Ze względu na postępujący trend ograniczania zużycia paliwa i emisji gazów cieplarnianych konstrukcje układów napędowych stają się coraz bardziej skomplikowane. Dla pojazdów wyposażonych w automatyczne skrzynie biegów niezwykle istotne jest, aby olej typu ATF był dobrany prawidłowo, tak by spełniał swoje zadania przez cały okres użytkowania.

Popularność automatycznych skrzyń biegów jest coraz większa. Skrzynia biegów jest połączona z silnikiem, przekazuje moc na koła, automatycznie zmieniając przełożenie podczas ruchu pojazdu. Pomimo że proces ten wydaje się prosty, to u jego podstaw leży wiele złożonych wymagań technicznych.
Producenci pojazdów przywiązują coraz większą wagę do skrzyń automatycznych, traktują je jak zespoły, które stanowią integralną część układu napędowego. Mają świadomość, że tylko w ten sposób można uzyskać wzrost osiągów, redukcję zużycia paliwa, obniżenie emisji spalin i większy komfort jazdy.
Automatyczne skrzynie biegów składają się z wielu elementów wykonanych z różnych materiałów tak, aby całość działała płynnie i niezawodnie. Główne podzespoły to przemiennik momentu obrotowego, przekładnie planetarne, odśrodkowa pompa oleju, uszczelnienia i zespoły tarcz ciernych (sprzęgła, hamulce).
Automatyczne skrzynie biegów ewoluują, wzrasta liczba biegów i wartość momentu obrotowego, a używane do konstrukcji materiały są coraz lżejsze. Stawia to coraz wyższe wymagania olejom typu ATF, które mają zapewnić prawidłowe funkcjonowanie przekładni automatycznych.
Olej typu ATF jest prawdopodobnie najbardziej złożonym środkiem smarnym, musi chłodzić, smarować oraz przekazywać moc i ciśnienie. Jednocześnie musi sprostać czasem sprzecznym wymaganiom. Przykładowo powinien zmniejszać tarcie, aby sprawność skrzyni biegów była jak największa, a jednocześnie zapewniać brak poślizgu pomiędzy tarczami ciernymi, aby zmiana biegów była szybka. Widać zatem, że charakterystyka tarcia musi być ściśle określona. Co ważne, parametry te muszą być zachowane przez cały okres pomiędzy wymianami, zatem bardzo istotna jest znaczna odporność na ścinanie i utlenianie. Dla właściwej pracy skrzyni biegów konieczne jest również, aby olej zachowywał prawidłową płynność w niskich temperaturach, nie mogą również pojawiać się drgania tarcz ciernych. Wszystko to przy nieustającym trendzie do redukcji zużycia paliwa i emisji spalin.
Wobec tego nie jest możliwe, aby istniał jeden uniwersalny olej typu ATF przeznaczony do różnych typów skrzyń biegów, zarówno konstrukcji nowych, jak i już istniejących.
Skutkiem zastosowania oleju, który nie jest przeznaczony do konkretnego typu skrzyni automatycznej, może być wiele problemów, np.: brak przyspieszenia, trudności w zmianie biegów, zwiększone zużycie elementów. W najgorszym razie kosztowna awaria. Niektórych uszkodzeń nie zauważymy tuż po wymianie oleju, natomiast będą odczuwalne w dłuższej perspektywie.
Zalety płynące z zastosowania dedykowanego oleju ATF mogą przynieść realne korzyści w postaci niższych całkowitych kosztów eksploatacji, obniżonych kosztów serwisowania, zwiększonej niezawodności, zmniejszonego zużycia paliwa i lepszych wrażeń z jazdy.
Opracowanie i walidacja płynów do automatycznych skrzyń biegów jest procesem złożonym, a to ze względu na szeroki zakres wymagań dotyczących parametrów i materiałów użytych w konstrukcji przekładni. Badania specyficzne dla poszczególnych producentów (OEM) i testy branżowe muszą być przeprowadzane, by sprawdzić działanie oleju ATF przed ostatecznymi długotrwałymi testami niezawodności i weryfikacją w testach drogowych.
Oleje ATF, które mają prawidłowo skomponowaną recepturę, zostały przetestowane i zaaprobowane, składają się ze zrównoważonej mieszaniny olejów bazowych, dodatków jakościowych i modyfikatorów lepkości. Wpływ każdego z wymienionych składników na parametry i funkcje gotowego produktu jest bardzo istotny. Kluczowymi dodatkami wpływającymi na parametry są: modyfikatory tarcia, detergenty, dyspergatory, środki przeciwpienne i przeciwzużyciowe, inhibitory utlenania i korozji oraz depresatory.
Zawartość każdego z nich musi być ściśle określona, tak aby mogły współpracować i pełnić określone funkcje. Chemicy, specjaliści z branży, tworzą te złożone receptury w taki sposób, by żaden z dodatków uszlachetniających (np.: przeciwzużyciowe i modyfikatory tarcia oraz inne) nie wchodziły ze sobą w konflikt. Tylko w ten sposób możliwe jest osiągnięcie celów założonych dla oleju typu ATF.
Tak znaczący poziom inwestycji powinien sprawić, że sformułowanie „dedykowany ATF” jest oparte na restrykcyjnych badaniach i testach, co daje każdemu możliwość, by zobaczyć rzeczywiste korzyści, jakie przynosi taki olej, zapewniając spokój w trakcie eksploatacji pojazdu.
Jako lider rozwiązań w branży środków smarnych Fuchs ma kompleksową ofertę olejów typu ATF, zaprojektowanych tak, aby spełnić wymagania konkretnych automatycznych skrzyń biegów. Więcej informacji dotyczących naszych produktów ATF można znaleźć na www.fuchs.com/pl.

Agnieszka Nytko
menedżer produktu ds. motoryzacyjnych środków smarnych
Fuchs Oil Corporation (PL) Sp. z o.o.