Analiza spalin jest diagnostyczną metodą pomiarową (stosowaną w czasie badania silników o zapłonie iskrowym), która umożliwia dokładne określenie ilości poszczególnych składników spalin w wydalanych do otoczenia gazach spalinowych. Pomiar ten polega na ilościowym określeniu objętościowego udziału składników spalin w mieszaninie gazów spalinowych metodami opartymi na własnościach fizycznych lub chemicznych poszczególnych składników wchodzących w skład mieszanin gazowych.

Do pomiarów stężenia poszczególnych składników spalin wykorzystuje się analizatory spalin (rys. 1), których budowa i zasada działania zależy od rodzaju mierzonego gazu i wymaganej przepisami ekologicznymi dokładności pomiaru.

Przebieg analizy spalin
Diagnozowanie układu zasilania paliwem silnika o ZI metodą analizy spalin wymaga wykonania niżej wymienionych czynności.
1. Przygotowania analizatora spalin do pracy zgodnie z instrukcją obsługi (nagrzewanie przyrządu, kalibracja wskazań, sprawdzenie szczelności drogi gazowej).
2. Podłączenia miernika prędkości obrotowej i temperatury oleju silnikowego.
3. Uruchomienia silnika i sprawdzenia szczelności układu wydechowego.
4. Nagrzania silnika do wymaganej temperatury pracy (temperatura oleju silnikowego lub cieczy chłodzącej).
5. Włożenia sondy poboru spalin na wymaganą głębokość do rury wydechowej.
6. Odczytania lub zarejestrowania wartości mierzonych parametrów analizy spalin (CO, CO2, CH, O2, λ i AFR) i obserwowania ich zmiany:
- przy ustalonej prędkości obrotowej biegu jałowego nbj,
- przy ustalonej prędkości obrotowej biegu luzem w wybranym przedziale prędkości obrotowych silnika (2000 ÷ 3000 obr./min.),
- podczas gwałtownego przyspieszania silnika od prędkości biegu jałowego do prędkości maksymalnej,
- podczas zmniejszania prędkości obrotowej od wartości maksymalnych do obrotów biegu jałowego.
7. Dokonania oceny wyników pomiaru analizy spalin i ustalenia diagnozy w zakresie:
- ogólnego stanu układu zasilania paliwem (zdatny, niezdatny),
- sprawności działania gaźnika i jego urządzeń,
- regulacji stężenia tlenku węgla i węglowodorów na biegu jałowym,
- sprawności działania katalizatora i sondy lambda oraz układu wtryskowego benzyny.

W każdym analizatorze ważną rolę odgrywa układ poboru spalin (rys. 2). Składa się on z sondy poboru spalin, węża doprowadzającego spaliny do analizatora, odstojnika kondensatu i zespołu filtrującego oraz pompy poboru spalin i pompy odprowadzającej skroplony kondensat. Analizator należy przygotować do pracy zgodnie z instrukcją obsługi. Duże znaczenie ma sprawdzenie szczelności układu poboru spalin. Podczas kontroli należy uszczelnić wlot sondy poboru spalin, odpompować powietrze do określonego poziomu podciśnienia i obserwować przez określony czas wartość tego podciśnienia. Nowsze typy przyrządów (klasy zerowej i pierwszej) w przypadku wykrycia nieszczelności drogi gazowej automatycznie uniemożliwiają prowadzenie pomiarów.
W wężu doprowadzającym spaliny oraz we wnętrzu analizatora osadzają się węglowodory, których obecność będzie miała wpływ na wyniki pomiarów. Aby do tego nie dopuścić, przyrząd przed każdym badaniem powinien wykonywać test pozostałości CH i wstrzymać pomiar, jeżeli nie uzyska się wymaganych warunków początkowych (wartość graniczna 20 ppm CH). Współczesne analizatory spalin automatycznie wykonują procedurę zerowania zarówno przed rozpoczęciem pracy przyrządu, jak i podczas pomiarów. Powietrze do zerowania zasysane jest przez filtr węglowy (rys. 3) redukujący zanieczyszczenia.
Każdy analizator spalin wyposażony jest w system filtracyjny (rys. 4), który zabezpiecza przyrząd przed uszkodzeniem. Użytkownik ma obowiązek przeprowadzać okresową wymianę lub czyszczenie wkładów filtra. Przyrząd powinien automatycznie sygnalizować ograniczenie przepływu spalin spowodowane zabrudzeniem filtra. W spalinach zawarta jest duża ilość skroplonej pary wodnej. Skroplona ciecz gromadzi się w odstojniku kondensatu (rys. 5) i jest samoczynnie usuwana na zewnątrz.
Sondę poboru spalin należy bezpośrednio przed pomiarem włożyć do rury wydechowej na głębokość nie mniejszą niż: 30 cm (silniki czterosuwowe) lub 75 cm (silniki dwusuwowe). W przypadku niespełnienia tego wymogu pulsacje ciśnienia spalin występujące w końcówce rury wydechowej spowodują, że analizator będzie zasysał mieszaninę spalin z powietrzem, co daje analogiczny efekt jak nieszczelność układu wydechowego. Jeżeli konstrukcja tłumika uniemożliwia montaż sondy poboru spalin na wymaganej głębokości, to należy przedłużyć (tylko dla potrzeb pomiaru) końcówkę rury wydechowej przewodem gumowym szczelnie osadzonym na końcówce rury i zaciśniętym opaską. Sonda poboru spalin nie powinna być umieszczona zbyt głęboko, ponieważ gdy jej elastyczna końcówka znajdzie się w tłumiku końcowym, to może zassać zgromadzoną tam wodę. Jeśli jest używany wyciąg spalin, to jego końcówka powinna mieć otwór umożliwiający prawidłowe umiejscowienie w rurze wydechowej sondy poboru spalin. Na rys. 6 pokazano różne sposoby montażu sondy poboru spalin. Niedopuszczalny jest taki sposób osadzenia sondy poboru spalin, który umożliwia zasysanie spalin razem z powietrzem.
W przypadku silników wyposażonych w pojedynczy układ wydechowy o więcej niż jednej końcówce końcowego tłumika lub podwójny układ wydechowy należy w każdej z końcówek rur wydechowych wykonać oddzielny pomiar składu spalin i ocenić jego wyniki.