjny pomiar, jak również i ich ustawienie. Ustawianie świateł przeciwmgłowych przyrządem tradycyjnym jest bardzo intuicyjne, ponieważ ustawianie tych świateł jest dość trudne, pomimo ograniczenia ich ustawienia wyłącznie do kierunku pionowego. Analizator świateł umożliwia ich dokładne i precyzyjne ustawienie dzięki zastosowaniu matematycznej aproksymacji linii rozdzielającej jaśniejszą i ciemniejszą część. Ponadto, przyrząd pozwala na pomiar natężenia oświetlenia i taką regulację, która zapewnia ustawienie tych świateł jak najwyżej w taki sposób, aby górna część odpowiedzialna za olśnienie nie przekraczała dopuszczalnych poziomów rzeczywistego natężenia oświetlenia. Analizator umożliwia również prawidłowe ustawienie świateł dziennych, które powinny być tak wyregulowane, aby świeciły na wprost. Ustawienie tych świateł powinno być możliwie symetryczne, a ponadto maksymalnie zgodne z osią podłużną pojazdu. Przyrząd umożliwia pomiar intensywności wiązki tych świateł. Wszystkie wyniki pomiarów wykonywane z użyciem analizatora świateł są dokumentowane w postaci wydruków z odpowiednimi wykresami oraz mogą być zapisane w pamięci komputera. Badanie wykonane analizatorem świateł jest szybkie i bardzo dokładne, a poza tym daje możliwość uzyskania bardzo wielu cennych informacji, których nie można uzyskać przy badaniu tradycyjnym przyrządem do ustawiania świateł.
mgr Andrzej Kowalewski
Z punktu widzenia obowiązujących przepisów posiadanie i stosowanie odpowiednich świateł pojazdu jest narzucone odpowiednimi uregulowaniami prawnymi przez kodeks ruchu drogowego. Zwiększa to z pewnością bezpieczeństwo na drogach, pod warunkiem jednak, że światła są należycie wyregulowane i nie ograniczają w żaden sposób widoczności innym użytkownikom pojazdów. Niewłaściwe ustawione światła powodują bowiem oślepienie kierowców innych pojazdów, co w konsekwencji doprowadzić może do stworzenia niebezpiecznej sytuacji na drodze.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami światła drogowe pojazdów samochodowych powinny zapewnić oświetlenie drogi na długości co najmniej 100 m przed pojazdem, a światła mijania 40 m. Światła mijania powinny być asymetryczne, czyli oświetlać drogę po prawej stronie na odległość większą niż po lewej stronie. Reflektory mocowane są w pojeździe przy użyciu dwóch wkrętów służących do ich właściwego ustawienia w pionie i w poziomie. Prawidłowe ustawienie świateł polega na nadaniu reflektorom odpowiedniego kąta pochylenia w płaszczyźnie pionowej i poziomej.
W związku z nierównościami nawierzchni drogi w trakcie eksploatacji pojazdu reflektory mają tendencję do samoczynnej zmiany położenia na skutek wstrząsów i drgań, powodującej niewłaściwe ustawienie świateł. W związku z tym zalecane jest każdorazowo po przebiegu około 10 000 km wykonanie kontroli i ewentualnej regulacji świateł, lecz nie rzadziej niż dwa razy do roku. Ponadto, regulacja ustawienia świateł wymagana jest każdorazowo po:
- wymianie żarówki,
- wymianie reflektora,
- demontażu i ponownym montażu reflektora,
- jakichkolwiek naprawach blacharskich nadwozia,
- wymianie elementów zawieszenia, mających wpływ na wysokość ustawienia nadwozia.
Przed przystąpieniem do regulacji ustawienia świateł należy zapewnić:
- odpowiednie obciążenie pojazdu (zgodne z zaleceniami producenta),
- prawidłowe ciśnienie w ogumieniu,
- ustawienie korektora pozycjonowania świateł w pozycji zerowej.
Kontrola świateł dotyczy ustawienia świateł, czyli odpowiedniego rozkładu światła na drodze oraz wartości natężenia świateł. Sprawdzenie ustawienia świateł jest czynnością stosunkowo prostą do przeprowadzenia. Konieczne jest zapewnienie pionowego ekranu (np. ściany) oraz prostopadłego do niego odcinka równego i płaskiego podłoża o długości 5 m. Pojazd ustawić należy przodem do ekranu w taki sposób, aby odległość obu reflektorów od ekranu była jednakowa. Następnie zaznaczyć trzeba na ścianie miejsca leżące naprzeciwko środków reflektorów. Po cofnięciu pojazdu o 5 m do tyłu, przy zachowaniu warunku prostopadłego położenia pojazdu do ekranu, zaznacza się na ekranie linię poziomą położoną poniżej znaków środków reflektorów w odległości podanej przez producenta pojazdu (tj. około 1/8 wysokości naniesionych wcześniej znaków). Po ustawieniu korektora ustawienia świateł w pozycji „zerowej” oraz właściwym obciążeniu pojazdu należy włączyć światła mijania i sprawdzić położenie plam świetlnych na ekranie. Granica światłocienia z lewej strony naniesionych wcześniej znaków pokryć się musi z zaznaczoną na ekranie linią poziomą, a z prawej unosić się ukośnie pod kątem około 150. Miejsce załamania powinno znajdować się w osi reflektorów. Jeśli te warunki są spełnione, oznacza to, że ustawienie świateł mijania jest poprawne. Sprawdzenie świateł drogowych polega na obserwacji położenia środków plam świetlnych. Muszą się one pokryć ze znakami wyznaczonymi przy początkowym ustawieniu pojazdu (blisko ekranu).
Metoda ta służyć może jednak jedynie do bardzo ogólnego sprawdzenia ustawienia świateł. Dlatego też, w celu właściwego sprawdzenia poprawności ich funkcjonowania zaleca się korzystanie ze specjalnego przyrządu, dającego gwarancję dokładności wykonanych pomiarów. Zasada działania tego typu przyrządu oparta jest na tej samej metodzie pomiarowej, lecz umożliwia zminimalizowanie wielkości stanowiska kontrolnego. Przyrząd, dzięki odpowiedniemu układowi optycznemu, zapewnia przeniesienie strumienia światła wysyłanego przez reflektor pojazdu na ekran przyrządu. Poprzez zastosowanie odpowiedniej soczewki skupiającej w przyrządach możliwe jest zmniejszenie odległości pomiędzy ekranem a badanym reflektorem. Układ optyczny przyrządu rzuca na ekran taki obraz, jaki jest widoczny na ekranie oddalonym od reflektora w odległości 10 m. Warunkiem przeprowadzenia prawidłowego pomiaru jest ustawienie pojazdu na stanowisku i zapewnienie położenia podłużnej osi samochodu równoległej do osi optycznej przyrządu. W celu uzyskania prawidłowego pomiaru konieczne jest również zapewnienie odpowiednio płaskiej poziomej powierzchni w miejscu ustawienia przyrządu pomiarowego. Przyrząd umieszcza się przed reflektorem w odległości 30 do 70 cm. Środek soczewki może być oddalony od środka reflektora w pionie i w poziomie w odległości maksymalnie 3 cm. Na rynku dostępne są przyrządy, które posiadają pozycjonowanie przyrządu względem pojazdu za pomocą lustra, promieni świetlnych lub wiązki lasera. Poza kontrolą ustawienia świateł konieczne jest również przeprowadzenie czynności sprawdzenia wartości natężenia świateł.
Typowe przyrządy do kontroli ustawienia świateł umożliwiają jedynie ich ustawienie, a nie są one w żaden sposób badane pod innym kątem. Nowatorskim rozwiązaniem urządzenia diagnostycznego do kontroli świateł samochodowych jest komputerowy analizator świateł opracowany przez Instytut Transportu Samochodowego. Umożliwia on pomiar właściwości fotometrycznych i ustawienie wszystkich rodzajów reflektorów samochodowych (świateł mijania, drogowych, przeciwmgłowych oraz świateł do jazdy dziennej). Analizator świateł przeprowadza analizę całej wiązki świetlnej w sposób jakościowy. Szczegółowej ocenie podlega cała wiązka światła oświetlająca drogę z uwzględnieniem wszystkich czynników: reflektora, żarówki i ustawienia. Obrazuje on rozkład wiązki światła poprzez odpowiednie wykresy. Precyzja ustawienia świateł tego typu przyrządem jest zdecydowanie wyższa niż w przypadku typowych urządzeń do ustawienia świateł. Światła mijania ustawiane są zgodnie z obowiązującymi przepisami na podstawie położenia granicy światła i cienia. Dokładność ustawienia zależy od wyrazistości i rzeczywistego kształtu granicy. W praktyce, przy użyciu tradycyjnego przyrządu do kontroli ustawienia świateł granica ta jest nieregularna i bardzo często rozmyta, w związku z czym dokładność ustawienia zależna jest każdorazowo od wykonanej przez diagnostę procedury odczytu i ustawienia granicy światła i cienia. Analizator świateł posiada automatyczną procedurę wyznaczania tej granicy. Poprzez zastosowanie odpowiednich algorytmów obliczeniowych analizator świateł każdorazowo wylicza tę granicę, dzięki czemu wyeliminowany jest w tym pomiarze czynnik subiektywny, mający najczęściej największy wpływ na jakość ustawienia świateł.
Dodatkową zaletą tego nowoczesnego urządzenia kontrolnego jest funkcja automatycznego poziomowania samego przyrządu pomiarowego. Wiadomo przecież, że zapewnienie odpowiedniego wypoziomowania samego przyrządu i badanego pojazdu jest warunkiem koniecznym do wykonania prawidłowych pomiarów przy zastosowaniu tradycyjnych przyrządów kontrolnych. Ustawianie poziomu standardowego przyrządu kontrolnego jest czynnością uciążliwą i czasochłonną, przy której popełnieniu nawet niewielkich błędów ustawienia rzutuje automatycznie na jakość i dokładność ustawienia świateł. Analizator świateł posiada wbudowany układ automatycznego poziomowania, co gwarantuje odpowiednie położenie przyrządu i bardzo precyzyjny pomiar. Odchyłki w poziomie stanowiska kontrolnego można wprowadzić do pamięci urządzenia, co gwarantuje przy obliczeniach wprowadzenie odpowiednich poprawek przeliczeniowych. W przypadku zgrywania położenia urządzenia w kierunku poziomym analizator wykorzystuje dwa laserowe celowniki, ułatwiające pomiar i zapewniające jego dokładność i powtarzalność. Analizator świateł umożliwia bardzo precyzyjny pomiar i zapamiętanie rozkładu światła całej wiązki każdego rodzaju świateł. Możliwa jest dzięki temu obiektywna ocena konieczności wymiany żarówki lub całego reflektora w sytuacji, gdy nie zapewniają one przynajmniej minimalnego oświetlenia drogi lub powodują niedopuszczalnie wysoki poziom olśnienia. Każdy rodzaj świateł badany jest i oceniany jest w sposób adekwatny do jego właściwości i potrzeb.
W przypadku świateł mijania dokonywany jest pomiar ustawienia i ewentualna jego korekta. Dodatkowo, wykonywany jest pomiar wartości natężenia oświetlenia dla podstawowych punktów homologacyjnych odpowiedzialnych za oświetlenie, czyli prawej krawędzi drogi w odległości 50 i 75 m oraz punktu oczu kierowcy nadjeżdżającego z przeciwka w odległości 50 m, a także całej strefy olśnienia. Analizator świateł posiada również odpowiedni algorytm ustawiania świateł drogowych, bazujący na najjaśniejszym obszarze wiązki obejmującym wartości większe od 80% w stosunku do maksymalnej światłości. W związku z tym zapewnia zarówno bardzo precyzyjny pomiar, jak również i ich ustawienie. Ustawianie świateł przeciwmgłowych przyrządem tradycyjnym jest bardzo intuicyjne, ponieważ ustawianie tych świateł jest dość trudne, pomimo ograniczenia ich ustawienia wyłącznie do kierunku pionowego. Analizator świateł umożliwia ich dokładne i precyzyjne ustawienie dzięki zastosowaniu matematycznej aproksymacji linii rozdzielającej jaśniejszą i ciemniejszą część. Ponadto, przyrząd pozwala na pomiar natężenia oświetlenia i taką regulację, która zapewnia ustawienie tych świateł jak najwyżej w taki sposób, aby górna część odpowiedzialna za olśnienie nie przekraczała dopuszczalnych poziomów rzeczywistego natężenia oświetlenia. Analizator umożliwia również prawidłowe ustawienie świateł dziennych, które powinny być tak wyregulowane, aby świeciły na wprost. Ustawienie tych świateł powinno być możliwie symetryczne, a ponadto maksymalnie zgodne z osią podłużną pojazdu. Przyrząd umożliwia pomiar intensywności wiązki tych świateł. Wszystkie wyniki pomiarów wykonywane z użyciem analizatora świateł są dokumentowane w postaci wydruków z odpowiednimi wykresami oraz mogą być zapisane w pamięci komputera. Badanie wykonane analizatorem świateł jest szybkie i bardzo dokładne, a poza tym daje możliwość uzyskania bardzo wielu cennych informacji, których nie można uzyskać przy badaniu tradycyjnym przyrządem do ustawiania świateł.
mgr Andrzej Kowalewski
Komentarze (0)