Europejski system dopuszczania pojazdów do ruchu drogowego opiera się na procedurach homologacji oraz eksploatacyjnej kontroli sprawności (zdatności) pojazdu. W naszym kraju ramy prawne procedury homologacji oraz kontroli eksploatacyjnej określa ustawa z dnia 20.06.1997 r. „Prawo o ruchu drogowym”, która w zasadniczej swojej części poświęcona jest szeroko rozumianemu wpływowi pojazdu na otoczenie, to jest bezpieczeństwu ruchu drogowego i ekologii pojazdu, poprzez określenie ścisłych warunków technicznych, które każdy pojazd musi spełnić. Należy podkreślić, że wymagane warunki techniczne pojazdu stają się coraz bardziej rygorystyczne.

Diagnozowanie pojazdów samochodowych związane jest z bieżącą oceną ich stanu technicznego w systemie eksploatacji lub okresowym przeprowadzaniem badań technicznych pojazdów. Bieżąca ocena stanu technicznego umożliwia między innymi wykrywanie (lokalizację) uszkodzeń, ustalenie zakresu czynności niezbędnych do wykonania, kontrolę wykonanej obsługi lub naprawy czy też prognozowanie stanu technicznego. Okresowe przeprowadzanie badań technicznych wynika z aktów prawnych obowiązujących w danym państwie i ma na celu określenie, czy pojazd może być dopuszczony do ruchu drogowego z uwagi na jego stan techniczny. Polski system badań technicznych dotyczy obecnie pojazdów drogowych podlegających rejestracji (pojazdy samochodowe, ciągniki rolnicze, pojazdy wolnobieżne wchodzące w skład kolejki turystycznej, motorowery i przyczepy). Badania techniczne pojazdów przeprowadza się na koszt ich właścicieli w uprawnionych stacjach kontroli pojazdów (fot. 1 i fot. 2). Badania techniczne pojazdów wykonują uprawnieni diagności zatrudnieni w stacjach kontroli pojazdów. W dwóch pierwszych częściach artykułu opisano system badań technicznych pojazdów w Polsce, wymagania dotyczące diagnostów (wykształcenie, praktyka zawodowa, egzamin kwalifikacyjny), podział badań technicznych i terminy ich przeprowadzania oraz zasady wykonywania badania technicznego kolejek turystycznych i motorowerów. Natomiast w tej części przedstawiono istotę i zakres badań technicznych pojazdów.

1. Istota badań technicznych pojazdów
W rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 18.09.2009 r. w sprawie zakresu i sposobu przeprowadzania badań technicznych pojazdów oraz wzorów dokumentów stosowanych przy tych badaniach wyjaśniono istotę oraz zakres badań technicznych pojazdów.

Badania techniczne polegają na:
1) sprawdzeniu, czy pojazd odpowiada warunkom technicznym określonym w:
- ustawach: ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. „Prawo o ruchu drogowym”, ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych lub ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych;
- rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia;
- przepisach dotyczących warunków technicznych pojazdów wchodzących w skład kolejki turystycznej oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia;
- rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 22 lipca 2002 r. w sprawie rejestracji i oznaczania pojazdów;
- przepisach o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych, jeżeli pojazd jest przystosowany do przewozu tych towarów;
- międzynarodowych porozumieniach dotyczących transportu drogowego, oraz
2) ocenie prawidłowości działania pojazdu.
 
2. Zakres okresowego badania technicznego
W rozporządzeniu ministra infrastruktury określono również zakres badań technicznych pojazdów (okresowych i dodatkowych).
Zakres okresowego badania technicznego pojazdu obejmuje:
1. Identyfikację pojazdu, w tym:
- sprawdzenie cech identyfikacyjnych oraz ustalenie i porównanie zgodności faktycznych danych pojazdu z danymi zapisanymi w dowodzie rejestracyjnym lub odpowiadającym mu dokumencie;
- sprawdzenie prawidłowości oznaczeń i stanu tablic rejestracyjnych pojazdu;
2. Sprawdzenie dodatkowego wyposażenia pojazdu.
3. Sprawdzenie i ocenę prawidłowości działania poszczególnych zespołów i układów pojazdu, w szczególności pod względem bezpieczeństwa jazdy i ochrony środowiska, w tym sprawdzenie i ocenę:
- stanu technicznego ogumienia;
- prawidłowości działania, ustawienia i własności świetlnych świateł zewnętrznych, w tym prawidłowość działania urządzeń sygnalizacyjnych;
- stanu technicznego, skuteczności i równomierności działania hamulców;
- prawidłowości działania układu kierowniczego, stanu technicznego jego połączeń oraz wielkości ruchu jałowego koła kierownicy, w tym prawidłowość ustawienia i zamocowania kół jezdnych;
- stanu technicznego zawieszenia;
- instalacji elektrycznej;
- stanu technicznego nadwozia, podwozia i ich osprzętu oraz przedmiotów wyposażenia;
- stanu technicznego układu wydechowego – w uzasadnionych przypadkach pomiar poziomu hałasu zewnętrznego podczas postoju oraz ocenę stanu technicznego sygnału dźwiękowego;
- emisji zanieczyszczeń gazowych lub zadymienia spalin.
4. Sprawdzenie warunków dodatkowych dla pojazdów, określonych w rozporzą- dzeniu o warunkach technicznych.

Szczegółowy wykaz czynności kontrolnych oraz metody i kryteria oceny stanu technicznego pojazdu podczas przeprowadzania okresowego badania technicznego pojazdu określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.

3. Zakres dodatkowego badania technicznego

Zakres dodatkowego badania technicznego pojazdu powinien obejmować czynności przedstawione niżej w tabeli.

Szczegółowy wykaz czynności kontrolnych oraz metod i kryteriów oceny stanu technicznego pojazdu podczas dodatkowego badania technicznego określa załącznik nr 4 do rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 18.09.2009 r. w sprawie zakresu i sposobu przeprowadzania badań technicznych pojazdów oraz wzorów dokumentów stosowanych przy tych badaniach. Wykonanie dodatkowego badania technicznego nie wpływa na termin następnego okresowego badania technicznego, określonego w dowodzie rejestracyjnym pojazdu.

dr inż. Kazimierz Sitek